آلودگي هواي تهران اگرچه اين روزها با وجود بنزين يورو4 باز به تهران بازگشته اما بسياري از كارشناسان معتقدند كه بنزين تنها عامل آلوده كننده هواي تهران نيست. دلايل بيشمار است؛ از صنايع و خودروهاي فرسوده تا وارونگي هوا و... در اين ميان سازمان محيط زيست تمام همت خود را به كار گرفت تا سوخت را بهبود ببخشد و روياي بنزين يورو4 در كشور ما را به واقعيت تبديل كند اما گويا اين اقدام به مذاق عده اي خوش نيامد؛ عده اي كه با توليد بنزين پتروشيمي در دولت قبل پاي سرطان را به خانه خيلي از ما ايراني ها باز كردند و حالا ناراحت اند چرا كسي بابت اين افتخار (كه بي شك به علت داشتن بيش از حد بنزن، ماده اي سرطان زا، يك افتضاح است) از آنان قدرداني نمي كنـد و همـه از دولتـي سپـاسگـزارنـد كه بالاخره پاي سوخت استاندارد را به كشورمان باز كرد. اين عده به محض آلوده شدن مجدد هوا (به علت گوناگون) پريدند به دولت و سازمان محيط زيست كه بنزين وارداتي شما نيز آش دهن سوزي نبود زيرا هوا مجدد آلوده شده است در حالي كه واقعيت چيز ديگري است. در همين زمينه با دو تن از كارشناسان حوزه هوا يوسف رشيدي سرپرست مركز ملي هوا و شينا انصاري مدير كل دفتر پايش فراگير محيط زيست به گفتگو نشستيم كه در ادامه مي خوانيد.

‌+‌تمام تقصيرها را گردن سوخت نيندازيم

يوسف رشيدي، سرپرست مركز ملي هوا در گفتگو با آفتاب يزد در مورد آلودگي هواي تهران گفت: راهكار كاهش آلودگي هوا چندين پارامتر دارد، يعني اگر فكر كنيم تنها سوخت ما استاندارد شود ديگر مشكل آلودگي هوا نداريم كاملا اشتباه است بلكه ما بايد به صورت چند وجهي در بحث آلودگي هوا اقدام كنيم. استاد دانشگاه شريف در ادامه افزود: اين وجوه عبارت‌اند از سوخت استاندارد، خودرو استاندارد، تقاضاي كاهش سفر، حمل و نقل عمومي، معاينه فني، كنترل آلودگي در بخش هاي صنعت و منابع خانگي و تجاري، آموزش و اطلاع رساني به مردم و... وي بيان كرد: ما در برنامه سازمان حفاظت محيط زيست مجموعه عوامل را در نظر گرفته‌ايم كه يكي از اين بخش‌ها بنزين است و يكي از مهمترين برنامه‌هاي مورد توجه سازمان حفاظت محيط زيست در بحث بنزين، استاندارد بودن آن است و اين يعني آنچه براي ما اهميت دارد رعايت حداقل استاندارد مصوب كشور معادل با استاندارد يورو 4 است. حال اين بنزين استاندارد مي خواهد در كشور خودمان توليد شود يا وارد شود ديگر اهميت چنداني ندارد. رشيدي تاكيد كرد: مد نظر ما فقط بنزين استاندارد است و بس و حساسيتي هم كه سازمان حفاظت محيط زيست بر سر موضوع بنزين پتروشيمي داشت دقيقا به همين دليل است زيرا بنزين پتروشيمي داراي رقم بالاي بنزن و آروماتيك بود كه آن را از حداقل استاندارد بسيار دور كرده بود.سرپرست مركز ملي هوا در پاسخ به اين سوال >به نظر شما امروز مهمترين عامل آلوده كننده هواي تهران چيست< بيان كرد: در تهران عامل اصلي وضـعـيــت تــردد خـودروهـا مـي‌بـاشـد هم تـعـدادشـان و هم تكنولوژي‌شان. موتورسيكلت‌ها هم در اين ميان مقصر هستند. حال اگر ما وضعيت خودروها به ويژه خودروهاي فرسوده و موتورسيكلت‌ها و حمل و نقل عمومي را به درستي سامان بدهيم بي‌شك آلودگي هوا از شرايط امروز هم بهتر خواهد شد. وي همچنين خاطرنشان كرد: فارغ از اينكه عده‌اي حاضر نيستند قبول كنند امروز هواي تهران در مقايسه با سه- چهار سال اخير بسيار بهتر شده است بايد بگويم كه در آن سال‌ها علاوه بر بنزين عوامل ديگري هم در آلودگي شديد هوا دخيل بودند از جمله اينكه آخرين ارتقاي استاندارد خودرو در سال 84 بود.رشيدي همچنين درباره مقايسه بنزين پتروشيمي و وارداتي بيان كرد: شاخص آلودگي هوا از رقم 101 تا 199 است. با توجه به اين امر بايد بگويم اگرچه امسال ما شاهد هواي آلوده مانند دو سال پيش (زمان توليد بنزين پتروشيمي) هر چند با تعداد روزهاي كمتر هستيم اما در آلودگي آنها تفاوت‌هايي وجود دارد چنانچه در سال‌هاي گذشته رقم شاخص آلودگي 170 بوده اما امسال اين شاخص مثلا 120 است. اين تفاوت 50 عددي نشان دهنده اين است كه آلودگي در زمان بنزين پتروشيمي بسيار بيشتر از امسال بوده است.رشيدي همچنين در ادامه و با اشاره به سرطان زا بودن بنزين پتروشيمي كه در دولت قبل توليد مي شد و داراي درصد بالاي بنزن بود گفت: بنزين پتروشيمي داراي درصد قابل ملاحظه و خطرناك بنزن و آروماتيك ها بود  در حالي كه سازمان بهداشت جهاني اعلام كرده ما هيچ حد امني از بنزن را در هوا مجاز نمي دانيم. وي در بيان اثرات مخرب بنزن گفت: مهمترين اثر بنزن سرطان زايي است از جمله سرطان خون و اين در حالي است كه آژانس بين المللي تحقيقات سرطان ‌ IARC)(‌‌ بنزن را در گروه ‌A‌‌مواد سرطان زا طبقه بندي نموده است. اثرات مزمن بنزن نيز عبارت است از: اثر بر سلول هاي خوني و مغز استخوان، بروزكم خوني، كاهش گلبول هاي سفيد خون و آنتي بادي ها و كاهش سيستم ايمني بدن. سرپرست مركز ملي هوا به بنزين هاي وارداتي اشاره كرد و گفت: بنزين يوروچهاري كه امروز در تهران و برخي شهرهاي آلوده مصرف مي شود شامل سه پارامتر است از جمله: گوگرد كمتر از 50 پي پي ام، آروماتيك كمتر از 35 درصد و بنزن كمتر از يك درصد در حالي كه اين ارقام در بنزين پتروشيمي بسيار بالاتر بوده اند. اين در حالي است كه طبق استاندارد شماره 4904 سازمان ملي استاندارد مورخ 30/9/1387 بنزين مشمول استاندارد اجباري مي باشد كه در آن بايد بنزن زير يك درصد و آروماتيك ها زير 35 درصد باشند.

