بهبود معیشت در اوج تحریم یا رفع تحریم در تنگناهای سیاسی؟
اولوّیت‌های پرچالش دولت چهاردهم چیست؟
آرزو بخشنده: ورود رسمی پزشکیان به مدیریت اجرایی کشور در حالی اتفاق افتاده که این روزها چالش‌های پیش‌روی او برای حل مشکلات بسیار بیشتر از فرصت‌هایی است که در مسیر امید به تغییر روی داده است. پزشکیان میراث‌دار دولت‌هایی است که هر کدام به طریقی سعی کردند در درون ظرف کوچک سیاست و محدود در چارچوب‌های تنگ برای کم کردن آلام مردم تلاش کنند.
روزنو :
اگر روحانی با برجام به مصاف مشکلات رفت، رئیسی گفت‌وگوهای پشت پرده و تبادل پیام را برای حل مشکلات برگزید. روحانی با تولد برجام خواست، اما نتوانست و نشد. رئیسی هم بدون برجام روی مانیفست تندروها حرکت کرد و امروز کابینه‌اش دولتی را تحویل پزشکیان خواهد داد که همچنان با مشکل تحریم و ناترازی‌ها رو به روست.
تولید در کشاکش تحریم به ضعف افتاده و رونق بازار کار در گرو تصمیم‌های سیاسی است. این مشکلات چندسویه و چند جانبه در حالیکه انتظارات مدنی مردم نیز به آن افزوده شده و پیوست مشکلات معیشتی و اقتصادی خودنمایی می‌کند، حقیقتا معجون بی‌نظیری از شرایط نابسامان است که احتمالا کابینه و افراد متخصص به تنهایی کاری در آن از پیش نخواهند برد. شاید زود باشد برای گفتن این نکات اما زود گفتن بهتر از نقد بعد از بحران‌هایی است که ممکن است گریبان کشور را بگیرد.
دیروز بسیاری از رسانه‌ها با اولویت گذاشتن بر معیشت مردم نقشه راه دولت را در این مسیر نشان دادند. اما همین معیشت در بازخورد سیاست‌ها تبدیل به یک معضل چندوجهی شده است. معیشت با فیلترینگ، تحریم و سوء مدیریت در داخل گره خورده است. گرچه در شرایط فعلی و اوضاع بهم‌ریخته سیاست نمی‌توان درصد و سهم متناسب با تاثیرگذاری به سوء مدیریت‌ها داد، اما آنچه بدیهی است اینکه حتما تحریم‌ها و محدودیت‌ها در یک چرخه منفی یکدیگر را تکمیل می‌کنند.بنابراین بسیاری از مشکلات را باید از مسیری دنبال کرد که از سوی اصولگرایان و جبهه منتقد دولت جدید کاملا کتمان خواهد شد.
انتظارات عمومی از دولت
در قبال همه اینها مسئله یزرگتری در فضای سیاست رخ نموده که کاهش اعتماد عمومی مردم است. در روزهای گذشته بسیاری از مردم چه آنهایی که رای دادند و چه کسانی که مشارکت سیاسی ندارند، در حال رصد وضعیت سیاسی پزشکیان و تمایل او به راست و چپ هستند. این تمایل گرچه با چاشنی هم‌گرایی در دولت جدید قرار است در لفافه بماند اما دیر یا زود از سایه بیرون خواهد آمد و نشان خواهد داد آرای مردم چه تاثیرات واقعی و قابل لمسی در عرصه سیاست داشته است. اینکه پزشکیان و کابینه او با چه مشکلاتی در کلان قضیه رو به رو هستند، سوالی است که ابعاد مختلفی دارد. بعد از تنفیذ حکم ریاست جمهوری پزشکیان، صاحبنظران و سیاسیون به این ابعاد متعدد ورود کرده‌اند و نکاتی را بیان می‌کنند که قابل توجه و تامل است.
