یکی از اهداف فعالیت احزاب در تمام کشورها رسیدن به قدرت و ترویج دیدگاه آن حزب و جریان سیاسی است. هر چند تربیت نیرو برای استفاده به‌عنوان مدیران هم در زیر مجموعه این هدف جایگاه دارد اما اولویت اصلی همان رسیدن به قدرت برای تحقق اهداف است. مجموعه‌ای را که در اولویت‌های خود رسیدن به قدرت را قرار نداده باشد، نمی‌توان یک حزب واقعی دانست، چرا که سایر اهداف مانند ترویج اندیشه و آموزش به نیروهای تازه کار در نهادهای دیگر مانند کانون‌های آموزشی و جلسات هفتگی میسر است. شکل‌گیری احزاب در موارد بسیار معدود با هدف انسجام بخشی به یک جریان سیاسی در حال فراموش‌شدن است که البته تاکنون چنین احزابی در ایران شکل نگرفته و یا موفق نبوده است.

پاسخ به منتقدان پست نگرفته

به گزارش روز نو : در انتخابات شورای شهر و شهردار سه حزب اتحاد، کارگزاران و اعتماد ملی به ائتلاف خوبی برای ارائه لیست واحد رسیدند که این همراهی لبخند بر لب حامیان اصلاحات و اعتدال نشاند. در راستای همین همراهی بود که محمدعلی نجفی از حزب کارگزاران شهردار شد. محسن هاشمی هم همین وضعیت را داشت و رئیس شورای شهر شد. ابراهیم امینی از حزب اعتماد ملی نایب‌رئیس شورای شهر شد و تعدادی از اعضای حزب اتحاد هم در هیات‌رئیسه شورای شهر قرار گرفتند. البته این انتخاب‌ها بر اساس شایستگی‌ها بود. اکنون به‌نظر می‌رسد که برخی از این شیوه ناراضی هستند و شرایط زمانی مبهم‌تر می‌شود که برای پایان دادن به انتقادات اساس تشکیل حزب به زیر سوال می‌رود و یا به نحو دیگری تعریف می‌شود، مانند حمیدرضا جلایی‌پور، از اعضای حزب اتحاد که در پاسخ به منتقدان چرایی عدم به‌کارگیری اعضای این حزب در شورای شهر و شهرداری فلسفه جدیدی از کار حزبی ارائه داد که با دیدگاه‌های دیگر اصلاح‌طلبان از جمله سعید حجاریان در تناقض است. جلایی‌پور در پاسخ به این دغدغه که «چرا حزب اتحاد نسبت به پست‌ها و سمت‌ها حساس نیست. مثلا شهردار و ریاست شورای شهر تهران و شهر‌های بزرگ دیگر از حزب اتحاد نیستند؟ چرا این حزب در گرفتن «پست» مثل شرمنده‌ها عمل می‌کند؟» به موضوعاتی اشاره کرده و در بخشی از آن آورده است: «بله، احزاب وسیله‌ای هستند برای گرفتن پست‌ها از طریق انتخابات قانونی و اتحاد هم یک حزب است و باید دنبال «پست» باشد تا اصلاحات پیش برود. ولی توجه داشته باشیم بند یک بیشتر مربوط به کشورهایی است که حکمرانی آنها وارد «مرحله تحکیم دموکراسی» شده است، مثل سوئیس. در کشوری مثل ایران که هنوز وارد مرحله تحکیم دموکراسی نشده و سازوکار قانونی انتقال قدرت با محدودیت‌هایی روبه‌روست، احزاب اصلاح‌طلب اساسا به‌راحتی و قانونی و با رأی مردم قادر نیستند «پست» بگیرند لذا اصلی‌ترین هدف احزاب اصلاح‌طلب حرکت در جهت بردن ایران از «مرحله گذار به دموکراسی» به «مرحله تحکیم دموکراسی» است. به‌نظر من حداقل جریان اصلاحات در ایران مدت بیست سال است که با چالش‌های «دوران گذار» روبه‌روست.» اعتراف به عدم تحکیم دموکراسی پس از سال‌ها فعالیت حزبی در ایران موضوع شایسته‌ای نیست که بتوان از آن به‌عنوان عدم دسترسی یک حزب به قدرت یاد کرد. در شرایطی جلایی‌پور چنین موضوعی را مطرح می‌کند که سعید حجاریان از تئوری پردازان اصلاح‌طلب چندی پیش پیشنهادی در خصوص انتخابات مطرح کرد: «نظام انتخاباتی کشور به سمت حزبی‌شدن سوق داده شود. براساس این پیشنهاد همه جناح‌های سیاسی به اندازه پایگاه اجتماعی‌شان در مجلس کرسی کسب می‌کنند و هیچ‌گروهی حذف نمی‌شود.»

