شعار سه‌بخشی «استقلال، آزادی، جمهوری‌اسلامی»، محور اصلی خواست رهبر فقید انقلاب و همه نیروهای مبارز بود که به‌تدریج به‌عنوان خواسته‌ای ملی در میان آحاد مردم مطرح و در هر راهپیمایی اعتراضی یا سخنرانی و دیوارنویسی‌ای، بر آنها تاکید شد.

روز نو: با‌توجه به نوع رفتار حکومت پهلوی در حوزه سیاست خارجی، «استقلال همه‌جانبه» از قدرت‌های جهانی و کشورهای دیگر، مورد توجه آحاد ملت قرار گرفته بود. «آزادی» برای فرد‌فرد ملت در سطح کشور از منظر آزادی عقیده، بیان، شغل و قلم نیز مورد تاکید همگان بود. ایجاد نظام «جمهوری‌اسلامی‌ایران» هم اشاره به نوع حکومت آینده داشت که وقتی یکی از نشریات خارجی درباره آن از امام(ره) سوال کرد، فرمودند «جمهوری به همان مفهومی که شما دارید» و بعدها نیز جمله «جمهوری‌اسلامی، نه یک کلمه کم، نه یک کلمه زیاد» را بیان کردند. این سه شعار، عصاره اهداف و آمال انقلابیون به‌شمار می‌رفت که مردم با مشت‌های گره‌کرده، آن را اعلام می‌کردند. حال در اواسط دهه چهارم انقلاب، می‌توان به تبیین امروزی این شعارها پرداخت. «استقلال» به مفهوم نداشتن وابستگی و دخالت سایر کشورها در امور داخلی ماست. این واژه با‌اهمیت هرگز به مفهوم قطع ارتباط با سایر کشورها و عدم‌حضور در معادلات و تعاملات جهانی نبوده و نیست. مردم از یک‌سو خواهان به‌دست‌گرفتن ابتکار‌عمل و از ‌سوی ‌دیگر علاقه‌مند به مبادلات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر اساس عزت، منافع، سربلندی ملت و کشور با همه ملت‌ها به‌جز رژیم اسراییل هستند.

در این حوزه تفاوتی میان «شرق» و «غرب» نیست و مردم نشان داده‌اند «معیار‌دوگانه» برای آنها قابل‌‌پذیرش نخواهد بود. در زمینه آزادی، هم مفاهیم فلسفی و هم دینی پیرامون آن وجود دارد. امیرالمومنین تاکید دارند «خداوند انسان را آزاد آفریده تا بنده کسی نباشد.» در این سال‌ها این نکته بارها بیان شد که امنیت و اقتدار امری متناظر با آزادی است و اتفاقا هرچه امکان بیان نظرات در چارچوب قانون بیشتر فراهم شود، پایه‌های نظام مستحکم‌تر خواهد شد. نباید برخی جریان‌ها و تفکرات، خود را نماینده انقلاب و نظرات محدود‌کننده خود پیرامون آزادی‌های قانونی و انسانی را مبتنی‌بر مصالح نظام بدانند.

امام(ره) گروه‌های التقاطی را نیز به کار سیاسی و زمین‌گذاشتن اسلحه دعوت می‌کرد. «جمهوری‌اسلامی» نیز به‌معنای حکومت با درونمایه احکام‌اسلامی مبتنی‌بر آرای مردم است؛ اینکه فرد‌فرد جامعه خود را در فرآیند تعیین سرنوشت کشور شریک و سهیم بدانند. نباید این تصور ایجاد شود که اراده عمومی نافذ نیست و برخی علاقه‌مند به نادیده‌گرفتن آن هستند. همانطور که «اسلامیت» نظام نیز دارای اهمیت و خواست اکثر مردم ایران است.

تلاش این بوده که تمام قوانین و مقررات جاری در کشور یا مطابق با اسلام یا حداقل مخالف با این آیین انسان‌ساز نباشد. نظر مشهور فقها، امام و مراجع بزرگ تقلید می‌تواند ملاک تشخیص اسلامیت نظام باشد تا از اعمال نظرات شخصی در این مورد جلوگیری کند. خلاصه اینکه چکیده آرمان‌های انقلاب در این سه‌کلمه محوری خلاصه شد و حتما در طول زمان، نیاز به بازنگری در برخی کاستی‌ها و تقویت نقاط مثبت اجرای این شعار وجود داشته و دارد.

باید به آرمان‌ها و خواسته‌های اصلی ملت در ایام انقلاب رجوع کرد و بدون پیشداوری براساس خرد‌جمعی نخبگان و تجربیات سه‌دهه گذشته، تصمیم گرفت. بررسی فرموده‌های امام در صحیفه انقلاب و وصیتنامه ایشان و فرمایشات رهبری انقلاب در این حوزه می‌تواند راهگشا‌باشد.