دكتر حسین عبده تبریزی از نامدارترین چهره‌های دانشگاهی – علمی ایران در حوزه مسایل مالی و بانكی است. او كه سابقه تاسیس نخستین بانك خصوصی را در كارنامه‌اش دارد و همچنین سال‌هایی ریاست بورس تهران را نیز برعهده داشته است. دیدگاه او كه اكنون مشاور ارشد وزیر راه و ترابری به حساب می‌آید درباره مسایل مالی و بانكی و پولی در كانون توجه فعالان قرار دارد.
وی به تازگی در دومین همایش مدیریت ریسك و مهندسی مالی در دانشگاه تهران درباره «تحلیل نرخ سود جاری بانك‌ها و ضرورت اصلاح آن» سخنرانی كرده است. آنچه در ادامه می‌خوانید، برداشت ساعت ۲۴ از اسلاید ارایه شده این كارشناس ارشد مالی است كه در همایش ارایه شده است.
وی در این سخنان می‌گوید: اهداف كلان اقتصاد را نمی‌توان به هدف مشخصی محدود كرد. اگر این هدف‌ها را به ثبات قیمت محدود كنیم دوگانگی كهنه میان پول و اقتصاد واقعی پیش می‌آید و نظریه كمی پول تنها نظریه اقتصاد كلان مربوطه خواهد شد. او ادامه داد: «باید بتوانیم مارپیچ كاهشی اقتصاد را كنترل كنیم. قیمت‌های حبابی زمین و ساختمان در دهه گذشته نرخ بالای شود، معوقه‌های سنگین بانكی و نبود نقدینگی معجون زهرآلودی برای ایران ساخته است. این كه ركود داریم و بیماری شناخته شده است كافی نیست باید راه علاج را به درستی پیدا كنیم.
او درباره برداشت دولت نسبت به اظهارنظر و فاش‌گویی مناسبات اقتصادی دولت قبل گفت: برداشت دولت این بود كه اگر دوری از بحث و انتقاد در این زمینه به همبستگی اجتماعی منجر می‌شود و بهتر است اقتصاد و جامعه این زخم‌ها را تحمل كند و اجازه دهد زخم‌ها خود به خود التیام یابند. غافل از اینكه زخم‌های عمیق وقتی التیام می‌یابند كه در معرض ضدعفونی اشعه خورشید قرار گیرند.
به گزارش ساعت ۲۴، به گفته عبده در سال‌های قبل در حوزه بانك‌ها آنچه فرو ریخت ارزش طرف دارایی‌های بانك‌ها در ترازنامه بود. در طرف بدهی بانك‌ها نیز سپرده‌گذاران نرخ‌های سود بالا و بالاتر طلب كردند.
حباب از اعطای تسهیلات بانكی بد شروع شد كه به عنوان وثیقه، دارایی‌هایی را پذیرفته بودند كه قیمت آ نها به دلیل حباب بالا رفته بود. نهایتاً بانك‌ها مستقیم وارد قماربازی شدند. واسطه مبادله دارایی‌های ریسكی شدند و نهایتا آن دارایی‌ها به خودشان رسید. آنها امیدوار بودند ریسك این دارایی‌ها را به دیگران منتقل كنند، اما وقتی نرخ تورم آرام گرفت، و حباب زمین و ساختمان لوكس ترك برداشت، این دارایی‌های سمی برای بانك‌ها به یادگار ماندند.
اشكالات اساسی در كل سیستم بانكی ایران وجود دارد. اگر الان كاری نكنیم و بعدها با تحمل زیان‌های عظیم از این وضعیت خلاص شویم، به خاطر سیاست ما نبوده، بلكه به رغم سیاست ما بوده است. صرف صحبت از طمع بانكداران هم پایه‌ای برای اصلاحات ایجاد نمی‌كند؛ آنها طمع كردند چون فرصت آن را یافتند و مقام ناظر دولت نهم و دهم نظارت لازم را نكرد و این آن چیزی است كه باید حتما تغییر كند.
جمع و جور كردن بانك‌های كشور و تجدیدساختار آنها برای بانك مركزی و كشور ارزان تمام نخواهد شد. هر چه اصلاح وضعیت جاری با تاخیر همراه شود، زیان‌های سنگین تر و صدمات عمیق‌تر خواهد بود. بانك مركزی در پیشانی هر اقدامی باید مطمئن باشد كه برای برخورد با نهادهای خاطی از قدرت لازم برخوردار است. در غیر این صورت، و در صورتی كه بانك مركزی نتواند آنچه می‌خواهد را به اجرا درآورد، اصلاح وضعیت و خروج از ركود به تعویق می‌افتد.
به گزارش ساعت ۲۴، وی افزود: آنچه با مشكل نقدینگی شروع شد، یعنی ناتوانی بانك‌ها به قرض گرفتن در بازار بین بانكی برای انجام تعهدات جاری خود، با سرعت به بحران عجز در پرداخت بسیاری از آنها انجامیده است؛ یعنی به عدم كفایت سرمایه بانك‌ها برای پوشش دارایی‌های سمی آنها. حالا بانك مركزی باید مشكل نقدینگی و عجز در پرداخت را توامان حل كند.
