روز نو :چند هفته دیگر ابراهیم ‌‌‌رئیسی دولت را از حسن روحانی تحویل می‌گیرد و رسما کارش را آغاز می‌کند. و این درحالی است که اقلیم ایران در بدترین شرایط و مشکلات زیست محیطی دست و پا می‌زند. برنامه دولت سیزدهم برای محیط زیست چیست؟ اعتراضات مردم خوزستان به‌‌‌ بی‌آبی و‌‌‌ بی‌برقی و گردوغبار، اعتراضات کشاورزان اصفهانی به‌‌‌ بی‌آبی، قطع مکرر برق و آلودگی هوا در تهران، خشکی تالاب‌های مهم، خشکی زاینده‌رود و کارون و...، فرونشست بحرانی زمین چندین برابر حد استاندارد دنیا در کلانشهرهای مثل تهران و اصفهان، آتش‌سوزی یا فرسایش یا تغییر کاربری جنگل‌ها، فرسایش خاک، آلایندگی بیش از حد صنایع، وجود صنایع آب‌بر در دل کویر، کشاورزی و آبیاری سنتی، عدم استفاده درست از پساب‌ها، کمبود تصفیه خانه‌ها، مشکلات بازیافت و ده‌ها مشکل دیگر که هرکدام منشا مشکلات متعدد دیگر هم‌ می‌شود. مشکلاتی که به عقیده اکثر قریب به اتفاق صاحب‌نظران این حوزه، ریشه در ضعف‌های مدیریتی و به طور کلی نگاه مسئولین به مقوله محیط زیست دارد. موضوعی که تا همین چند سال پیش تقریباً یک موضوع تشریفاتی به حساب‌ می‌آمد و حتی بسیاری از روسای جمهور در هنگام تبلیغات هیچ برنامه‌‌‌ای در این حوزه ارائه‌‌ نمی‌دادند و بعد از به قدرت رسیدن با تعیین فردی که معمولاً چندان تخصصی هم در این حوزه نداشت به عنوان ریاست سازمان محیط زیست و سالی یک بار سخنرانی درباره لزوم حفظ محیط زیست یا کاشت درخت در روز درختکاری کار را تمام شده‌ می‌دیدند. حالا اما تلنبارشدن این مشکلات روی هم‌دیگر جان و مال و زندگی مردم را تهدید و صبر آن‌ها را لبریز کرده است. به نظر‌ می‌رسد اگر تا به حال هرازگاهی شاهد اعتراضاتی با زمینه‌های سیاسی یا اقتصادی بودیم، حالا باید اعتراضات به مشکلات اقلیمی را هم به آن اضافه کنیم. موضوعی که اتفاقا می‌تواند به راحتی به یک بحران عظیم سیاسی تبدیل شود. بحران‌هایی مثل جنگ‌هایی قومیتی بر سر آب، تجزیه‌طلبی یا به کلی نابودی فلات ایران و تحقق آرزوی دشمنان این سرزمین شود. این اتفاق درحالی‌ست که ابراهیم رئیسی، در مناظرات و تبلیغات انتخاباتی، یا اساساً هیچ توضیحی در مورد برنامه‌هایش در زمینه محیط زیست ارائه نداد یا با کمترین توضیح از آن گذر کرد. در میان لیست وعده‌های متعدد ابراهیم رئیسی در انتخابات 1400 هم هیچ وعده‌‌‌ای در زمینه محیط زیست دیده‌‌ نمی‌شود. در خوزستان فعلا با رهاسازی آب پشت سد کرخه به طور موقت مشکل دامداران و کشاورزان خوزستانی حل شد، اما همه‌ می‌دانند که این روش‌ها مسکن است نه درمان. سد کرخه که یکی از بزرگ‌ترین سدهای خاکی دنیا و بزرگ‌ترین سد خاکی در خاورمیانه است و از لحاظ حجم، بزرگ‌ترین سد ایران با مخزنی به گنجایش ۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که در شرایط خوب بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی ایران را پدید‌ می‌آورد، اما همین سد، به گفته یک منبع آگاه در وزارت نیرو در حال حاضر و با این حجم از برداشت، تنها برای 45 روز کافی‌ست. این آمار برای چنین سدی فاجعه است. به زبان ساده اگر در روزهای آینده همچنان باران نبارد، شهرهای بسیاری از قسمت‌های پایین دست سد، هم‌‌‌ بی‌آب‌ می‌شوند و هم‌‌‌ بی‌برق. در چنین شرایطی آقای ‌‌‌رئیسی چه برنامه‌‌‌ای برای‌‌‌ بی‌آبی کشور دارند. آیا ایشان هم می‌خواهند صرفاً به امید بارش باران بنشینند؟ پیش از انتخابات، در ستاد ابراهیم رئیسی، از منشوری تحت عنوان منشور محیط زیستی دولت مردمی و ایران قوی با حضور خانم رفیعی رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی و رئیس ستاد بانوان ابراهیم رئیسی رونمایی شد، اما در آنجا هم به جز انتقاد از اقدامات زیست محیطی دولت مستقر حرفی از برنامه‌های دولت سیزدهم برای مشکلات جاری زده نشد. هفته پیش و در میان اعتراضات مردم خوزستان، ابراهیم رئیسی در نشست ویژه بررسی مسائل خوزستان به صورت کلی به اراده و برنامه دولتش در جهت حل مشکلات مردم خوزستان اشاره کرد و گفت:«در استان‌هایی که مشکل خاص دارند، استانداران ویژه انتخاب خواهند شد تا با اختیارات ویژه بتوانند به صورت نوبه‌‌‌ای مسائل استان را در زمان‌های کوتاه با حضور در هیات دولت مطرح و پیگیری کنند و رفع محرومیت در استان‌هایی مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان در اولویت اقدامات همه دولتمردان خواهد بود.» او همچنین از داشتن برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای حل مشکلات خوزستان و از صرف ثروت سرزمین خوزستان در جهت توسعه و رفع نیازهای اساسی استان گفت، اما از جزئیات برنامه‌های زیست محیطی‌اش چیزی نگفت. از ‌‌‌این‌که مردم خوزستان معتقدند علت اصلی کم‌آبی در این استان انتقال آب ازاین استان حاصل‌خیز به استان‌های دیگر است و چگونگی حل این معضل حرفی نزد. پیش از این هم ایشان در جریان ملاقات با عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست کشور، درحالی که حرفی از برنامه دولت سیزدهم در زمینه محیط زیست نزد، صرفاً با اشاره به ‌‌‌این‌که محیط زیست در قانون اساسی جایگاه بسیار مهم و ویژه‌ای دارد، گفت:«دولت سیزدهم همه راهکارها و راه‌حل‌های ممکن را برای حل بحران کم‌آبی و خشکسالی با کمک مردم مدنظر قرار خواهد داد و توسعه پایدارکشور باید با توجه به ملاحظات زیست محیطی صورت گیرد.»

