13 آبان که در تقویم به‌عنوان روز مبارزه با استکبار نام‌گذاری شده، یادآور سه واقعه مهم در تاریخ معاصر است که در سه دوره مختلف رخ‌داده است

تبعید آیت‌الله خمینی 

کاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی حقی است که به اتباع بیگانه داده می‌شود و آن‌ها را از شمول قوانین یک کشور مصون ومستثنی می‌کند؛ درواقع در صورت ارتکاب جرم در خاک یک کشور، دولت میزبان حق محاکمه آن مجرم را ندارد.کاپیتولاسیون در ایران طی معاهده ترکمانچای برای اتباع روسیه به رسمیت شناخته شد و پس‌ازآن برخی کشورهای استعمارگر دیگر، این امتیاز نامشروع را به علت ضعف حکومت‌های قاجار کسب کردند؛ اما این قانون در سال 1306، تحت‌فشار افکار عمومی و فضای حاکم بر روابط بین‌الملل پس از جنگ اول جهانی لغو گردید.هنوز بیش از 3 دهه از القای کاپیتولاسیون نمی‌گذشت که محمدرضا پهلوی احیاگر مجدد آن شد. کابینه اسدالله علم در سیزدهم مهر سال 1342، به دستور شاه، پیشنهاد آمریکا مبنی بر اعطای مصونیت قضایی به اتباع آمریکایی را به‌صورت یک لایحه قانونی در هیئت دولت تصویب کرد.چندی بعد این خبر به آیت‌الله خمینی رسید. وی در 4 آبان 1343 طی نطقی تاریخی به رسوایی این اقدام ننگین اعتراض کردند.رژیم که در طول 2 سالی که آیت‌الله خمینی قیام کرده بود، نتوانست با هیچ شیوه‌ای ایشان را آرام کند، سرانجام ایشان را به ترکیه تبعید کرد.

روز دانش‌آموز 

درحالی‌که انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری آیت‌الله خمینی به‌روزهای سرنوشت سازی نزدیک می‌شد همه اقشار مردم ایران از زن و مرد و پیر و جوان، سعی در ایفای نقش تاریخی داشتند. در این میان دانش‌آموزان و نوجوانان شور و حال دیگری داشتند. صبح روز 13 آبان 1357، دانش‌آموزان درحالی‌که مدارس را تعطیل کرده بودند، به سمت دانشگاه تهران حرکت کردند تا صدای اعتراض خود را به گوش همگان برسانند.این جوانان پرشور و خداجو، گروه‌گروه، داخل دانشگاه شدند و به همراه دانشجویان و گروه‌های دیگری از مردم در زمین چمن دانشگاه اجتماع کردند. اجتماع‌کنندگان صدای خود را رساتر کرده و با فریاد الله‌اکبر، لرزه بر اندام مأموران مسلح شاه افکندند. در این هنگام تیراندازی آغاز شد و جوانان و نوجوانان بی‌گناه، یکی پس از دیگری، در خون خود غلتیدند. در این روز، 56 نفر شهید و صدها نفر مجروح شدند. 

تسخیر سفارت 

دولت موقت عقیده داشت که با آمریکا باید تعامل و گفتگو کرد اما فضای انقلابی آن روز این سیاست را برنمی‌تافت. سرانجام دانشجویان به دلیل پناه دادن شاه در آمریکا تصمیم به اشغال سفارت این کشور در تهران گرفتند. دانشجویان دانشگاه‌های تهران، پلی‌تکنیک، صنعتی شریف، شهید بهشتی و ... گرد هم آمدند و طی یک راهپیمایی تا سفارت آمریکا از دیوارهای آن بالا رفته و علیرغم مقاومت محافظین و آمریکایی‌ها، سفارت را به تصرف کامل درآوردند. هنگام تسخیر سفارت، دیپلمات‌ها به‌سرعت مشغول نابود کردن اسناد خود بودند. به‌محض انتشار خبر اشغال سفارت توسط دانشجویان، مردم باخشم و انزجار مقابل سفارت آمریکا تجمع کرده و از اقدام دانشجویان حمایت کردند. امام خمینی در پیامی این حرکت را انقلاب دوم و بزرگ‌تر از انقلاب اول نامیدند. پس از گرفتن سفارت توسط دانشجویان، دو اتفاق افتاد. یکی اینکه دولت موقت به رهبری مهندس بازرگان که مخالف این اقدام بود در اعتراض به اشغال سفارت، استعفا داد و دیگر اینکه ایالت متحده به‌طور یک‌جانبه روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد. از آن زمان تحریم‌ها علیه ایران آغاز و درگذر زمان‌بر حجم آن افزوده شد و روابط تهران – واشنگتن نیز به حالت خصم آلود درآمد.جالب آنکه در میان دانشجویانی که سفارت آمریکا را 39 سال پیش به تصرف خود درآوردند برخی ابراز پشیمانی کرده و برخی دیگر حاضر به گفتگو و اظهارنظر نیستند.