قاطبه کسانی که انتخابات و تحولات پیرامون آن را دنبال می‌کنند بیش از هر چیزی منتظر فرا رسیدن روزهای مناظرات انتخاباتی هستند تا ببینند کاندیداهایی که در مرحله اصلی رقابت حاضرند در مناظرات انتخاباتی چگونه حاضر خواهند شد. قدر‌مسلم مناظرات پیش‌رو از آن جهت که چهره‌هایی از جریانات مختلف سیاسی در آن حضور خواهند داشت بدون‌اظهار‌نظرهای جنجالی یا برخی دوگانه‌سازی‌ها باقی نخواهد ماند و کاندیداهای موجود برای حرارت و جذابیت انتخابات هم که شده به برخی مسائل حاشیه‌ای یا بعضا حساسیت‌زا اشاره خواهند داشت.

این در حالی است که بر اخلاق سیاسی و رعایت آن در جامعه و به‌خصوص در فصل انتخابات به‌وفور از سوی بسیاری از چهره‌ها تاکید شده است. آیت‌ا... سید‌حسن خمینی در این خصوص می‌گوید: «در شرایطی که امروز فضای مجازی مقداری توسعه پیدا کرده خدای ناکرده نباید گرفتار بی‌ادبی شویم و همه باید یک نهضت بازگشت به یک ادب اجتماعی را شروع کنیم.»

انتخابات و اخلاق سیاسی

بزرگان، دلسوزان، چهره‌‌ها و شخصیت‌های تاثیرگذار سیاسی بارها و در مقاطع مختلف جامعه را به رعایت اخلاق و ادب دعوت کرده‌اند و یکی از راه‌های رسیدن به سعادت را در حسن‌خلق در رفتار و گفتار‌ می‌دانند و همه را از لغزش‌های ادبی بر حذر داشته‌اند. این در حالی است که به واسطه گسترش فضای مجازی و توسعه شبکه‌های اجتماعی این تغییرات بر جامعه تاثیر‌گذار بوده و حتی ادبیات جامعه در حوزه‌های گفتمانی مختلف را تحت‌تاثیر قرار داده است. در این راستا اگر نگاهی به حوزه ادبیات سیاسی در جامعه بیندازیم، خواهیم دید چندان فضای خوب و مطلوبی را مشاهده نمی‌کنیم و هر شخص یا جریانی بنابر منویات شخصی خود نسبت به مسائل مختلف اظهار‌نظر کرده و سخن می‌گوید. حال اگر در این اظهارات شخص یا اشخاصی مخاطب باشند یا مورد اهانت، هجمه و تخریب قرار گیرند نیز از نظر آنها چیزی تغییر نمی‌کند. هر چند برخی از این اظهارنظرها حتی در مخالفت با منافع ملی است و بیشتر منافع جریانی و جناحی را پوشش می‌دهد اما ادبیات حاکم بر آن باعث می‌شود جامعه نه‌تنها نسبت به اصل موضوع واکنش منفی نشان دهد؛ بلکه ادبیات به کار رفته از سوی اظهار‌کنندگان را مورد نقد و مذمت قرار دهد. لازم به‌ذکر است که لزوم رعایت اخلاق سیاسی نیز جریان و جناح نمی‌شناسد و امری است که برای همگان لازم‌الاجراست. با نگاهی به فضای سیاسی کشور در حال‌حاضر، که نزدیک به یک ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری باقی مانده است، از اظهارات‌، سخنان و گفت‌و‌گو‌ها چنین بر می‌آید که برخی بیش از آنکه به دنبال رقابت انتخاباتی باشند از هم‌اکنون خود را برای تقابل انتخاباتی آماده می‌کنند. شاهد مثال آن را نیز می‌توان در پست‌‌ها، توئیت‌ها و اظهار‌نظرهای چهره‌های مختلف ملاحظه کرد. آنچه مشخص است انتخابات پیش‌رو از مفاهیمی همچون طعنه، کنایه، تخریب و سیاه‌نمایی خالی نخواهد بود و شاید هر کاندیدایی فارغ از جریان و جناحی که از دل آن بر‌آمده برای پیشبرد کارهای خود از این‌گونه مضامین و مفاهیم استفاده کند. با ارزیابی چهره‌های حاضر در این عرصه به نظر می‌رسد مناظرات این دوره از انتخابات بسیار داغ و جنجالی برگزار شود. اما آنچه مسلم است لزوم رعایت اخلاق سیاسی و ادب عمومی هم از رفتن جامعه به سمت‌و‌سوی تنش و برخی دو‌قطبی‌های کاذب جلوگیری می‌کند و هم از آسیب دیدن مجموعه حاکمیت به واسطه برخی اظهار‌نظرها. مناظرات سال‌های 92 و 96 را می‌توان نمونه‌ای از این مسائل در نظر گرفت که به واسطه برخی اظهار‌نظرها شاهد نگاه منفی جامعه به برخی روندها‌، رویکردها و اظهار‌نظرات بودیم. این در حالی است که جدا از نوع رویکردها و عملکردهای رسانه‌ای دلواپسان چهره‌هایی مثل احمدی‌نژاد نیز به واسطه برخی اظهارات ساختار‌شکنانه‌اش کم به ساختارها و منافع ملی ضربه نزده‌اند و از این رو باید به سمت نوعی اخلاق‌مداری ملی حرکت کنیم.

