موضعگیری و ارزیابی شتابزده دونالد ترامپ در مناظرههای انتخاباتیاش در برابر کلینتون در مورد برجام موجی از ابهام را در بین سیاسیون و تحلیلگران به راه انداخت. اما شرایط حداقل تا به امروز بهگونهای دیگر پیش رفته است؛ هر چه از زمان ریاست جمهوری ترامپ گذشته، او از مواضع تندروانه خود در مورد برجام عدول کرده است. اینگونه بود که مجله آمریکایی«فارین افر» طی گزارشی به این رویکرد اقرار کرده است.
به گزارش روز نو؛ باید دید عقبگرد ترامپ به خاطر هسته سخت و لایتغیر برجام ـ به دلیل اینکه توافقنامهای بینالمللی بوده ـ است،یا به دلیل ترس از اجماع جهانی علیه آمریکا بوده است. حسن هانیزاده در گفتوگو با همدلی معتقد است که موضعگیریهای اولیه ترامپ برای راضی نگهداشتن اسرائیل و لابی صهیونیسم بوده است و اکنون برای اجرایی کردن آن در اضطرابی سیاسی و دیپلماتیک به سر میبرد. این گفتوگو از نظر میگذرد.
فارین افر اخیراً در مقالهای که سیانان نیز به آن پرداخته است، مدعی شده که دونالد ترامپ از مواضع خود نسبت به برجام ـ پاره کردن آن ـ منصرف شده است. سوال این است که عطش ترامپ در ضدیت با برجام چگونه و چرا فروکش کرده است؟
با توجه به اینکه دونالد ترامپ در جریان حملات انتخاباتی خودش بیشتر ایران را نشانه گرفته بود، سعی کرد که کمکها و همدلی و همسویی لابی صهیونیستی را به سمت خودش متوجه کند تا بتواند راستگرایان افراطی (نژادپرستان آمریکایی) و لابی صهیونیسم را برای پیروزی در انتخابات با خود همراه کند. یکی از مسائلی که حساسیت لابی صهیونیستی و رژیم اسرائیل را برانگیخت مسئله برجام بود و لذا دونالد ترامپ در اقدامی که از ضعف سیاست خارجی خودش پرده برمیدارد اعلام کرد که برجام را پاره خواهد کرد. البته این مسئله با واکنشهای بینالمللی مواجه شد و برخی از کشورهایی که در حقیقت برجام را امضا کردند ـ فرانسه، انگلیس، آلمان، روسیه و چین ـ واکنش نشان دادند و آن را مغایر با قوانین بینالمللی دانستند، اما رئیسجمهور آمریکا هم بر اساس قانون اساسی این کشور یک سری اختیاراتی دارد که میتواند در هر توافقنامهای بر اساس منافع و مصالح آمریکا دستکاری کند. اما زمانی که دونالد ترامپ وارد کاخ سفید شد متوجه شد که اختیارات محدودی در خصوص نقض برجام دارد. البته ترامپ یک سری تحریمهایی علیه ایران وضع کرد که مغایر با روح برجام بود، اما ترامپ از اختیارات محدود خود استفاده کرد و تحریمها را علیه ایران اعمال کرد. لذا به نظر میرسد با توجه به اینکه جامعه جهانی الآن موافق برجام است لذا ترامپ نمیتواند خیلی به برجام ورود پیدا کند، مگر اینکه از اختیارات خودش برای تحریمهای جدید استفاده کند که آن جای بحث دیگری دارد.
با این اوصاف مواضع تند ترامپ در مورد برجام را بیشتر نمایشی برای جلب افکار عمومی آمریکا و رای راستگرایان میدانید؟
بله. درواقع دونالد ترامپ بیشتر یک بلوف سیاسی را مطرح میکرد. برجام یک توافقنامه دوجانبه بین ایران و آمریکا نیست بلکه توافقنامه بینالمللی است که در دبیرخانه سازمان ملل ثبتشده است و یک سند معتبر جهانی است و ترامپ نمیتواند آن را پاره کند و اینگونه اظهارنظرها هم نشان میدهد که ترامپ از قوانین بینالمللی اطلاع چندانی ندارد.