این شیوه اظهار نظر مختصر و کلی‌گویی درباره اَبَربحران‌های کشور را مقایسه کنید با سخنرانی‌ها و برنامه‌‌‌‌های مفصل آقای رئیسی درزمینه مبارزه با فساد. آیا غیر از این است که یکی از مصادیق فساد در کشور، تعرض به طبیعت و منابع طبیعی کشور است؟ منابعی که متعلق به تمام ایرانیان و از مصادیق بیت‌المال است؛ تعرضی که یا با توسل به مجوزهای خاص و نهادهای خاص انجام‌ می‌شود یا با رشوه و دورزدن قانون و رانت‌خواری. در زمینه همین انتقال آب از استانی به استان دیگر، به بهانه تولید و وجود صنایع آب‌بر مثل صنایع فولاد، یا در مورد سدسازی‌های بیهوده و فقط برای دریافت سود و اعتبارات خاص، چه باندبازی‌ها و رشوه‌ها و قانون‌گریزی‌هایی توسط باندهای قدرت بدون توجه به عواقب زیست محیطی‌اش که انجام‌‌ نمی‌گیرد. آیا برای مبارزه با این باندهای ضد محیط زیستی نیاز به برنامه جامع نداریم؟

گزینه‌های ریاست سازمان محیط زیست در دولت سیزدهم

سمیه رفیعی؛ از جوانان دهه شصتی و نماینده تهران در مجلس یازدهم است. وی تحصیلکرده مدیریت وعضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی و رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس است. او که رئیس ستاد بانوان ابراهیم رئیسی هم بود، از شانس‌های اصلی رسیدن به این پست است. رفیعی از حامیان اصلی ممنوعیت صید ترال در آب‌های ایران بود و از ابتدای حضور خود به عنوان رئیس فراکسیون محیط زیست، پیگیر تصویب مصوباتی در این زمینه بوده است. با پیگیری رفیعی، در مهرماه ۹۹ توافقنامه‌ای در کارگروه ساماندهی صید ترال در فراکسیون محیط زیست مجلس با حضور معاونان وزارت جهاد کشاورزی و رئیس کارگروه صید و شکار امضا شد و به واسطه آن برای اولین بار صید ترال به مدت دو سال به جهت آیش دریا متوقف شد. فاطمه جوادی؛ تحصیل‌کرده زمین‌شناسی و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران در کابینه اول محمود احمدی‌نژاد بود. او در زمان ریاست بر سازمان محیط زیست مجوز برگزاری یک سیرک ایتالیایی را در اکو پارک پردیسان صادر کرد که با اعتراض طرفداران محیط زیست مواجه شد؛ آن‌ها این اقدام سازمان محیط زیست را برخلاف وظیفه این سازمان در حراست از حیوانات دانستند. سیدجواد ساداتی‌نژاد؛ نماینده مجلس دهم و نماینده کاشان و آران و بیدگل در مجلس فعلی. او تحصیل‌کرده هیدرولوژی (آب‌شناسی) از دانشگاه دولتی مسکو و رئیس فعلی کمیسیون کشاورزی مجلس‌ است. در میان سوابق او فعالیت اجرایی خاصی در زمینه محیط زیست به چشم‌‌ نمی‌خورد. فعالان و دلسوزان محیط زیست امیدوارند برای یک بار هم که شده فردی از بدنه محیط زیست و از میان متخصصین و فعالان محیط زیستی برای این پست انتخاب شود، ولی گزینه‌های مطرح شده نشان‌ می‌دهد که ظاهراً برای روسای جمهور کما فی‌السابق، سبقه سیاسی اسم‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است.