تغییر رویكرد جامعه جهانی نسبت به پرونده هسته‌ای ایران، حذف گزینه نظامی از ادبیات سیاستمداران آمریكایی، انزوای بین‌المللی رژیم صهیونیستی، تنش میان كاخ سفید و نتانیاهو و چندین مورد دیگر از این دست حاصل تنها یك سال و نیم دیپلماسی فعال و پویای خارجی دولت یازدهم بوده است. دستاوردهایی كه به آنان باید چندین مورد توافق و اعطای امتیاز به ایران و برقراری روابط مثبت و عزتمندانه با قدرت‌های جهانی را نیز اضافه كرد. همه اینها اما در مقابل دستاوردهای دولت‌های نهم و دهم در این زمینه در حاشیه قرار می‌گیرند. به‌خصوص وقتی كه به روند راكد مذاكرات هسته‌ای در طول 8 سال گذشته و تبعات برخی کم‌توجهی‌ها نگاهی انداخته شود، نقش دیپلماسی ضعیف برخی مردانی که در عرصه مذاکرات به اظهارات غیرکارشناسی می‌پرداختند، پررنگ‌تر می‌شود. در این خصوص دكتر فیاض زاهد با ما به گفت‌وگو نشسته است كه در ادامه می‌خوانید:

 آقای خرازی در جایی گفته‌اند كه احمدی‌نژاد روی مذاكرات تاثیر منفی می‌گذاشته است و جلیلی نیز تنها در مذاكرات موضوع را ابلاغ كرده و برمی‌گشته است. 

آقای احمدی‌نژاد بیشتر در چهار سال اول تاثیر مستقیم داشت و تلاش می‌كرد كه در روند مذاكرات دخالت كند. اما پس از آن كه بر سر موضوعاتی دچار اختلاف نظر با نهاد‌های بالادستی شد به نظر می‌آید كه به‌تدریج نفوذش كم شد. استنباط من این است كه آقای احمدی‌نژاد در مقاطعی با برخی از موضع‌گیری‌های خاص و اظهارنظر‌هایی كه می‌كرد، توقفی در روند مذاكرات شکل داد و مسیر مذاكرات را هم با مساله روبه‌رو كرد. از سویی آقای سعید جلیلی هم طبیعتا با رایزنی و مشورت اقدام می‌کرد اما من شخصا در همان موقع هم باورم این بود كه آقای جلیلی اطلاعات دقیقی نسبت به نوع مذاكره ندارند و معتقدم كسی كه مسئول مذاكره با طرف غربی آن هم با آن همه سوابق و تجربیات می‌شد حتما باید خودش نیز سوابق گسترده دیپلماتیك و تسلط به جزئیات گفت‌وگو و آشنایی با فرهنگ گفت‌وگو در نهاد‌های مختلف بین‌المللی را داشته باشد. 

 این خصوصیات درمورد آقای ظریف چقدر صدق می‌كند؟

 به هر حال اینكه چه شخصیتی مذاكره می‌كند، اهمیت دارد. یكی از دلایل موفقیت آقای ظریف این است كه به‌طور كامل به زبان انگلیسی تسلط دارد. چراكه ظریف تحصیلكرده خارج از كشور بوده و سال‌ها در سازمان ملل مسئولیت داشته است و همچنین همه می‌دانیم كه در مذاكرات مربوط به قطعنامه 598 دست راست آقای ولایتی بوده است. همه اینها از آقای ظریف چهره‌ای می‌سازد كه با توجه به سایر خصوصیت‌ها و توانایی‌هایی كه دارد می‌تواند با اعتماد به نفس و با توانایی كامل در مذاكرات بخشی از این راهبرد‌ها و نیاز‌های ایران را به پیش ببرد.