«یاران ارزشی» یا «یاران سمت»

موضوع زمانی شکل دیگری به خود می‌گیرد که جلایی‌پور فعالان را به دو بخش «یاران ارزشی» و «یاران سمت» تقسیم می‌کند. از نگاه او فعالیت یاران ارزشی معطوف به عقلانیت ارزشی است و آنها آماده‌اند برای بردن ایران به مرحله تحکیم دموکراسی هزینه بدهند و بی‌منت کار می‌کنند. در این تعریف جلایی‌پور، برخی فعالان نباید به فکر رسیدن به قدرت باشند و همواره باید نقش سرباز و هموار‌کننده راه برای دیگران داشته باشند که با تعریف ابتدایی او از چرایی لزوم عدم توجه به پست همخوانی دارد. البته باز هم مغایر با تعریف فعالیت حزبی است! این دیدگاه با آنچه مد نظر حجاریان است تفاوت دارد، چنان که حجاریان حتی رقبای سیاسی خود را ترغیب به فعالیت حزبی برای بقا در قدرت و رسیدن به قدرت را به‌عنوان یک آلترناتیو مطرح می‌کند و نشانی از ارزش‌گرایی در دیدگاه‌های او نیست، مانند مرداد 92 که گفت: «من به هر کسی برسم می‌گویم حزب تشکیل دهد، به‌ویژه به آقای ناطق. زمانی هم آقای باهنر دنبال آن بود و این شیوه خوبی است. حزب خیلی مهم است.» او اشاره‌ای به ارزشی بودن و یا نبودن اهداف نداشت و از دیدگاه حجاریان رقیب باید در قالب حزب خود را برای رقابت‌های بعدی آماده کند که شاید جلایی‌پور آن را به «یاران سمت» تعبیر کرده است. او در این‌باره نوشته است «این یاران در جریان‌های سیاسی و اصلاحی بیش از اینکه دنبال درک شرایط کلان کشور باشند و یا دغدغه ورود کشور به مرحله تحکیم دموکراسی را داشته باشند، به هزینه و فایده شخصی فکر می‌کنند. شکل حاد فعالیت این اصلاح‌طلبان همان فرصت طلبانی می‌شوند که از لیست تقلبی در انتخابات۹۶حمایت کردند یا در جریان انتخابات شوراها و شهرداری‌ها در بعضی شهرها یک‌شبه تغییر موضع می‌دادند.» او درتحلیل خود تفکیکی میان نیروهای فعال حزبی ایجاد کرده و برخی را متمایل به تحقق منافع فردی می‌داند، در حالی که دایره تحلیل حجاریان وسیع‌تر و مخالف این تقسیم بندی است.

در نهایت

مطابق آنچه جلایی‌پور به‌عنوان جمع بندی دیدگاه خود نسبت به دستیابی به قدرت در انتخابات شورای شهر و شهرداری ذکر کرده، باز هم تاکید بر تفاوت فعالیت‌های حزبی در ایران و سوئیس است و می‌گوید: «گرفتن پست برای اصلاح‌طلبان کار قابل دفاعی است ولی سیاست‌ورزی آنها در چارچوب وسیع‌تر عقلانیت ارزشی به مقصد تحکیم دموکراسی کار و حرکت می‌کند.» اما به این سوال پاسخ نداده است که راهکارهای تحکیم دموکراسی چیست. بر خلاف او حجاریان است که معتقد است صبر برای رسیدن به کمال حزبی به منزله از دست دادن فرصت‌هاست و نباید برای رسیدن به تحکیم دموکراسی از فرصت‌های موجود استفاده نکرد.