استـاد دانشگـاه شـريف خاطرنشان كرد: ما در زمينه كاهش آلودگي هوا شاهد پيشرفت و حركت رو به جلو هستيم و اين جاي تشكر دارد هر چند در بين شاگردان تنبل، اول هستيم كه اميدوارم با اين روند پيشرفت به جايگاه‌هاي بهتري دست يابيم. اما از ياد نبريم كه مجموعه‌اي از عوامل موجب آلودگي هوا مي‌شوند و تمام تقصيرها را گردن سوخت نيندازيم

‌+‌سازمان حفاظت محيط زيست به تنهايي قادر به كاري نيست

شينا انصاري، مدير كل دفتر پايش فراگير محيط زيست نيز در گفتگو با آفتاب يزد و در پاسخ به اين سوال كه >شما علت اصلي آلودگي هواي تهران را چه مي‌دانيد؟< اظهار كرد: مهمترين پارامتر در حال حاضر ذرات معلق هستند. زماني كه برنامه جامع كاهش آلودگي هواي تهران در سال 79 تصويب شد، پالاينده شاخص آن زمان مهمترين عامل آلودگي هوا را منواكسيد كربن ‌ )2co(‌‌اعلام مي‌كرد. در آن زمان براي كاهش اين آلاينده دو كار انجام شد حذف سرب از بنزين و در نظر گرفتن استاندارد يورو 2 براي خودروها بود با توجه به اينكه هيچگونه استانداردي براي خودروها وجود نداشت. انصاري افزود: همين استاندارد سازي حداقلي باعث شد به تدريج (اوايل دهه 80) پارامتر شاخص ما از ‌ 2co‌‌گذر كند و ما به پارامتر ذرات معلق 10ميكرون و زير 5/2 ميكرون برسيم. در زماني كه بنزين‌هاي پتروشيمي توليد شدند پـارامتـرهـاي شـاخـص آلاينـده بـه تـركيـب آلـي فرار (بنزن و آروماتيك) تغيير كردند. وي ادامه داد: اما اكنون با توجه به استفـاده از بنـزين استاندارد، تركيب‌هاي آلاينده‌ فرار به حد استاندارد رسيده‌اند و تنها شاهد وجود مجدد ذرات معلق در هوا هستيم. انصاري در مورد ذرات معلق به ويژه 5/2 ميكرون نيز گفت: اين ذرات متاسفانه به علت نفوذ كردن در عمق بافت‌هاي ريه حساسيت بسياري دارند. وي در پاسخ به اين سوال كه حال برنامه دفتر پايش فراگير محيط زيست براي از بين بردن ذرات معلق چيست؟ بيان كرد: برنامه ديده شده به صورت كلان در تصويب نامه هيئت دولت است كه به مثابه نقشه راه است. اين برنامه داراي هشت محور است كه الزاما بايد در كنار هم براي رفع آنها تلاش كرد چنانچه اگر سوخت‌ ما صد در صد استاندارد باشد باز مشكل آلودگي با وجود تعدد بسيار خودروها، وجود خودروها و موتورسيكلت‌هاي فرسوده پابرجاست. پس بايد در كنار بهبود سوخت؛ كيفيت خودروها هم ارتقا پيدا كند، حمل و نقل عمومي بهبود يابد، خودروهاي فرسوده از رده خارج شوند تا بتوانيم شاهد هواي پاك در تمام طول سال باشيم. مدير كل دفتر پايش فراگير محيط زيست همچنين به صنايع اشاره كرد و گفت: ما شاهد صنايع با جانمايي‌هاي اشتباه در شهرها هستيم كه يكي از عوامل آلوده كننده هوا هستند و هر روز شاهد سرمايه گذاري‌هاي