این واقعه تلخ‌ترین واقعه در تاریخ اسلام است؛ به همین دلیل شیعیان مراسم عزاداری در سال‌روز این واقعه مهم تاریخی برگزار می‌کنند و به سوگواری می‌پردازند.

سال‌ها پیش چنین مرسوم شد که هر یک از روزهای دهه اول ماه محرم، به نام حماسه‌سازان عاشورا یا رویدادهای مربوط به قیام کربلا نام‌گذاری شود. به نقل از برخی تاریخ‌نویسان، این موضوع از زمان صفویه مرسوم شده است. نام‌گذاری این ایام به مرور زمان صورت گرفته و از سوی مداحان و ذاکران اهل بیت، برای زنده نگه داشتن یاد حماسه بزرگ عاشورا انجام شده است. این نام‌گذاری مستند دینی و ریشه تاریخی ندارد و ترتیب آن در مناطق مختلف، متفاوت است.

شب اول محرم به نام مسلم‌ بن‌ عقیل

«مسلم ‌بن‌ عقیل» فرزند ابوطالب و پسر عموی امام حسین (ع) است. مسلم، نخستین شهید واقعه کربلا است که کمی قبل از حادثه کربلا به شهادت رسید و اولین شب ماه محرم به پاس فداکاری این سفیر شهید راه اسلام، شب مسلم‌ بن‌ عقیل نام‌گذاری شده است.

شب دوم محرم به نام ورود به کربلا

امام حسین (ع) در روز دوم محرم سال ۶۱ هجری قمری وارد سرزمین کربلا شد. به همین خاطر روز دوم محرم، روز ورود به کربلا نامیده شده است.

شب سوم محرم به نام حضرت رقیه

«رقیه» دختر سه ساله امام حسین (ع) است که در سفر کربلا همراه ایشان بود و پس از شهادت امام حسین، همراه اسرای دیگر به شام برده شد و در روز سوم صفر سال 61 هجری قمری در خرابه شام که محل اقامت موقت اهل بیت بود، از دنیا رفت. شاید دلیل نام‌گذاری روز سوم محرم به نام این طفل کوچک این بوده است که در مراسم عزاداری ایام محرم، یادی از مظلومیت او شود.

شب چهارم محرم به نام حر بن ‌یزید ریاحی

شب چهارم محرم به نام حر بن ‌یزید ریاحی است؛ البته این شب به فرزندان حضرت زینب (س) نیز منسوب است.

«حر بن‌ یزید ریاحی» فرمانده بخشی از سپاه عبیدالله ‌بن‌ زیاد در واقعه کربلا بود که ماموریت داشت مانع ورود امام به کوفه شود، ولی به دلیل ندامت از اقدام خود و پیوستن به امام حسین (ع) و شهادت در راه اسلام، از جایگاه ویژه‌ای میان شهدای کربلا برخوردار است. وی در روز عاشورا به شهادت رسید.

شب پنجم محرم به نام زهیر بن ‌قین و عبدالله ‌بن‌ حسن

شب پنجم محرم مانند شب چهارم، میان چند شهید کربلا مشترک است و  به‌نام زهیر بن ‌قین و عبدالله ‌بن‌ حسن، نام‌گذاری شده است. البته روضه حبیب ‌بن‌ مظاهر نیز به این شب منسوب است.

«زهیر بن ‌قین بجلي» یکی از بزرگان قبیله کوفه و از طرفداران خلیفه سوم عثمان بن عفان بود که در راه بازگشت از مکه، با کاروان امام حسین (ع) در  منطقه «زرود» رودررو شد و پس ازملاقات امام عازم شهادت همراه حسین ‌بن ‌علی شد. او که فرماندهی جناح راست سپاه را به عهده داشت در روز عاشورا به شهادت رسید.

«عبدالله ‌بن ‌حسن‌ بن‌ علی» فرزند امام حسن مجتبی (ع)، نوجوان ۱۱ ساله‌ای بود که جزو آخرین شهیدانی است که در ظهر عاشورا و در دفاع از عمویش که مورد حمله دشمن قرار گرفته بود، پیش از شهادت امام حسین به شهادت رسید.

«حبیب بن مظاهر» از اصحاب خاص حضرت علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بود. او که فرماندهی جناح راست سپاه امام را به عهده داشت، در روز عاشورا به شهادت رسید.

شب ششم محرم به ‌نام قاسم ‌بن‌ الحسن

«قاسم ‌بن ‌الحسن» فرزند امام حسن (ع) است که در واقعه عاشورا در دفاع از راه عمویش امام حسین (ع)، در سن سیزده سالگی به شهادت رسید.

شب هفتم محرم به ‌نام علی ‌اصغر

«علی‌اصغر» فرزند کوچک امام حسین و بانویی به نام رباب است. او طفلی شش ماهه بود که با تیر سه شعبه حرمله بن کاهل اسدی در روز عاشورا به شهادت رسید.

شب هشتم محرم به ‌نام حضرت علی اکبر

«علی اکبر» پسر ارشد امام حسین (ع) است. وی از نظر ظاهر و خلق و خوی بسیار شبیه پیامبر (ص) بود. ایشان اولین فردی بود که در روز عاشورا از بنی هاشم به میدان جنگ رفت و شهید شد.

شب نهم محرم «شب تاسوعا» به نام حضرت ابوالفضل العباس

شب نهم محرم که به «شب تاسوعا» نیز معروف است، به نام حضرت ابوالفضل العباس است.

 «ابوالفضل العباس» برادر کوچکتر امام حسین (ع) است که از برجسته‌ترین شخصیت‌های قیام کربلا بود. ایشان پرچمدار لشگر حسین‌ بن ‌علی بود که در روز عاشورا به شهادت رسید. اهمیت ایشان نزد شیعیان به دلیل نقشی است که در واقعه کربلا داشته است.

شب دهم محرم «شب عاشورا» به نام حسین ‌بن ‌علی

روز دهم محرم را «عاشورا» می‌گویند. عاشورا روزی است که امام حسین (ع) به شهادت رسید. حسین ‌بن ‌علی (ع)، فرزند امیر مومنان، علی (ع) و نساء‌العالمین، فاطمه بنت رسول الله (ص)، الگوی وفاداری، شجاعت، ایثار، تسلیم و بردباری است. در این شب، وقایع روز عاشورا و شهادت سیدالشهدا، حسین (ع)، بازگو می‌شود.

شب یازدهم محرم به‌ نام شام غریبان

شب یازدهم محرم را شب شام غریبان نام گذاشته‌اند. سپاه دشمن پس از شهادت امام حسین (ع) به سوی خیمه‌ها حمله کردند و پس از غارت دارایی بازماندگان، خیمه‌ها را به آتش کشیدند و زنان و کودکان را به اسارت گرفتند. امام سجاد (ع) نیز در میان اسرا بود. حضرت زینب (س) خواهر امام حسین (ع)، پرستاری و اداره کاروان اسیران را بر عهده داشت و با از خودگذشتگی، از کودکان بی‌سرپرست و زنان بی‌پناه اهل‌بیت (ع) در برابر دشمن حمایت می‌کرد.

در این شب، به گوشه‌ای از مصائب حضرت زینب (س) بعد از شهادت برادرش حسین بن علی (ع) اشاره می‌شود.