حامد صالح آبادی:رسانه های مختلف بین المللی خبر کنار گذاشته شدن «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه امریکا و جایگزینی «مایک پمپئو» رییس سیا به جای او را به شکل گسترده ای بازتاب داده و مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.

به گزارش سايت روزنو، روزنامه بریتانیایی «گاردین» با انتشار گزارشی اشاره می کند که پس از کنار گذاشتن تیلرسون توسط ترامپ نگرانی ها به خصوص در میان اروپایی ها درباره چشم انداز برجام افزایش یافته است. 

این روزنامه می نویسد:«مقام های ایرانی از رفتار غیر قابل پیش بینی ترامپ ناامید شده اند در حالی که اروپایی ها با نگرانی درباره چشم انداز وقوع یک جنگ تمام عیار تجاری میان امریکا و اتحادیه اروپا هشدار می دهند و احساس خطر می کنند. 

«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران گفته است که ترامپ عادت دارد که غیر قابل پیش بینی و در نتیجه غیر قابل اعتماد برای هر کسی باشد. کنار گذاشتن ناگهانی تیلرسون وزیر امور خارجه امریکا در خارج از ایالات متحده این گونه تفسیر می شود:  سرسخت تر شدن دولت ترامپ در تعقیب سیاست نخست امریکا، ضربه زدن جدی امریکا به چشم انداز دوام و بقای برجام و احتمالا بروز یک جنگ احتمالی تجاری با اتحادیه اروپا. 

ترامپ به طور مختصر علت اصلی کنار گذاشتن تیلرسون را اختلاف نظر سیاسی با او درباره ایران بیان کرده است. رییس جمهوری امریکا پنهان نکرده بود که معتقد است برجام برای امریکا سودی نداشته است. تیلرسون اما باور داشت که امریکا باید با متحدان اروپایی اش کنار بیاید و از بقای برجام حمایت کند. 

اتحادیه اروپا به خصوص فرانسه، المان و بریتانیا تحت فشار امریکا و کشورهای حوزه خلیج فارس قرار گرفته اند تا برجام را لغو کنند و یا دست کم معاهدات اضافی که شامل توقف برنامه موشکی ایران باشد را به ان اضافه کنند.

 اگرچه فرانسه و بریتانیا درباره لزوم توقف برنامه موشکی ایران توافق نظر دارند با این حال، اتحادیه اروپا از برجام در کلیت ان حمایت کرده و معتقد است که این توافق سهم موثری در خلع سلاح هسته ای در جهان ایفا کرده است. 

این در حالیست که پمپئو و ترامپ هر دو از مخالفان برجام هستند. در  آلمان سیاستمداران از این موضوع نگران هستند که کنار گذاشتن تیلرسون و انتصاب پمپئو سبب اغاز یک جنگ تجاری تمام عیار میان امریکا و اتحادیه اروپا شود حرکتی که تیلرسون که خود یک بازرگان بود با آن مخالف بوده است و خواستار همکاری امریکا با اروپایی ها بود.

 ترامپ اخیرا با انتقاد از شرکت ها و دولت های اروپایی گفت که بسیاری از کشورها به بدترین شکل ممکن در حوزه نظامی و تجاری با ما رفتار می کنند این کشورها در میان متحدان ما هستند. «مایکل روث» یکی از معاونان وزیر خارجه المان در توئیتی نوشت که کنار گذاشتن رکس تیلرسون چیزی را بهتر نمی کند.

 «توماس اوپرمان» یکی از قانونگذاران  جریان چپ میانه آلمان نیز تیلرسون را مخاطبی قابل اعتماد و هوشمند توصیف کرد و گفت که کنار گذاشتن او عقب گردی برای روابط امریکا و آلمان خواهد بود. او گفته است که تصمیم ترامپ نشان داد که او رییس جمهوری «دمدمی مزاج و بی ثبات» است. 

در مسکو، کنار گذاشته شدن تیلرسون مدت کوتاهی پس از آن روی داد که او روسیه را به دلیل مسموم کردن «سرگئی اسکریپال» جاسوس دوجانبه روس تبار محکوم کرد و مورد تمسخر مرود تمسخر از سوی یکی از سخنگویان وزارت خارجه روسیه قرار گرفته که گفته است ایا ولادیمیر پوتین مقصر اصلی کنار گذاشته شدن تیلرسون است؟! 