بيشتر در اين زمينه هم هستيم. مثلا در غرب تهران حجم عظيمي از سرمايه گذاري‌ها انجام شده در حالي كه اين صنايع در مسير باد غالب تهران هستند و آلودگي را به درون شهر منتقل مي‌كنند. يا از سوي ديگر صنايع آلاينده و فرسوده اي در كشور و شهرهاي آلوده وجـود دارد كـه بـايـد از رده خـارج شـونـد و هـمچنين بايد از فيلتراسيون‌ها و تكنولوژي‌هاي پيشرفته استفاده كنيم. چنانچه در بسياري از كشورهاي پيشرفته با وجود تكنولوژي‌هاي مدرن كارخانه‌هاي سيمان در مراكز شهرها مستقرند اما هيچ آلودگي به شهرها سرايت نمي‌كند. انصاري تاكيد كرد: منابع ثابت آلودگي هوا عبارت‌اند از: 1- واحدهاي صنعتي بزرگ و كوچك (تمركز صنايع، نحوه استقرار، نوع سوخت) 2- وسايل گرمايشي خانگي و تجاري 3- منابع متفرقه مثل سوزاندن پسماند شهرها. انصاري درباره بنزين پتروشيمي نيز بيان كرد:هدف اصلي احداث و بهره برداري واحدهاي پتروشيمي در گذشته توليد تركيبات مورد استفاده از جمله بنزن در صنايع مختلف بوده و در سالهاي اخير تغييـر خـاصـي در فـرآيندهاي پتروشيمي كشور جهت توليد محصولي به نام بنزين پتروشيمي رخ نداده است و اين در حالي اسـت كـه در هيـچ كشـوري از دنيـا چنيـن محصـولـي (بنزين پتروشيمي) توليد نمي شود. مدير كل دفتر پايش فراگير محيط زيست به غلظت آلاينده بنزن در تهران (سال 1393) اشاره كرد و گفت: در بحث سوخت ما شاهد كاهش محتواي بنزن در سوخت تهران، اراك،اصفهان، تبريز و كرج از حدود 6 درصد به زير يك درصد و كاهش محتواي تركيبات آروماتيك از 70 درصد به زير 35 درصد بوده ايم. وي به اهم اقدامات صورت گرفته از شهريور 1392 تا مهرماه 1393 در سازمان محيط زيست اشاره كرد و بيان داشت: اهم اقدامات عبارت است از: تصويب راهكارهاي اجرايي كاهش آلـودگـي در هيئـت محترم دولت، توقف استفاده از تركيبات پتروشيمي در سوخت مصرفي كشور، توزيع بنزين يورو 4 در شهرهاي تهران، كرج، اراك، تبريز و اصفهان، ارتقاي استاندارد خودروهاي سواري به يورو 4 پس از ‌9‌ سال، آناليز مستمر بنزين توزيعي در كلانشهرها در بازه زماني سه ماهه، تكميل شبكه پايش زميني گرد و غبار، تدوين حدود مجاز معاينه فني، تهيه حدود مجاز خروجي از واحدهاي صنعتي، بهبود كيفيت سوخت بنزين (يورو 4 )، كاهش محتواي گوگرد از 300 ‌ ppm‌‌به كمتر از 50 ‌ppm‌‌، كاهش آروماتيك‌ها، كاهش بنزن و  بهبود كيفيت سوخت ديزل (يورو 4 .) انصاري در پايان خاطرنشان كرد: از سوي ديگر بايد توجه داشته باشيم كه سازمان حفاظت محيط زيست به تنهايي قادر به تغيير و بهبود دادن اوضاع نيست بلكه وزارت كشور، مركز معاينه فني، ساير ارگان‌ها به صورت پازل‌هايي هستند كه تا كنار هم قرار نگيرند مشكل آلودگي هوا حل نخواهد شد.