چندی پیش بود که وزیر کشور در یک برنامه زنده تلویزیونی رسماً نسبت به کاهش مشارکت مردم در انتخابات‌های 1400 ابراز نگرانی کرد. هرچند عبدالرضا رحمانی فضلی محور این کاهش مشارکت را شیوع کرونا عنوان می‌کرد اما در لابه‌لای حرف‌های خود به شورای نگهبان نیز پرداخت و تصمیم و رفتار این نهاد را موثر دانست. این در حالی است که از سال گذشته تاکنون هم جریان اصلاح‌طلب و هم جریان ‌اصول‌گرا هر دو پیش‌بینی‌هایی درباره کاهش مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری داشتند. هرچند که علت این کاهش مشارکت از نظر این دو جریان سیاسی متفاوت است، اما هر دو تأکید داشته و دارند که احتمالا مشارکت مردم در انتخابات پیش رو کاهش چشمگیری خواهد داشت. حالا چند هفته مانده تا شروع ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری دوباره زمزمه‌ها درباره کاهش مشارکت مردم افزایش یافته است. البته این سخنان بیشتر نشان از نگرانی احزاب دارد. بخصوص اصلاح‌طلبان که هم نگران تأیید صلاحیت نامزدهای خود هستند و هم دغدغه این را دارند که اگر مردم به پای صندوق‌های رأی نیایند توفیقی در انتخابات پیش‌رو نخواهند داشت.

برخی بر این باورند که جریان اصلاحات این توان را دارد که در این شرایط هم مردم را به حضور در انتخابات تشویق کند و باعث افزایش مشارکت در انتخابات شود. اما اصلاح‌طلبان با پذیرش این فرض تأکید می‌کنند که این توانایی نیازمند فراهم بودن شرایط است. محمد خون‌چمن فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با ایلنا در پاسخ به سوالی در خصوص ظرفیت فعلی جریان اصلاحات برای جلب مشارکت مردم در انتخابات گفت: «این مسئله بستگی به این دارد که مجموعه‌های نظارتی و اجرایی به چه شکل با جریان اصلاحات برخورد خواهند کرد؛ اگر کاندیداهای ما تائید صلاحیت شوند، طبیعی است که جریان اصلاحات این ظرفیت را دارد تا برای مشارکت حداکثری و همچنین رأی‌آوری کاندیداهایش بستر سازی کند اما اگر همچنان با سدی به نام شورای نگهبان مواجه باشیم تنها در شرایطی کاندیدا معرفی خواهیم کرد که طراز قانون اساسی و جریان اصلاحات باشد.»

انتخابات رقابتی نباشد مردم تمایلی نشان نمی‌دهند

به گزارش روز نو :سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح‌طلب  درباره مشارکت مردم در انتخابات می‌گوید:«روندهای پیمایش‌های عمومی که در بررسی میزان توجه مردم به مقوله انتخابات صورت گرفته، نشان می‌دهد روند مشارکت مردم بیشتر شده و تفاوت قابل توجهی با نظرسنجی‌های آذرماه دارد. من فکر می‌کنم بحث‌هایی که در هفته آینده اتفاق می‌افتد، فضای سیاسی کشور داغ‌تر می‌شود و توجه مردم به مسئله انتخابات بیشتر خواهد شد.اینکه لفظ توجه را عامدانه به کار می‌برم و نه مشارکت را چون دو معنا و قابل تفکیک هستند. یعنی مردم به موضوع انتخابات می‌پردازند اما این‌که در انتخابات شرکت خواهند کرد منتظر خواهند ماند که ببینند سبد رقابتی انتخابات چگونه است. اگر انتخابات معنادار نباشد و یک انتخابات یک طرفه بخواهد برگزار شود برخورد مردم با انتخابات چیزی شبیه انتخابات مجلس در سال ۹۸ خواهد بود.»

در واقع شریعتی مانند بخش دیگری از اصلاح‌طلبان تأکید دارد که رقابتی بودن انتخابات تأثیرزیادی در مشارکت مردم دارد. این عده از اصلاح‌طلبان بر این باورند که چنانچه چهره‌های شاخص اصلاح‌طلبی تأیید نشود و اصلاح‌طلبان نتوانند کاندیدای مطلوب خود را در میدان رقابت داشته باشند مشارکت هم طبق پیش‌بینی‌ها کاهش می‌یابد. اما به نظر می‌رسد که فقط موضوع تأیید صلاحیت برای افزایش مشارکت کافی نیست.
حسن رسولی در گفت وگو با ایلنا در این باره توضیح داده:«نرخ تورم افزایش یافته و بیماری کرونا فضای کسب و کار شهری و ملی را به شدت متأثر ساخته و به فرض تداوم این وضعیت نامطلوب پیش‌بینی من مشارکت بالا در انتخابات نیست. کما این‌که در اسفند سال ۹۸ نیز درصد مشارکت در تهران ۱۸ درصد بیشتر نبود. اگر این وضعیت ادامه داشته باشد، انتخابات پرشور و شادابی نخواهیم داشت اما اگر شاهد تغییراتی در جامعه باشیم تا موجبات دگرگونی صحنه سیاسی اجتماعی را فراهم کند، می‌توان امیدواری بیشتری به مشارکت بالا داشت و در مشارکت بالا عمدتاً حسب تجربه سال‌های اخیر، اصلاح‌طلبان دست بالاتری خواهند داشت.»

