به گزارش سایت روزنو،"المانیتور" در گزارشی تحلیلی درباره چشم انداز رابطه ایران با همسایگان اش در دوره ریاست جمهوری رئیسی می نویسد:"ابراهیم رئیسی" در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود اعلام کرد که خواستار بهبود روابط ایران با عربستان سعودی و همسایگان منطقه ای خود در خلیج فارس است.

در روزهای آینده ممکن است ایران با چالش های زیادی در منطقه مواجه شود چرا که خاورمیانه پیچیده تر از قبل شده است. در حالت ایده آل، ایران و عربستان سعودی موفق می شوند روابط خود را پیش از بروز هر مشکل تازه ای احیا کنند از آنجایی که رئیسی بیش از روحانی رئیس جمهوری فعلی در شورای عالی امنیت ملی نفوذ دارد می تواند نقش تعیین کننده ای در برقراری رابطه با عربستان سعودی ایفا کند.

با این وجود، برخی از عوامل وجود دارند که می توانند بر روابط ایران در منطقه تاثیر منفی بگذارند: نخست آن که برای دولت تازه ایران مذاکره با امریکا برای احیای توافق هسته ای مهم ترین موضوع در حال انجام است. شش دور گفتگو درباره توافق هسته ای در وین از ماه آوریل برگزار شده است و توافق می تواند صورت گیرد.

عربستان سعودی اما نسبت به تمدید توافق هسته ای نظر مثبتی ندارد و نسبت به برنامه هسته ای ایران و مقاصد آن کشور تردید دارد. اگرچه از زمان روی کار آمدن دولت بایدن در واشنگتن نسبت به این مسئله موضعی آرام تر اتخاذ کرده با این حال، مخالفت چالش آفرین خود را حفظ کرده است.

دوم آن که ریاض حتی در میانه تلاش برای برقراری رابطه با ایران، چند روز پیش توافق نامه نفتی را با پاکستان امضا کرد که می تواند تلاشی برای کاهش نفوذ ایران در آن کشور باشد. از ماه جاری میلادی، پاکستان کمک های نفتی به ارزش 1.5 میلیارد دلار و یا بیش تر در سال از عربستان سعودی دریافت خواهد کرد.

ریاض و اسلام آباد با بهبود روابط خود از ماه ها پیش عادی سازی روابط را انجام داده اند و سرمایه گذاری بیش تر ریاض در پاکستان در جریان است. قرار است سعودی ها پالایشگاهی را در پاکستان احداث کنند. علیرغم آن که ایران از زمان به قدرت رسیدن "عمران خان" در پاکستان سیاست "نخست همسایگان" را عملیاتی کرده و روابط با پاکستان را ارتقا بخشیده است واقعیت آن است که حضور روزافزون سعودی ها در کشور همسایه ایران (پاکستان) می تواند چالشی برای تهران باشد.

سوم آن که با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان اوضاع سیالی بر آن کشور حاکم خواهد بود. از زمان آغاز خروج نیروهای امریکایی از افغانستان طالبان بخش های بیش تری از آن کشور را تحت کنترل خود درآورده و کابل در روزهای آینده با برهه زمانی غیر قابل پیش بینی ای مواجه خواهد بود.

هرگونه کشمکش میان طالبان و دولت افغانستان می تواند آن کشور را به جنگ داخلی بکشاند. در این میان، هر کشوری در منطقه سعی می کند تا بخشی از یک رقابت برای کسب اطمینان از حفظ منافع خود و حفظ نفوذش در آینده باشد.

در مورد چشم انداز افغانستان، پاکستان و عربستان سعودی به همراه ایران ممکن است اهداف مشترکی با یکدیگر نداشته باشند. علیرغم آن که ایران پیوندهایی را با طالبان برقرار کرده مایل است که این گروه نقش کم تری در توزیع قدرت داشته باشد و آشکارا از دولت افغانستان حمایت می کند.

همان گونه که "محمد جواد ظریف" وزیر خارجه ایران در سال 2019 میلادی در مصاحبه ای گفته بود از دید ایران نمی توان آینده افغانستان را بدون هیچ نقشی برای طالبان متصور شد با این وجود، ایران معتقد است که طالبان نقش غالب را ندارد و نباید داشته باشد.