ضرورت برنامه جامع اصلاحات بانكی
در برنامه جامع تجدید ساختار نظام بانكی، كاهش نرخ سپرده‌ها و تسهیلات اعطایی ضرورتی غیرقابل اجتناب است كه اقدامی فوری را می‌طلبد. برای برون‌رفت از ركود، كاهش نرخ دهد: از طریق بازار یا با دستور بانك مركزی (شورای پول و اعتبار)؟
اگر انتظار نرخ سود از نرخ وام‌گیری كمتر باشد، سرمایه‌گذار منطقی و متعهد به بازپرداخت، تسهیلات نمی‌گیرد. از این رو، چون در حال حاضر و با نرخ تورم ۱۱ درصد، امكان كسب سود ۳۰ درصد وجود ندارد، كسی كه به دنبال اخذ تسهیلات ۳۰ درصد از بانك‌هاست یا تا گلو زیر بار قرض و خطر زندان است، و یا اصولا در فكر بازپرداخت بدهی نیست. متاسفانه ناچاریم بعضی از بانكداران را كه امروز با نرخ ۲۵ یا ۳۰ درصد برای بلندمدت از بازار قرض می‌گیرند نیز در همین گروه‌بندی اخیر قرار دهیم.
سپرده‌گذاران بزرگ هنوز ساده‌لوحانه معتقدند ناهار مجانی موجود است و می‌توانند بدون ریسك در بانك‌ها و موسسات اعتباری مختلف به دنبال كسب بالاترین نرخ سود باشند. مقام ناظر نیز فرض كرده است كه بازار توانایی مراقبت از خود را دارد. قرض كردن با این نرخ‌ها از سپرده‌گذاران فقط روز حساب و كتاب را عقب می‌اندازد. اما، در تجدید ساختار بانك‌ها، نرخ بالای بهره جاری مشكل اصلی است.
اگر عملیات امداد یا نجات بانك مركزی به درستی انجام نشود، دور جدیدی از آن عملیات باید آغاز شود. اگر به جای طراحی مجدد نظام بانكی، دولت عمده پول خود را صرف تقویت سیستم شكست‌خورده فعلی كند، بانك‌ها دوباره و در تاریخی دیرتر برای نجات مالی خود به دولت مراجعه خواهندكرد.
بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران ضمن تایید ضرورت كاهش نرخ سود بانكی، می‌خواهد نرخ را از طریق ابزارهای بازار كاهش دهد و مدعی است با كاهش نرخ بین بانكی از ۲۹ درصد به ۲۱ درصد، در این مسیر موفق بوده است. اما اگر به شیوه عمل بانك مركزی توجه كنیم، چندان هم نمی‌توانیم آن را اقدام از طریق بازار بدانیم. بانك مركزی با تبدیل حساب قرمز بانك‌ها به خط اعتباری ۲۱ درصدی، توانسته است نرخ بین بانكی را كاهش دهد. یعنی بانك مركزی نرخ ۳۴ درصدی برداشت از بانك مركزی را به ۲۱ درصد كاشه داده است. می‌توان با این اقدام بانك مركزی در كاهش نرخ موافقت نمود، اما بی‌شك نام آن را نمی‌توان «اقدام از طریق بازار» نامید. مداخله سیاستی در شرایط جاری به گمان من به تعادل برتری می‌انجامد. از طریق بازار به شرایط بانك‌ها آن‌گونه كه حتی در سال ۸۳ و ۸۴ بود، نمی‌توانیم برگردیم، و برای حل این مشكلات منابع كمی هم داریم.
خیلی‌ها با بی‌مبالاتی نرخ جاری بهره را حاصل عرضه و تقاضا می‌دانند و ما را به بازار ارجاع می‌دهند، اما نرخه جاری بالای بهره حاصل عرضه و تقاضای پول نیست، حاصل گسست و شكست بازار است. مقام ناظر باید وضعیت نهادهایی را بررسی كند كه این نرخ را حفظ می‌كنند، تا روشن شود از روی ناچاری چنین نرخ‌هایی می‌پردازند، و برای ادامه حیات بیمارگونه خود، این نرخ‌های بالا را می‌پردازند.
به گزارش ساعت ۲۴، عبده تبریزی در پایان افزود: آنهایی كه به فاندامنتالیسم بازار معتقدند، می‌گویند اتفاقی نیفتاده، حادثه‌ای رخ داده، باید هزینه‌ها را بدهیم و برگردیم به شرایط قبل. بانك‌ها اشتباهی نكرده‌‌اند. پولی را كه بانك‌ها می‌خواهند به آنها بدهید، یك كمی مقررات را اصلاح كنید، بانك مركزی چند نشست توجیهی برای بانك‌ها بگذارد، و بانك‌ها وضع خوبی پیدا می‌كنند. اما مشكل ریشه‌دارتر از این حرف‌هاست.
نظراتی كه حاوی توهین و مغایر قوانین کشور باشد منتشر نمی شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید
