دوگانگی اروپا؛ همکاری با تهران یاواشنگتن
نگاه استراتژیک آمریکا و اروپا ثابت است
کشوری که برجام را قبول ندارد پایبندی ایران را میخواهد
خبرگزاری رویترز گزارش داد، «امانوئل مکرون رئیسجمهور فرانسه از تهران خواست تا هرچه سریعتر ذخیره اورانیوم با غنای پایین خود را که از حد تعیین شده ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرده است، کاهش دهد. مکرون در بیانیهای از اینکه ایران از محدوده تعیین شده طبق برجام فراتر رفته است، ابراز نگرانی کرد و از تهران خواست تا از اقداماتی که اجرای تعهدات هستهایاش ذیل این توافق را تضعیف میکند پرهیز کند.» این در حالی است که تهران یک سال پس از آنکه ایالات متحده به صورت یکجانبه از برجام، این توافق بینالمللی خارج شد و در پی آن تحریمهایی را علیه کشورمان بازگرداند، ماه گذشته اعلام کرد که در دو گام تعیین شده سطح تعهدات هستهایاش در توافق را کاهش خواهد داد. به همین منظور گفتوگوی کوتاهی را با سیدمحمدحسین ملائک، سفیر اسبق ایران در چین و کارشناس روابط بینالملل ترتیب داده که در ادامه میخوانید:
به گزارش روز نو :با توجه به راه اندازی اینستکس، تا چه میزان اختلافات میان واشنگتن و پایتختهای اروپایی را در رابطه با حفظ برجام و مساله ایران جدی میدانید؟ همچنین در مقابل، تهران چه رفتار احتمالی را میبایستی در قبال اروپا و کاخ سفید در پیش گیرد؟
به نظر میرسد دو دیدگاه (مکتب) در داخل کشور وجود دارد که این دو دیدگاه با یکدیگر در حال رقابت هستند. طرفداران دیدگاه اول بر این نظر هستند که در رابطه با مسائل راهبردی ایران، اروپاییها و آمریکاییها در یک جبهه قرار دارند. اما ممکن است اختلافات دیدگاه خیلی اندکی با هم در رابطه با ایران داشته باشند. طرفداران دیدگاه دوم بر این نظر هستند که اروپا و آمریکا بر سر مساله ایران با یکدیگر اختلافات جدی دارند. در رابطه با مساله برجام پس از روی کار آمدن ترامپ در ایالات متحده زمانی که با چنین وضعیتی از توافق هستهای خارج شد اختلافات جدی میان پایتختهای اروپایی با واشنگتن دیده شد به شکلی که فدریکا موگرینی حتی در برخی مواقع بیش از دیپلماتهای کشورمان از توافق هستهای دفاع میکرد. اما به نظر میرسد مساله بر سر نوع رفتار ترامپ بود تا مواضعش، چنانکه در حال حاضر طرف اروپایی تحقیقا پشت آمریکاییها قرار دارد. طرف اروپایی طی یک سال و نیم گذشته زمان خریداری کرد تا تحریمهای ایالات متحده بر روی ایران عمل کند. به گونهای که طرف اروپایی مطرح داشت آمریکاییها به ما گفتهاند 6 ماه به ما زمان دهید مساله ایران حل خواهد شد. بنابراین این دو دیدگاه سیاسی بدون شک در برابر یکدیگر قرار میگیرند. همچنین این مساله برای تصمیمات بعدی تعیین کننده خواهد بود. هر چند عدهای بر این نظر هستند که میشود با اروپا (در موضوع و نه رفتار) کنار آمد. اگر رقابتهای انتخاباتی در ایالات متحده و نظرات کاندیداهای دموکرات و جمهوریخواه را درخصوص ایران و مساله برجام دنبال کنیم به این نتیجه خواهیم رسید یکی از این کاندیداها قرار است به عنوان رئیسجمهور آمریکا انتخاب شود. اما دموکراتها مسالهای متفاوتتر از آنچه که ترامپ مطرح میدارد نمیگویند. بنابراین آنها همان مسائل را مطرح میدارند منتها بر این نظرند که در قالب برجام فشارها و استراتژی مهار ایران را عملیاتی کنیم. بنابراین مفروضا بدون هیچ گونه روتوشی در یک سال و نیم آینده یا ترامپ و یا یک رئیسجمهور دموکرات را در کاخ سفید خواهیم داشت که هر دو یک راهبرد را به پیش میبرند. همچنین اروپاییها چه از دموکراتها دفاع کنند و یا با ناراحتی پشت ترامپ قرار داشته باشند آنها هم مجبورند یک کار را انجام دهند. اما در مقابل دسته دیگر بر این نظر است که ایران توانسته اینستکس را از طرف اروپایی بگیرد به گونهای که چند میلیون دلار هم در این چارچوب قرار گرفته است اما متقابلا وزیر نفت کشورمان اعلام داشت تا زمانی که پول نفت وارد اینستکس نشود این سازوکار کاربرد آنچنانی نخواهد داشت. چون روابط تجاری ایران نه با چند میلیون دلار بلکه با 30 تا 40 میلیارد دلار حل و فصل میشود. همچنین بعید به نظر میرسد طرف اروپایی بتواند و یا بخواهد حجم مبادلات تجاری را تا این میزان برساند. در نتیجه همان مواضع دونالد ترامپ مبنی بر عدم صادرات نفت و سازوکار تحریمها خواهد بود، بنابراین باید بدانیم این دو گانگی در تحلیل و تصمیمگیری در کشورمان وجود دارد.