پاکستان با دارا بودن نقشی میانجی گرانه می تواند روند صلح در افغانستان را تسهیل کند اما هرگونه بی نظمی در آینده در افغانستان می تواند باعث هجوم پناهجویان به پاکستان شده و در صورت بی ثبات شدن کابل خطر جنگ نیابتی میان تهران و ریاض افزایش خواهد یافت.

هرگونه اصطکاک در رابطه میان این دو رقیب منطقه ای (ایران و عربستان سعودی) پاکستان را در موقعیت بسیار شکننده ای قرار خواهد داد چرا که سیاست خارجی آن کشور مبتنی بر لزوم حفظ توازن بین ایران و عربستان سعودی است.

با این وجود، پرسش آن است که موضع ایران و عربستان سعودی در مورد افغانستان چه تفاوتی با یکدیگر دارد؟ نخست آن که ایران و افغانستان همسایگان مستقیم یکدیگر هستند. در نتیجه، تلاش ایران متمرکز بر تثبیت اوضاع در افغانستان برای بلند مدت است.

در مقابل، عربستان سعودی بسیار کم تر از ایران از مخاطرات ناشی از بی ثباتی در افغانستان و کاهش امنیت در آن کشور آسیب می بیند. به همین خاطر، مقام های سعودی می توانند تصمیمات جسورانه تری را در قبال افغانستان اتخاذ کنند.

پیش بینی می شود که روابط ایران و افغانستان نه تنها به دلیل پیش روی نظامی طالبان بلکه به دلیل رویکرد رئیس جمهوری تازه ایران نیز تغییر خواهد کرد. رئیسی قرار است رابطه بهتری با سنی ها در در مناطق شرقی ایران داشته باشد و از روابط بسیار بهتری با جمعیت افغان ساکن ایران برخوردار شود.

هنوز مشخص نیست تهران قادر به برقراری رابطه متعادل با طالبان خواهد بود یا خیر با این وجود، احتمال تحقق آن زیاد نیست. با این وجود، اگر ایران شانس بیش تری برای نفوذ در افغانستان نسبت به عربستان سعودی داشته باشد مشکلات تازه هنوز امکان بروز خواهند داشت.

اگر دو کشور بتوانند روابط خود را پیش از بروز اختلافات تازه احیا کنند اختلافات بهتر قابلیت حل شدن دارند. تهران و ریاض اما هنوز از کسب هرگونه دستاوردی فاصله دارند. یک دیپلمات اروپایی در اسلام آباد درباره امکان احیای دوباره رابطه ایران و عربستان سعودی به "المانیتور" می گوید:"از زمان قطع رابطه دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی گاهی زمزمه هایی درباره گفتگوهای سطح پایین عمدتا در سطح فنی میان نمایندگان دو کشور با میانجی گری عراق مطرح می شود.

تماس ها بیش تر غیر مستقیم و مربوط به جنگ یمن بوده و در عراق و عمان در جریان بوده اند. پس از انتخاب رئیسی در ایران دشوار است که بگوییم آیا دستیابی به موفقیت در این زمینه وجود دارد یا خیر. نکته دیگر آن که سلطان قابوس پادشاه سابق عمان که اخیرا فوت کرد تنها رهبر در خلیج فارس بود که از سال ها قبل در ارتباط مستقیم با مقام عالی رهبری ایران بود و در گذشته حضور او و این رابطه نزدیک، میانجی گری بین ریاض و تهران را برای عمان آسان تر می ساخت.

باید دید که آیا سلطان هیثم بن طارق جانشین او دسترسی مشابهی به بالاترین مقام های نظام سیاسی ایران دارد یا خیر. این دیپلمات معتقد است که اگر روند احیای توافق هسته ای میان ایران و قدرت های جهانی با موفقیت صورت گیرد علیرغم حضور رئیسی رئیس جمهوری اصولگرا با مواضع اش تندش در ایران، روند احیای روابط ایران و عربستان سعودی تسهیل خواهد شد چرا که ریاض برای خروج از باتلاق ایجاد شده در یمن به تهران نیاز دارد و و دولت امریکا اهرم های اندکی برای فشار بر تهران در این زمینه دارد.

