فرزانه ادیبی - زندگی روزمره بشر امروزی مملو از تصمیمات مالی است، تصمیماتی که شاید به ظاهر ساده باشند اما سرنوشت فرد یا حتی نسل بعدی را دستخوش تغییر کند. با وجود این، چه بسیارند افرادی که به دلیل ناآگاهی خود را سوار بر موج تصمیمات جامعه میکنند و البته در اغلب موارد نیز از این موضوع متحمل ضررهای مالی زیادی میشوند. با توجه به اهمیتی که اتخاذ تصمیمیات مالی در زندگی افراد دارد، دانستن الفبای اقتصادی و مالی برای همه ضروری بنظر میرسد. به همین دلیل است که صاحبنظران بر این باورند که گذراندن یک دورهی آموزشی مبانی مالی میتواند برای هر فردی مفید واقع بشود.
نتایج یک بررسی جدید نشان داده است که دو سوم مردم جهان در پاسخگویی به پرسشهای ابتدایی یک آزمون دانش مالی شکست میخورند. در همکاری مشترک موسسات استاندارد اند پورز، گالوپ، بانک جهانی و دانشگاه جورج واشنگتن آزمونی مشتمل بر پنج پرسش طراحی شد و 150 هزار نفر از مردم بیش از 140 کشور دنیا در این آزمون شرکت کردند. در این آزمون، دانش اولیهی افراد در زمینههای ریسک، نرخ تورم، نرخ بهره و نرخ بهرهی مرکب سنجیده شده است.
ارایه پاسخ صحیح به پرسشهای مربوط به 3 مورد از 4 مبحث مذکور به معنای گذراندن موفق آزمون بود. با این حال تنها 33 درصد از افراد شرکتکننده در آزمون توانستند به نتیجهی مطلوب برسند. شما میتوانید با پاسخ به پرسشهایی که در ادامه میآید دانش خود را بسنجید؛ البته این پرسشها به میزان اندکی نسبت به آزمون اصلی تغییر کردهاند.
متنوعسازی ریسک
فرض کنید مقدار مشخصی پول در دست دارید. کدام گزینه برای نگهداری پول شما انتخاب امنتر و کمخطرتری به نظر میرسد: یک، سرمایهگذاری در یک شرکت یا پروژهی سرمایهگذاری؛ دو، سرمایهگذاری در چندین پروژه یا چندین شرکت.
تورم
فرض کنیم در ده سال آینده قیمت کالاها دو برابر خواهد شد. به طور موازی، درآمد شما نیز دو برابر بشود. در اینصورت توانایی شما برای خرید نسبت به توانایی امروز شما برای خرید چقدر تغییر خواهد کرد: یک، کمتر میشود. دو، به همین میزان خواهد ماند. سه، بیشتر خواهد شد.
محاسبات
فرض کنید نیاز دارید 100 دلار قرض کنید. برای بازپس دادن قرض خود کدام گزینه مقدار کمتری خواهد بود: یک، 105 دلار. دو، 100 دلار با 3 درصد این مبلغ به عنوان سود.
نرخ بهرهی مرکب 1
فرض کنید مقدار مشخصی پول در یک حساب دوساله در بانک گذاشتهاید و بانک بهرهی 15 درصد به این حساب میپردازد. کدام گزینه در مقایسهی سود پرداختی بانک به این حساب در سال اول و سال دوم صحیح است: یک، سال دوم سود بیشتری پرداخت میکند. دو، هر دو سال مقدار یکسانی بابت سود پرداخت میکند.
نرخ بهرهی مرکب 2
فرض کنید 100 دلار در یک حساب بانکی دارید و بانک به این حساب 10 درصد سود میدهد. اگر پس از گذشت پنج سال هیچ پولی از حساب خود برداشت نکنید، در انتهای سال پنجم چه مقدار در حساب شما خواهد بود: یک، بیشتر از 150 دلار. دو، دقیقاً 150 دلار. سه، کمتر از 150 دلار.
آمار عملکرد کشورها در آزمون
دشوارترین پرسش، مبحث امنترین و کمریسکترین شیوه برای نگهداری پول بود که تنها 35 درصد از مردم جهان به آن پاسخ صحیح دادند؛ در حالی که بین 45 درصد تا 50 درصد مردم به پرسشهای دیگر پاسخ صحیح داده بودند.
این تحقیق نشان داد که بیشترین دانش مالی را جوانها، بازهی سنی 15 تا 35 سال، در کشورهای درحال توسعه مانند برزیل، روسیه، هند و چین داشتهاند. (در گزارشی از سازمان همکاریها و توسعهی اقتصادی ذکر شده که کودکانِ شانگهای در مسائل مالی شخصی مهارت و توانایی بالایی نشان دادهاند.) ولی، در کشورهای توسعه یافته افراد بالغ بین سن 36 تا 50 سال بهترین مهارت و عملکرد مالی را داشتهاند.
کشور نروژ بیشترین سهم از افراد با دانش مالی را در جهان دارد؛ در حالی که یمن کمترین سهم را داراست. انگلستان در رتبهی 6 ام، کانادا 5 ام و هلند و آلمان رتبههای بعد از انگلستان را کسب کردند. جالب آن که آمریکا حتی در 10 کشور اول این رتبهبندی نیز جایگاهی نداشت.
پاسخهای صحیح
متنوعسازی ریسک: با سرمایهگذاری در چند شرکت یا صنعت ریسک بین شرکتها پخش میشود. یعنی اگر یکی از شرکتها ورشکسته شود همهی پول یکجا از بین نرفته است. بنابراین بهتر است پول را در چند پروژه یا شرکت سرمایهگذاری کرد.
تورم: قدرت خرید مصرف کننده به صورت نسبت درآمد به قیمت سنجیده میشود. این کسر (درآمد تقسیم بر قیمت) با دو برابر شدن همزمان درآمد و سطح قیمتها تغییری نمیکند. بنابراین همان سبدکالایی را که امروز میتواند بخرد ده سال آینده نیز توان خریدش را خواهد داشت.
محاسبات: سه درصد مبلغ 100 دلار برابر است با 3 دلار که با اصل پول اگر جمع بزنیم برابر 103 دلار حاصل میشود که مقدار کمتری است در مقایسه با گزینهی دیگر یعنی پرداخت 105 دلار.
نرخ بهرهی مرکب 1: در انتهای سال اول بانک سود آن سال را به حساب واریز میکند که معادل 15 درصد از سود مقدار پسانداز اولیه است. حال برای سال دوم رقمی بیشتر از مقدار اولیهی پسانداز در حساب موجود است و بانک باید برای سود 15 درصد از رقم جدید را پرداخت کند که طبیعتاً بیشتر از سود پرداختی به پسانداز سال اول میباشد.
نرخ بهرهی مرکب 2: فرض کنیم که در انتهای هر سال مقدار سود پرداختی بانک را برداشت کنیم. در این صورت هر سال مبلغ 10 درصد از پسانداز 100 دلاری به عنوان سود پرداخت میشود؛ یعنی 10 دلار که در پنج سال 50 دلار خواهد بود. حال چون در صورت سؤال مؤکد شده برداشت رخ نمیدهد، هر ساله سود پول نیز به حساب اولیه افزوده شده و سال بعد بانک باید 10 درصد از این حساب جدید با رقم بیشتر نسبت به حالت قبل را پرداخت کند. پس در مجموع بعد از 5 سال رقمی بیشتر از 150 دلار حاصل خواهد شد.