روز گذشته محمد نهاوندیان، رئیس دفتر رئیس جمهور اذعان داشت که آثار سوء تحریمها تنها محدود به کشور تحریمشونده نبوده بلکه سایر کشورها را نیز تحتتاثیر قرار میدهد. در این خصوص میتوان به این اشاره کرد که تحریمها اصولا با هدف وادار کردن کشورهای مورد تحریم به انطباق با خواستهای تحریمکنندگان صورت میگیرد. آنچه در مورد ایران صورت گرفت ناشی از عوامل متعددی بود. به همین دلیل آنها شروع به طراحی تحریمها کردند که البته شرایط داخلی آنها هم این زمینه را فراهم کرد. طبیعی است که در این رابطه تحریمکنندگان به این میاندیشند که آسیبهای ناشی از تجارت جهانی بر کشورهایشان کمترین اثر را داشته باشد. لذا با هوشمندی برنامهها را به تدریج اعمال میکنند تا همزمان جایگزینی برای اموری که ممکن است به آنها آسیب برساند فراهم کنند. به عنوان مثال درباره تحریمهای نفتی که علیه ایران صورت گرفت باید اذعان داشت آنها مدتها بر جایگزینی نفت عراق، لیبی و نفت کشورهای آمریکای لاتین حساب کرده بودند. به همین دلیل تحریم علیه ایران تدریجی بود. طبیعی است در دنیایی که تا این حد وابسته بوده و وابستگیهای متقابل شدید شده است، برای اقتصادی مثل ایران که عرضهکننده انرژی است باید جایگزینهایی تعریف شود. ضمن اینکه اقتصاد ایران اقتصاد بزرگی در منطقه است که بازار قابل ملاحظهای برای کالای غربی دارد. به خصوص در شرایطی که کشورهای غربی با رکود و بحرانهای اقتصادی روبرو هستند اهمیت قابل توجهی پیدا میکند که اصلا به راحتی نمیتوان آن را از دست داد. به همین دلیل تحریمها از نظر تحریمکنندگان ابزاری دائمی نیستند بلکه ابزاری برای وادار کردن کشور مورد تحریم در جهت انطباق آنان با خواستهای خود به شمار میروند. اگرچه در ایران شاهد تحریم اقتصادی بودهایم اما سیاستهای غلط دولتهای نهم و دهم نتوانست این ابزار را از دست تحریمکنندگان دربیاورد. به نحوی که بیشترین تعداد کالاهای وارداتی را از این کشورها داشتهایم یعنی امتیاز را دادهایم اما اعتبار لازم را نگرفتهایم، به عبارت دیگر هم تحریم کردند و هم بازارهای ما را کماکان حفظ کردند. آلمانیها ما را تحریم کردند اما همزمان دسترسی راحت به بازارهای ایران را داشتند. بنابراین اینها همه از سر ضعف سیاستهای اقتصادی کشور بوده در حالی که میتوانستیم، در این مدت اقدامات مشابهی انجام دهیم و از ورود کالاهای مصرفی که اهمیت استراتژیک برای حیات روزمره مردم نداشته جلوگیری کنیم. در حالی که سیاستهای دولتهای نهم و دهم به وابسته کردن بیشتر اقتصاد به کالاهای وارداتی از دنیای خارج و مصرفی کردن اقتصاد منجر شد. بنابراین طبیعی است که در رابطه با تحریمهای جهانی هم کشورهای تحریمکننده و هم کشورهای تحریمشونده آسیب میبینند که البته تحریمکنندگان میکوشند اقدامات خود را به نحوی با جایگزین کردن کالاهای اساسی مثل انرژی برای خود، آسیبها را به حداقل برسانند و کشورهای تحریمشونده نیز باید به فکر راههای جایگزین و مقاوم کردن اقتصاد خود باشند.