در صورتی که توافق هسته ای مجددا احیا نشود مسائل پیچیده تر خواهند شد و انتظار دستیابی به موفقیت در میان مدت دشوار خواهد بود. یک ضرب المثل در اینجا مصداق دارد: شما می توانید با دشمن خود سوپ بخورید البته با قاشقی بلندتر".

سایت "المانیتور" در گزارش دیگری به نقل از منابع آگاه به آن چه در دیدار اخیر "روون ریولین" رئیس جمهوری اسرائیل با "جو بایدن" همتای امریکایی اش در واشنگتن درباره موضوع ایران و مذاکرات هسته ای مطرح شده اشاره کرده است.

"المانیتور" با اشاره به این که دیدار ریولین با بایدن با هدف زمینه سازی شرایط و فضا برای سفر قریب الوقوع "نفتالی بنت" نخست وزیر اسرائیل به واشنگتن بوده می نویسد:"ریولین و بایدن پنج دهه است که یکدیگر را می شناسند اولین دیدار آنان در اورشلیم (بیت المقدس) در سال 1971 میلادی صورت گرفت.

آن زمان ریولین برای تدی کولک شهردار بیت المقدس مشغول به کار بود و بایدن سیاستمداری محلی در دلاور امرکیا بود که قصد داشت به سنا راه یابد. دیدار اخیر ریولین موفقیت آمیز بود و او توانست زمینه ساز سفر "نفتالی بنت" نخست وزیر اسرائیل به واشنگتن شود که قرار است دولتی آرام تر از دولت نتانیاهو نخست وزیر سابق اسرائیل را اداره کند.

دیدار ریولین و بایدن برای یک ساعت برنامه ریزی شده بود اما دو ساعت به طول انجامید. به نظر می رسد بایدن و تیم اش در تلاش هستند با اسرائیل در سالیان پیش رو گفتگوهایی صمیمانه و عاری از دروغ و ریاکاری را حتی در صورت بروز اختلافات فیمابین انجام دهند.

ریولین با مجموعه ای از اطلاعات و شواهد در این باره که بازگشت سریع امریکا به توافق هسته ای با ایران تهدیدی علیه اسرائیل است به دیدار بایدن رفت. بایدن مستقیما با ریولین وارد چالش نشد اما پرسشی را مطرح کرد که اسرائیل پاسخ واقعی برای آن ندارد.

منابع آگاه به "المانیتور" گفته اند بایدن از ریولین پرسیده است:"شما پیشنهاد می کنید ما چه کنیم"؟ بایدن اشاره کرده که به هر حال، نتانیاهو دولت ترامپ را متقاعد به خروج امریکا از برجام کرد و ایران امروز بیش از گذشته به ساخت تسلیحات هسته ای نزدیک شده است.

ریولین تلاش کرد بایدن را متقاعد سازد که بنت در این باره گفتگو را ادامه می دهد و به بایدن گفت که تنها به دیدارش آمده تا راه را برای دیدار بنت با او هموار سازد. ریولین پیشنهاد کرد بایدن به جای آن که به عقب نگاه کند به سوی جلو حرکت کند و بایدن بار دیگر اطمینان معمول خود را خطاب به رئیس جمهوری اسرائیل مطرح کرد مبنی بر آن که هرگز اجازه نمی دهد ایران به سلاح هسته ای دست یابد.

پرسش آن است که بایدن و بنت چگونه با یکدیگر کنار خواهند آمد. بایدن سی سال از بنت بزرگتر است و محصول دوره گذشته است.

بنت یک کارآفرین موفق عرصه فناوری است که به عنوان پسر یک خانواده مهاجر امریکایی، زبان انگلیسی را به خوبی صحبت می کند اما در موضوعات کلیدی چون شهرک سازی یهودیان در کرانه باختری و حق فلسطینیان برای داشتن دولتی مستقل متفاوت از بایدن می اندیشد. تضمین حفظ مهم ترین دارایی اسرائیل یعنی حمایت از سوی امریکا برای بنت کاری دشوار خواهد بود".