راهکار افزایش مشارکت

راهکارهایی که سیاسیون برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات پیش‌رو ارائه می‌دهند متفاوت است. برخی سخن از بهبود شرایط اقتصادی می‌گویند و برخی هم تأکید دارند که گشایش سیاسی رخ دهد. هرچند که تاکنون تغییر چشمگیری در همه زمینه‌های مورد بحث رخ نداده است. علی صوفی در این باره به باشگاه خبرنگاران جوان گفته: «هنوز چیزی از انتخابات سال ۹۸ نگذشته که سطح مشارکت مردم در پایین‌ترین سطح بود که این یک هشدار است و دلیل آن هم این است که مردم از حاکمیت ناراضی هستند. برای جلب مشارکت مردم، همه و همه و صدا وسیما تلاش کنند. همه احزاب و شخصیت‌های سیاسی باید همه تلاش‌شان را به کار بگیرند که مردم را ترغیب کرده تا در انتخابات شرکت کنند. نهاد‌های نظارتی و شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها نقش مهمی دارند و باید تغییراتی انجام شود که مردم آن را حس کنند.»

ناصر ایمانی فعال سیاسی ‌اصول‌گرا نیز در گفت وگویی با ایرنا به همین موضوع پرداخته و گفته: «دور شدن تهدیدات خارجی و امنیتی از سر کشور در گرو مشارکت گسترده مردم در انتخابات است. البته این مشارکت دارای لوازمی است که باید از سوی همه گروه‌ها و جناح‌‌ها رعایت شود. علاوه بر عملکرد دولت و نهادهای مختلف که موجب رضایت یا نارضایتی مردم می‌شود، مسئله تعضیف اختیارات و جایگاه ریاست جمهوری هم در مشارکت مردم موثر است. تضعیف این جایگاه توسط دو گروه صورت می‌گیرد. عده‌ای با بیان این‌که رئیس جمهوری قدرتی ندارد و اختیارات او محدود شده و به نوعی رئیس جمهوری تبدیل به تدارکاتچی شده است؛ جایگاه ریاست جمهوری را تضعیف می‌کنند. در واقع این دسته می‌خواهد به جامعه این پیام را منتقل کند که انتخاب مردم اثری در سیاست‌های کشور ندارند و رئیس جمهوری کاره‌ای نیست که قطعا این تحلیل غلط است و رهبر انقلاب هم در سخنرانی خویش بر اهمیت جایگاه ریاست جمهوری تاکید کردند. اما گروه دوم هم کسانی هستند که خود را منتقد دولت می‌بینند.اما طیفی از این جریان نمی‌تواند مرز نقد و توهین را چندان خوب رعایت کند بنابراین با توهین و رفتارهای غیر اخلاقی مردم را نسبت به انتخابات و جایگاه ریاست جمهوری بدبین می‌کنند. مشارکت حداکثری وقتی اتفاق بیفتد که مردم احساس کنند در نتیجه رای آن‌ها تحولاتی رخ خواهد داد و اوضاع زندگی آن‌ها بهتر خواهد شد.»

البته در این میان باید توجه کرد که یک ادبیات تقریبا غیررسمی درباره مشارکت مردم در انتخابات هم وجود دارد. آن هم این است که اصلاح‌طلبان بر این باورند که ‌اصول‌گرایان با توجه به تجارب انتخابات‌های گذشته ترجیح می‌دهند که مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری گسترده نباشد. چرا که هر گاه مردم مشارکت حداکثری در انتخابات‌ها داشته‌اند ‌اصول‌گرایان در میدان رقابت شکست سنگینی متحمل شده‌اند. به‌علاوه بررسی‌ها نشان می‌دهد که ‌اصول‌گراها سبد رأی تقریبا ثابتی دارند که هر دوره در هر شرایطی در انتخابات‌ها حاضر می‌شوند و معمولا هم حامی همین جریان سیاسی هستند. بر اساس این استدلال اصلاح‌طلبان تأکید دارند که ‌اصول‌گرایان خیلی نمی‌خواهند که موانع مشارکت مردم در انتخابات پیش رو برطرف شود چرا که بیم آن را دارند با حضور مردم دوباره شکست بخورند و از رسیدن به پاستور باز بمانند. اما ‌اصول‌گرایان در پاسخ به این تحلیل به‌شدت موضع می‌گیرند و می‌گویند این دولت مورد حمایت اصلاح‌طلبان است که با عملکرد ضعیف در حوزه اقتصادی باعث کاهش مشارکت مردم می‌شود.

به هرحال واضح است که نگرانی درباره حضور مردم در انتخابات برای همه جدی شده است. در این شرایط ‌اصول‌گرایان هم ابراز نگرانی می‌کنند چرا که اگر بتوانند پیروز شوند دولت مقبول آنان با مشارکت پایین مردم روی کار آمده در نتیجه در اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی خود با پاسخ منفی مردم روبه‌رو می‌شود و دچار چالش‌های فراوان خواهد شد. به‌علاوه ممکن است در سطح بین‌المللی نیز دولت با دردسرهایی رو به‌رو شود.

منبع:روزنامه همدلی