بی‌ادبی‌ها؛ فرهنگ جامعه را تهی می‌کند

روز گذشته بود که ویدئویی در صفحه اینستاگرام یادگار امام منتشر شد که ایشان در آن از سنت بازگشت به ادب اجتماعی در صحن جامعه سخن می‌گفت. آیت‌ا... سید‌ حسن خمینی اظهار داشت: ملت ایران در طول تاریخ اگر هزار خصلت خوب و بد داشته یک خصلتش زبانزد است. مردم ایران در طول تاریخ مردم مودبی هستند و کمترین لغزش‌های ادبی در فضای ادبیات ایرانی‌ها است. ایشان گفت: آدم یک بی‌ادبی‌هایی که کاری ندارم مخاطبش چه کسی است در قلم‌ها، نوشتن‌ها و به خصوص در فضای مجازی مشاهده می‌کند که اصلا پسندیده نیست و فرهنگ یک جامعه را پس از دوره‌ای از درون تهی می‌کند. تولیت مرقد مطهر امام(ره) افزود: جامعه بی‌اخلاق از هر فرآیند‌ و توفیقی بهره‌مند باشد نهایتا سر به آبشخوری غیر از سعادت خواهد گذاشت. باید مراقب بود خدای‌ناکرده جامعه دچار، لغزش ادبی نشود و ما باید دائما یکدیگر را به این مساله سفارش کنیم. سید‌حسن خمینی تصریح کرد: باید دائما یکدیگر را به مودب بودن هشدار و توجه دهیم تا در شرایطی که امروز فضای مجازی مقداری توسعه پیدا کرده خدای‌ناکرده گرفتار این بی‌ادبی نشویم. همه باید نهضت بازگشت به یک ادب اجتماعی را قرار بگذاریم و آن را شروع کنیم.

همه باید ضابطه‌مند و اخلاق‌گرا شوند

یک عضو جامعه روحانیت مبارز در‌خصوص لزوم رعایت اخلاق سیاسی و بازگشت به ادب در جامعه اظهار کرد: باید شرایطی فراهم شود که دست و بال مسئولان مقداری باز شود که گره‌گشا باشد و رضایت مردم را جلب و جذب کند. حجت‌الاسلام سید‌رضا اکرمی به «آرمان ملی» گفت: با شیوه و نارضایتی‌هایی که در جامعه وجود دارد؛ هر چه به مردم از اخلاق، صداقت و پرهیز و از توهین و اهانت بگوییم چندان تاثیر‌گذار نخواهد بود. وی افزود: نباید افراد را از هم جدا کرده و اخلاق را در مسئولان و مردم امری جداگانه تلقی کنیم. من مذاکرات مجلس را گوش می‌دهم. مجلسی که در راس امور است، نماینده‌اش به دلیل اینکه تریبون باز در اختیار دارد بر‌ای خود‌نمایی یا ثبت در تاریخ هر چه دلش می‌خواهد می‌گوید و کسی هم پاسخگوی وی نیست. اکرمی بیان کرد: صداو‌سیما نیز برای خود عالمی دارد و کار خود را می‌کند. به نظرم اخلاق، اعتقاد، امنیت و دیانت جایی جوابگو است که از امام جمعه، امام جماعت و واعظ گرفته تا صداوسیما، مجلس، رسانه‌ها و حتی فضای مجازی همه پای کار بیایند. همه ضابطه‌مند و اخلاق‌گرا شوند؛ و‌الا صرف گفتن از رعایت اخلاق چندان فایده‌ای ندارد.