سیاستمداران بریتانیایی اما پیوندی مستمر میان تعهد قوی تیلرسون به حمایت از بریتانیا در منازعه دیپلماتیک اش با مسکو و تصمیم ترامپ برای کنار گذاشتن او می بینند. «جو اسوینسن» از سخنگویان امور خارجی حزب لیبرال دموکرات می گوید که تصمیم ترامپ برای کنار گذاشتن تیلرسون به دلیل حمایت او از بریتانیا و حمله اش علیه روسیه بود. اقدام ترامپ یک پیام واضح برای بریتانیا دارد: تلاش برای برقراری رابطه خاص با دولت امریکا در دوران ترامپ بی معنی است. قرار دادن تمام تخم مرغ های تجاری بریتانیا در سبد امریکا اقدامی جنون امیز خواهد بود».

«پت مک فادن» نماینده حزب کارگر از ولورهمپتن و وزیر سایه پیشین امور اروپا اشاره کرده زمانی که کاخ سفید اعلام کرد که در کنار نزدیک ترین متحد خود می ایستد بریتانیایی ها فکر کردند که منظور او آنان هستند با این حال، مشخص شد که تیلرسون به دلیل موضع حمایتی اش در قبال بریتانیا کنار گذشته شده است و موضع روسیه در اینجا اعمال شده است. او می گوید بریتانیا از رابطه و همکاری بسیار خوبی با تیلرسون برخوردار بود.

«گاردین» در ادامه می نویسد که کنار گذاشتن تیلرسون به عربستان سعودی و امارات نیز کمک خواهد کرد تا راحت تر به مقابله با قطر بپردازند. زمانی که عربستان سعودی و امارات متحد اصلی اش در ماه ژوئن تحریم هایی را علیه قطر اعمال کردند ترامپ از این موضوع حمایت کرد و جانب عربستان را گرفت در حالی که تیلرسون عربستان سعودی را مورد انتقاد قرار داد و سعی کرد میانجی گری کند.

گاردین در ادامه می نویسد:«محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی هفته آینده به واشنگتن سفر خواهد کرد و بیش تر بر کاخ سفید و نه وزارت امور خارجه امریکا برای جلب حمایت سیاسی تکیه کرده است. با توجه به ایمیل هایی که در روزنامه «نیویورک تایمز» فاش شده بودند عربستان سعودی و امارات به طور خصوصی برای کنار گذاشتن تیلرسون لابی و بحث و رایزنی داشته اند».

روزنامه اسرائیلی «هاارتص» در گزارشی اشاره می کند که انتصاب «مایک پمپئو» به عنوان وزیر امور خارجه جدید امریکا خبری دلپذیر برای اسرائیلی ها است اما جهانیان را شگفت زده کرده و در بهت فرو برده است. پمپئو تاریخچه اظهارات جنجال برانگیزی درباره ایران و اسرائیل دارد.

این روزنامه می نویسد:«پمپئو از حامیان جدی اسرائیل و از منتقدان قوی توافق هسته ای با ایران بوده است. او۱۵  ماه رییس سیا بود و پیش از آن عضو کنگره به مدت پنج سال از ایالت کانزاس بوده است. 

در طول مدت کوتاه ریاست بر سیا پمپئو روابط خوبی با همتایان خود در جامعه اطلاعاتی اسرائیل برقرار کرد. او هم چنین نقش مهمی در حفظ روابط میان جامعه اطلاعاتی امریکا با دستگاه امنیتی تشکیلات خودگردان فلسطین داشت. 

او در ماه فوریه گذشته نخستین مقام ارشد امریکا در دولت ترامپ بود که از رام الله دیدار داشت و با «محمود عباس» رییس تشکیلات خودگردان فلسطین خودگردان فلسطین ملاقات نمود که بخشی از تلاش دولت ترامپ برای ایجاد رابطه با رهبری فلسطینیان بود. 

پمپئو ماه نوامبر گذشته در ضیافت یهودیان برای سربازان اسرائیلی صحبت کرد ضیافت موسوم به گالا که در آن روسا و افسران سازمان های امنیتی و نظامی اسرائیل به امریکا دعوت شدند. او در سخنرانی خود تاکید کرد که همکاری نزدیکی با اسرائیل خواهد داشت و از امنیت آن رژیم حمایت میکند.

 او به خاطر موضع تندش علیه ایران به عنوان مدیر سیا و پیش از آن به عنوان عضو گنگره شناخته شده بود. او هشدار داد که برجام شکست خورده است و ایران را با داعش مقایسه کرد. او  هم چنین همکاری هسته ای میان ایران و کره شمالی را خطری واقعی برای امریکا دانست.

 او زمانی که در کنگره بود یکی از اصلی ترین منتقدان جمهوریخواه سیاست خارجی اوباما در قبال خاورمیانه محسوب می شد. او زمانی که رییس سیا شد علاوه بر اشاره به ضرورت برهم زدن برجام ایران را بزرگترین حامی تروریسم دولتی در جهان دانست. 