مساله معیشت
“عبدالله رمضان زاده” به فرارو گفته: «مهمترین موضوع و چالشی که از دولت قبلی به آقای پزشکیان رسیده، مسئله معیشت مردم است. افزون بر این، مسئله ناترازی‌ها و مشکلات زیرساختی در اقتصاد کشور وجود دارد. وضعیت تورم و سرمایه‌گذاری در کشور را نیز می‌توان از بدترین شرایطی دانست که در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌ایم. همچنین اعتماد عمومی به دولت کاهش یافته و این به این معناست که سرمایه اجتماعی خود را از دست داده‌ایم. اکنون ما در اوج تحریم‌هایی قرار داریم که از ابتدای انقلاب تا کنون تجربه کرده‌ایم. با توجه به همه این موارد، معتقدم اولویت آقای پزشکیان باید حل مسائل معیشتی مردم و رفع تورم باشد. بخش عمده‌ای از این مشکلات به تحریم‌ها مرتبط است؛ بنابراین باید فکری برای سیاست خارجی و تعامل با قدرت‌های بزرگ دنیا کنیم، تا بتوانیم توان کافی برای بهبود وضع اقتصادی مردم فراهم کنیم.»
بحران انرژی
رمضان‌زاده افزود: «یک مشکل دیگر، وضعیت انرژی در کشور است. تعطیلی‌های اخیر نشان داد که کشور در اوج بحران کمبود انرژی قرار دارد، بخش عمده این مشکل نیز از طریق حل مسائل سیاست خارجی قابل چاره‌اندیشی است. بحران در حوزه سیاست‌خارجی، منشاء اصلی مشکلات اقتصادی مردم است. پس در نهایت، مهمترین اولویت دولت چهاردهم باید تعامل با کشور‌های مختلف برای حل مشکلات سیاست خارجی باشد. چارچوب‌های سیاست خارجی ما باید مبتنی بر رویکرد تعاملی و برقراری ارتباط با دنیا باشد و هر نوع ماجراجویی در حوزه سیاست خارجی کشور باید متوقف شود. اگر قصد داریم شاهد بهبود وضعیت معیشت مردم باشیم باید دور هر نوع رفتار خارج از استاندارد‌های دیپلماسی تعاملی را خط بکشیم.»
کارکرد استراتژی هم‌گرایی در دولت جدید
گرچه سرنخ همه مشکلات عنوان شده از سوی رمضان‌زاده به مباحثی در سیاست خارجی و تحریم‌ها نیز بازمی‌گردد اما تعدد مطالبات از دولت که از طرف او عنوان شده نشان می‌دهد کلاف سردرگم موجود پارادوکس سیاسی در کشور است . بخشی از مسئولان معتقدند تحریم هیچ مانعی نمی‌تواند در روند ادراه کشور ایجاد کند و عده دیگری هم معتقدند برای بهبود شرایط باید تحریم‌ها برداشته شود یا حداقل گشایش‌های مهمی در سیاست خارجی اتفاقد بیفتد. با این وجود هم‌گرایی مورد تاکید پزشکیان برای حل مسائل تا کجا فضای مطالبات را آرام نگه می‌دارد؟ این نکته مهم در شعار اصلی “مسعود پزشکیان” وجود دارد که چگونه می‌توان در فاصله زیاد میان نگرش‌های اثرگذار سیاسی هم‌گرایی ایجاد کرد؟ اگرهم‌گرایی محصول انعطاف دو سویه در مسیر رسیدن به هدف باشد، آیا این انعطاف دو سویه خواهد بود یا وزنه سنگین قدرت، کابینه را به محدودیت‌های سیاسی برای گشایش یا تغییر عادت خواهد داد؟ هم‌گرایی مورد نظر پزشکیان کارکرد پرهیز از تنش داخلی خواهد داشت یا نتیجه‌گرا به سمت رفع تحریم و محودیت‌های اقتصادی و اجتماعی می‌رود؟
رمضان‌زاده معتقد است: «آقای دکتر پزشکیان، صراحتا گفته‌اند که مایل نیستند تنوع در کشور ادامه پیدا کند و این سیاست کلی ایشان در بخش سیاست داخلی است. فکر می‌کنم که بخش زیادی از نخبگان و افراد طراز اول جامعه نیز با این اعتقاد دکتر پزشکیان هم‌فکر هستند و نمی‌خواهند فضای کشور رادیکال شود. بنابراین گزینه‌هایی مدنظر آقای پزشکیان و مورد قبول ایشان خواهد بود که بتوانند چارچوب وفاق و آشتی ملی را تضمین کنند. این موضوعی است که از آقایان خاتمی و ناطق نوری تا حدادعادل نیز به دنبالش هستند. طیفی که احتمالا وزیران آقای پزشکیان خواهند بود، در حد طراز نیروهای میانه روی هر دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا خواهند بود. به هر حال بخشی از جناح اصلاح طلب نیز به آقای پزشکیان رای داده اند.»