چگونه ممکن است که رئیسجمهوری کشوری مانند آمریکا اطلاعی از مناسبات جهانی نداشته باشد و چرا حداقل مشاوران سیاسی وی این اطلاعات را در اختیار او قرار ندادهاند تا اینگونه موضعگیریهای سخیف نداشته باشد؟
اتفاقاً سوال بسیار مهمی است؛ بههرحال آقای ترامپ مشاوران حقوقی رده بالایی دارد و آنها اطلاعات را به او میرسانند، اما خطاب به جامعه جهانی و مردم آگاه جهان نیست، خطاب او به اسرائیل، نتانیاهو و لابی صهیونیسم است که در حقیقت اینگونه لاف سیاسی برای لابی صهیونیستی که اعمال نفوذ کند و همچنان که ما میدانیم که آقای دونالد ترامپ در مقایسه با خانم هیلاری کلینتون رقیب خودش رای کمتری از مردم امریکا گرفته است، اما بههرحال آن مجمع آرا (آرای الکترال) به نفعش بود که این کلام ترامپ و ادبیاتی که او علیه ایران به کار گرفت کار خودش را کرد و آن نخبگان دارای کارت الکترال به نفع ترامپ رای دادند، چون خانم کلینتون اعلام کرد که این توافقنامه یک توافقنامه بینالمللی است و نمیتوان آن را پاره کرد. بیشک آنها از پاره کردن برجام توسط دونالد ترامپ، طبق شعارهای انتخاباتیاش نگران هستند، چرا که وقوع چنین مسئلهای را عامل تضمین قدرت ایران و محور مقاومت میدانند. به نظر میرسد عربستان و رژیم صهیونیستی درصدد هستند تا آقای ترامپ را در وضعیتی هشداردهنده قرار دهند تا رویکرد متفاوتی به برجام نشان دهد.
اگر به هر عنوان و با هر رویکردی ترامپ شرایط لغو برجام را فراهم کند، چه پیامدی به دنبال خواهد داشت؟
اگر ترامپ توافقنامه را لغو کند امریکا در سطح افکار عمومی منفور خواهد شد و ایران نیز واکنشی مناسب به این اقدام نشان خواهد داد. توافق ایران و 1+5 یک توافق بین ایران و 5 کشور دارای حق وتو در شورای امنیت و آلمان بوده و بر اساس این توافقنامه هیچیک از طرفها نمیتوانند این قرارداد را یکجانبه لغو کنند.
ترامپ چه در زمان مناظرههای انتخاباتیاش و چه بعدازآن دستور اضمحلال تروریستهای تکفیری را داده است؛ همپیمانان منطقهای آمریکا چون عربستان و اسرائیل که امروزه حمایتهای آنان از این گروهها به اثبات رسیده است، چگونه رفتاری از خود نشان میدهند؟ آیا این حرکت ترامپ را میتوان در راستای منافع منطقهای ایران تلقی کرد؟
به نظر میرسد با روی کار آمدن دونالد ترامپ و موضعگیری وی درخصوص ضرورت سرکوب گروهکهای تروریستی، عربستان و رژیم صهیونیستی نگران سرکوب داعش و گروههای تروریستی و متعاقب آن تضعیف موقعیت خود در منطقه هستند. بیتردید آنها از این موضوع بیمناک هستند که اگر دونالد ترامپ مقدمات امنیت منطقه را فراهم کند، آنها اصلیترین متضرران این مسئله خواهند بود. درحالیکه عربستان سعودی تاکنون بیش از شش میلیارد دلار کمک مالی در اختیار گروهکهای تروریستی قرار داده اما به نتیجه خاصی دست نیافته است، ازاینرو سرکوب گروهکهای تروریستی بهمنزله شکست سیاستهای این کشور و دوست و متحدش یعنی رژیم کودککش منتهی میشود. این دلیل اصلیترین عاملی است که منجر شده تا رژیم غاصب صهیونیستی و عربستان بر اجرای برجام و ضرورت اجرایی شدن آن تاکید کنند.
تحلیلهای کارشناسان سیاسی در مورد ترامپ و سیاستهای وی در قبال ایران دوگانه است؛ برخی از آنها ترامپ را بهعنوان یک فرصت و برخی دیگر آن را تهدید تلقی میکنند، نظر شما چیست؟
حقیقت این است که ترامپ را باید یک تهدید امنیتی جدی در قبال ایران در نظر گرفت. ایران نیازمند این است که به شکلی معقول رفتارهای ترامپ و کاخ سفید را زیر نظر داشته باشد و موضعگیریهای لازم را در شرایط خاص اتخاذ کند.
*همدلي