پمپئو در تابستان ۲۰۱۵ میلادی در اوج بحث درباره توافق هسته ای ایران گفت که این توافق ایران را متوقف نخواهد کرد و اسرائیل را در معرض خطر قرار می دهد. او گفت طرح این استدلال که ایران پس از لغو تحریم ها رویه اش را عوض می کند یک شوخی است و ایران خواستار نابودی اسرائیل است و خواستار خرید موشک از روسیه بوده است. 

او از اوباما انتقاد کرده بود که چرا کنار گذاشتن شعار نابودی اسرائیل توسط ایران را به عنوان یکی از مفاد توافق هسته ای ذکر کند. نتانیاهو نیز از این پیشنهاد و گلایه او حمایت کرده بود. در ماه نوامبر ۲۰۱۵ میلادی پمپئو از اسرائیل بازدید کرد و با نتانیاهو ملاقات داشت جلسه ای که او گفت تاثیری جدی بر تصمیمات اش گذاشته است. 

او نتانیاهو را شریکی واقعی برای مردم امریکا دانست و گفت که تلاش های نتانیاهو برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای را قابل تحسین داند. او یک هفته پس از آن دیدار در بیانیه ای به زعم خود خشونت جاری در اسرائیل را محکوم کرد و گفت مردم اسرائیل و پلیس آنجا در معرض حملات بیرحمانه قرار دارند».

«میدل ایست ای» نیز در گزارشی اشاره می کند که پمپئو نه تنها ضد برجام است بلکه از سیاست تغییر رژیم در ایران حمایت می کند. این سایت می نویسد:«برخلاف تیلرسون، پمپئو مدت هاست که مخالف برجام بوده است و معتقد است که دیپلماسی با ایران سود و مزیتی ندارد این در حالیست که تیلرسون در اردوگاه میانه روهای کاخ سفید بود و باور دارد که ترامپ باید موضعی معقول در قبال برجام اتخاذ کند. 

تحلیلگران اکنون نگران از بین رفتن برجام با روی کار آمدن پمپئو هستند. ترامپ به جای پمپئو، «جینا هاسپل» را به ریاست سیا منصوب کرده است نخستین زن که به عنوان رییس سیا عهده دار این مسئولیت می شود. هاسپل در سال ۱۹۹۵ میلادی به سیا پیوست. او پیش تر در برنامه شکنجه آن سازمان شرکت داشت که چندین سال پیش ممنوع شد. 

به نوشته «نیویورک تایمز» او بر روند شکنجه دو مظنون عملیات تروریستی نظارت داشت و سپس در از بین بردن نوارهای ویدئویی مستند از بازجویی های وحشیانه سیا در زندانی مخفی در تایلند نقش داشته است. 

دو تن از بازداشت شدگان با نام های «ابوزبیده» و «عبدالرحیم النشیری» مظنون به ارتباط با القاعده بودند و در زندانی مخفی نگهداری می شدند و روش های شکنجه علیه آنان اعمال می شد. 

در جامعه اطلاعاتی امریکا اما هاسپل بیش از سه دهه فردی مورد احترام بوده است. «جان مک کین» سناتور جمهوریخواه از اریزونا که خود در جریان جنگ ویتنام در زندان ان کشور شکنجه شده بود درباره انتصاب هاسپل به عنوان رییس سیا ابراز تردید و گمانه زنی کرده و گفته که او باید درباره ماهیت و میزان مشارکت اش در برنامه بازجویی سیا توضیح دهد».

«میدل ایست آی» در ادامه اشاره می کند که اکنون توافق هسته ای بیش از هر زمان دیگری در معرض تهدید از بین رفتن قرار داردو می نویسد:«انتصاب او به عنوان وزیر امور خارجه بدان معناست که اگر اروپایی ها تهران را متقاعد به پیروی از دستورالعملی جدید نکنند احتمالا برجام لغو خواهد شد.

 انتصاب پمپئو اما متحدان سنتی امریکا از جمله عربستان سعودی را خوشحال می کند چرا که سعودی ها با دیده تردید به تیلرسون می نگریستند و معتقد بودند او در مهار ایران ناتوان است و با قطر نیز روابط و نزدیکی هایی دارد.

 به نظر می رسد پمپئو به دنبال جلب حمایت اروپایی ها نیست بلکه برای تحکیم روابط امریکا با امارات،عربستان و اسرائیل به عنوان متحدان قدرتمند همیشگی امریکا تلاش می کند. اکنون در عرصه سیاست خارجی «نیکی هیلی» سفیر امریکا در سازمان مال، ترامپ رییس جمهوری امریکا و «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آن کشور همگی علیه ایران با یکدیگر متحد خواهند شد».