مسئله‌ای که برای اصولگرایان مسئله نیست
برخی از کارشناسان معتقدند که ابرچالش دولت آقای پزشکیان مسأله معیشت مردم است و مقام معظم رهبری هم در مراسم تنفیذ بر اولویت داشتن مسائل اقتصادی تأکید کردند. اما برخی افراد نظرشان این است که تا مسأله برجام، FATF و روابط بین‌المللی کشور ما حل نشود، مسائل اقتصادی ما هم حل نخواهد شد. یک فعال سیاسی اصولگرا در این‌باره معتقد است، این مسائل چالش نیست و صورت مسئله را قبول ندارد. “عباس سلیمی‌نمین” در این‌باره به جماران گفته :« به نظر من آنچه که مطرح می‌شود، چالش نیست. FATF نوعی شفافیت چرخش مالی است و در شرایط تحریم طبیعی است که ما نباید در آن چارچوب قرار بگیریم؛ چرا که راهکارهای دور زدن تحریم برای تحریم‌کنندگان آشکار می‌شود و آن‌ها شرایط را بر ما سخت‌تر می‌کنند و می‌توانند منویات سیاسی خودشان را بر ما کاملا تحمیل کنند. بنابراین اینها چالش نیست و سخت‌تر کردن شرایط است.
او البته این‌گونه عنوان می‌کند که اگر تحریم‌ها تمام شود، به نظر من خیلی خوب است که ما به FATF بپیوندیم؛ اما قبل از آن به هیچ وجه سنجیده نیست. سلیمی نمین می‌گوید: «تا حالا هم بدون FATF ما توانسته‌ایم امور خودمان را پیش ببریم و از برخی تهدیدها رهایی پیدا کنیم. اما به نظر من ابرچالش‌ها چیز دیگری است. من اصلا نمی‌خواهم بحث معیشت مردم را نفی کنم، اما معیشت مردم در شرایطی رقم خواهد خورد که ما فضای آرام سیاسی به وجود بیاوریم. بنابراین، ابرچالش آقای پزشکیان بحث کنترل نیروهای تندرو اصلاح‌طلب است..»
این فعال سیاسی معتقد است: «بحث معیشت مردم نیازمند حاکم کردن فضای تلاش و کار است. بخش دیگر که به خارج کشور بر می‌گردد، یعنی تلاش برای برطرف کردن تحریم‌ها، رهبری هم در سخنان اخیرشان تأکید کرده‌اند و البته قبلش هم مخالفتی نداشته‌اند. در ابتدای این دولت باز تأکید کردند که دو طریق برای حل فشارهای بیرونی هست؛ یکی بحث تلاش برای بی‌اثر کردن و دیگری تلاش برای رفع تحریم‌ها است. علی القاعده رفع تحریم‌ها از طریق مذاکره ممکن خواهد بود. البته در این بُعد ما حرف اول را نمی‌زنیم. در بُعد اولی که اشاره کردم، خودمان حرف اول را می‌زنیم، به شرطی که خانه خودمان را سامان بدهیم. در بُعد دوم قطعا ما با قدرت‌هایی مواجه هستیم که خیلی اهل منطق نیستند و بحث برتری خودشان را از طریق شیوه‌های غیر قانونمند دنبال می‌کنند و به قانون وفا نمی‌کنند. ولی در عین حال نظام سیاسی ما برای اینکه بتوانند تحریم‌ها را رفع و در مسائل معیشتی مردم تحول ایجاد کند، این باب را هم علی رغم بعضی تجربیات تلخ، باز گذاشته که بتوانیم در این مسیر هم گام برداریم.»