با توجه به آنکه ترزا می طی روزهای گذشته صراحتا اعلام کرده بود که برجام جهان را امنتر میکند. طرف اروپایی تا چه میزان توانایی و اراده حفظ برجام را دارد؟
آمریکاییها بهصورت یکطرفه از برجام خارج شدهاند بعد در کمال تعجب مطرح میدارند ایران نباید از برجام خارج شود. حال سوالی که مطرح میشود این استکه آمریکاییها که مدعیاند برجام توافق بدی است و از آن خارج میشوند چگونه ماندن ایران در برجام (توافق بد) برای آنها مهم است؟ در استدلال آمریکاییها هیچ گونه منطقی وجود ندارد. این دوگانگی آمریکایی چگونه قابل تحلیل است؟ در مقابل طرف اروپایی مطرح میدارد ایران حق ندارد از برجام عدول کند و این تعهد اخلاقی را مبنی بر ماندن در برجام رعایت کند. متقابلا تهران مطرح میدارد ایران نفت که نمیتواند بفروشد، پس چکار میتواند انجام دهد. بنابراین ایران در یک بازی دیپلماسی که بر مبنای آن در دعوا یکی میزند و دوستش دست آن کسی را که میخواهد پاسخ دهد را میبندد، قرار گرفته است. لذا ایران در چنین بازی شبیهسازی شدهای قرار گرفته است. اروپاییها براین نظر هستند که هر لحظه ممکن است دعوا از کنترل خارج شود. بنابراین طرف اروپایی نقش سوپاپ اطمینان دعوای میان تهران-واشنگتن را بر عهده دارد. وزیر خارجه کشورمان مطرح داشت: اگر جنگ شود ایران صدمه خواهد دید اما نزدیک به هزار میلیارد دلار برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس خسارت خواهند دید. این ارقام بسیار بزرگ است. به گونهای که اگر یک پالایشگاه منهدم و از چرخه تولید خارج شود برای بازسازی همان پالایشگاه حداقل سه سال زمان لازم خواهد بود. این مسائل موضوعات جدی است که در منطقه در حال جریان است.
طی روزهای گذشته برایان هوک طرفهای اروپایی را خطاب قرار داده که یا باید با ایران تجارت کنید یا با آمریکا، این دیدگاه هوک حائز چه نکاتی است؟
به نظر میرسد طرفهای اروپایی با ترامپ مخالف هستند. شاید عالیترین شکل مساله را جان کری مطرح داشت. وزیر خارجه پیشین ایالات متحده صراحتا مطرح داشت اگر من جای ترامپ بودم نه تنها از برجام خارج نمیشدم بلکه در قالب برجام ایران را تحت فشار قرار داده و مساله موشک را نیز در چارچوب برجام قرار میدادم. لذا این موضع برایان هوک به نمایندگی از کاخ سفید به نوعی واکنش به رقبای اروپایی واشنگتن است. اما در اهداف عالی میان طرفهای اروپایی و ایالات متحده مشکلی با یکدیگر ندارند.
با توجه به آنکه طی روزهای گذشته فدریکا موگرینی در خصوص اینستکس مطرح داشته بود به غیر از بریتانیا، فرانسه و آلمان، 7 کشور اروپایی دیگر به سازوکار مالی خواهند پیوست. اینستکس تا چه میزان میتواند توقعات ایران را در خصوص برجام تامین کند؟
آنگونه که مطرح شده 3 کشور سهامدار شدهاند و 4 کشور نیز در نوبه بررسی قرار گرفتهاند. به غیر از آلمان، فرانسه و بریتانیا، 3 کشور درخواست کردهاند که سهامدار شده و 4 کشور نیز در حال بررسی هستند. به نظر میرسد آن گونه که طرفهای اروپایی اعلام داشتهاند این میزان از تبادلات تجاری محدود به غذا و دارو خواهد شد.
ارمان