 آقای روحانی در مقام رئیس دولت چه تاثیری بر پیشبرد پرونده می‌تواند داشته باشد؟

بدیهی است آقای روحانی تفاوت آشكاری در این خصوص با آقای احمدی‌نژاد دارد. یك بعد از این تفاوت آنجاست كه آقای روحانی سال‌ها دبیر شورای عالی امنیت ملی بوده است و مسئول مذاكرات بود. یعنی امروز اگر بین آقای احمدی‌نژاد و روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهور در زمینه مشاوره و نگاه كارشناسی بخواهیم اظهارنظر كنیم، طبیعی است كه آقای روحانی با توجه به سوابق امنیتی و مسئولیت‌های اینچنینی كه پس از انقلاب داشته‌اند كاملا می‌توانسته به تیم هسته‌ای ایران مساعدت فكری بیشتری داشته باشد ضمن اینكه خود آقای روحانی در زمان استقرار دولت اصلاحات به مدت هشت سال مسئولیت این مذاكرات را بر عهده داشته است.

 چقدر دیپلماسی خارجی دولت احمدی‌نژاد را در دستیابی به اهدافی كه در پرونده هسته‌ای دنبال می‌شود، موفق می‌دانید؟

من آقای احمدی‌نژاد را آدم باهوشی می‌دانم. لذا باید از وی پرسید با توجه به اینكه برخی از اظهارنظر‌هایش جنبه غیرکارشناسانه داشتند پس به چه دلیلی آنها را عنوان می‌كرده. چون اگر می‌دانسته كه این اظهارنظرات جنبه خوبی ندارد، پس بیان آنها می‌تواند دلیل دیگری داشته باشد. حال این وظیفه دستگاه‌های نظارتی است كه قضاوت كنند بیان برخی مواضع توسط آقای احمدی‌نژاد با چه هدفی صورت می‌گرفته است. به هر حال سیاست‌های یك دولت حتما نیازمند یك ‌هارمونی است. هم در دیپلماسی عمومی و هم در دیپلماسی خاص كه بحث‌های مربوط به شورای‌عالی امنیت ملی و روابط خارجه ایران است باید یك آهنگ یكدست شنیده شود. ما نمی‌توانیم درمورد این صحبت كنیم و كسانی كه دستی از نزدیك بر آتش داشته‌اند باید بگویند كه آقای احمدی‌نژاد به‌دنبال چه بوده است.

 در طول دوره یك سال و نیمه‌ای كه از ورود تیم سیاست خارجه دولت یازدهم به مذاكرات می‌گذرد شاهد تغییرات محسوسی در روند پرونده هسته‌ای بوده‌ایم ازجمله محوشدن گزینه نظامی در كلام سیاستمداران آمریكایی. دلیل این تغییرات و عوض شدن نگاه جامعه جهانی به موضوع پرونده هسته‌ای ایران در طول این مدت چه چیزی بوده است؟

یكی از مشكلاتی كه دولت آقای احمدی‌نژاد داشت این بود كه با جریانات سیاسی داخلی مختلف دچار اختلافات عمیقی بودند و این مساله به پرستیژ این دولت در خارج لطمه زده بود. نكته دیگر اینكه آقای احمدی‌نژاد در چند مورد خود را از مذاكرات جدا می‌دانست و منفعل بود، برخلاف امروز كه مقامات ارشد كشور به صراحت از تیم مذاكره‌كننده دولت آقای روحانی حمایت می‌کنند. لذا امروز كه مقامات خارجی با ظریف گفت‌وگو می‌كنند بر سر هر بندی كه به توافق می‌رسند می‌دانند كه این توافق مورد تائید همه مقامات كشور است. نكته بعدی ادبیات مورد استفاده است. ادبیات آقای روحانی آشتی‌جویانه، كاملا جهانی فهم و مبتنی بر مولفه‌های دیپلماتیك است و طبیعی است كه تغییر دولت، تغییر فضای گفت‌وگوها و تغییر فضای گفت‌وگو‌ها تغییر مانیفست و نگاه به راهبرد‌های اساسی را ایجاب می‌كند. بدیهی است كه در این فضا دولت‌ها از نگاه خصمانه و نظامی فاصله می‌گیرند و به سمت گفت‌وگو‌های منطقی و خردورزانه سوق داده می‌شوند.