دلاور احسانی: مناظره دوم نامزدهای انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری که پنج‌شنبه برای چهار ساعت کسالت و تکرار را به خانه‌ها برد، بیش از آنچه که بیان افکار و اندیشه افراد را برای اداره کشور نشان دهد، پیام ناامیدکننده «هیچ چیز تغییر نمی‌کند» و «همه حرف‌ها تکراری و بدون مبناست» را به افکارعمومی مخابره کرد.

مناظره اول و دوم که هر دو با موضوع اقتصادی برگزار شد نه تنها تغییری در نگاه مسئولان ایجاد نکرد، بلکه اصرار و پافشاری صداوسیما بر سوالات کلی با جواب‌های بسیار تکراری و قابل پیش‌بینی نشان داد اراده‌ای در درون این رسانه وجود دارد تا از داغ شدن گفت‌وگوها و بیان بی‌پرده مشکلات جلوگیری کند.  این اقدام که در راستای اخلاق‌مداری و پرهیز از هیجان در مخاطب مورد نظر قرار گرفته، حتی مناظره‌ها را بلاموضوع و بی‌اثر نشان داده است. “پیمان جبلی” رئیس سازمان صدا و سیما درباره انتقاد بررسی از شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی نسبت به نحوه برگزاری مناظرات انتخاباتی کاندیداها، بیان کرد: دیدگاه‌ها، نظرات و نقدهای مربوط به برگزاری برنامه‌های تبلیغاتی به ویژه مناظره‌ها را با احترام دریافت می‌کنیم و مواردی که قابل اعمال باشد، به صورت جزئی اعمال خواهیم کرد. البته جبلی درباره تغییرات احتمالی در مناظرات گفته: شکل کلی مناظرات همین خواهد بود و تغییری نخواهد کرد و اگر نیاز باشد تغییرات جزئی اعمال می‌کنیم.

ظاهر و باطن تبلیغات
 اصرار بر روش مناظره‌ها نشان می‌دهد این سازمان تمایلی به تغییر در روش ندارد، اما مشارکت حداکثری را تبلیغ می‌کند! این تناقض با دعوت به مشارکت و حضور مردم در انتخابات چنان در نقطه مقابل قرار گرفته که هر مخاطبی را با هر میزان سواد رسانه‌ای به یک نتیجه کلی می‌رساند؛ اینکه هیچ‌یک از نامزدهای حاضر در تبیلیغات فرقی با هم ندارند. خودسانسوری در طرف اصلاحات به دلیل خطر ردصلاحیت تا زمان برگزاری انتخابات و محکوم شدن به جهت‌گیری ضد دولت‌سیزدهم و یا ضد نظام، شکل گرفته و سوالات بی‌خاصیت مجریان نیز به کلی‌گویی‌‌های نامزدهای اصولگرا دامن زده است. البته نشانه این اراده را می‌توان در میزگرد فرهنگی چهارشنبه گذشته دید  که با حضور دکتر فاضلی (کارشناس همراه) به درگیری کلامی میان او و کارشناس برنامه انجامید. لحن “شهاب اسفندیاری” کارشناس صدا و سیما در شخصی کردن موضوع اخراج اساتید و ایجاد تنش با فاضلی بیان روشنی بود از بازخورد حضور ظریف در ستاد قالیباف و روز طوفانی او در بیان مواضع سیاست خارجی پزشکیان.

شوک مایوس‌کننده به مشارکت
بعد از این میزگرد که حتی اصولگرایان به تغییر فضای سیاسی در کشور اعتراف کردند، تندروها به یک شوک مایوس‌کننده نیاز داشتند که نشان دهد آنها قدرت‌نمایی می‌کنند و اینگونه القا خواهند کرد که رای به پزشکیان و افراد نزدیک به او هیچ تغییری ایجاد نخواهد کرد، که ممکن است اختلافات را به حدی برساند که مانند آنچه در میزگرد فرهنگی دیدیم کشور را به تنش و دعواهای سیاسی بکشاند. اما این پیام، زیر قدرتنمایی یکدست‌ساز سه سال گذشته در کشور به افکارعمومی و رای خاکستری برجسته‌تر مخابره شد، اینکه هیچ تغییری در راه نیست، حتی اگر پزشکیان رئیس‌جمهور آینده کشورباشد.

اظهارات “محمد فاضلی” مشاور پزشکیان گویای همین دریافت است. او نوشته: «من آمده بودم به دور از هیاهو، در زمانه‌ای که دعوت به عدم مشارکت، تحسین و لایک بیشتری دارد، از ضرورت مشارکت و قرار دادن کشور در مسیر «عقلانیت بهبود تدریجی اما مستمر» بدون تندروی بگویم. اما “شهاب اسفندیاری” که اهمیت یک امر ملی را درک نمی‌کند، تلویزیون کشور را در مهم‌ترین رخداد سیاسی جاری آن، به صحنه کینه‌توزی شخصی، بالا آوردن پرونده‌ای شخصی که من خود سه سال است از آن دم نزده‌ام، و صحنه‌آرایی برای تحقیر شخص من تبدیل کرد. بدتر آن‌که از لحن حرف زدن، تا زمان پرسیدن سؤال تا اقدام برای قطع میکروفون، همه طراحی شده بود تا محمد فاضلی را تحقیر و حضور انتخاباتی دکتر پزشکیان را تضعیف کنند.»

او این‌گونه تحلیل کرد که: «آن‌چه مرا به هم ریخت، جز مشاهده یک صحنه کاملاً آماده شده در همه ابعاد برای تبدیل کردن یک امر ملی، امری حیاتی برای ایران، به صحنه کینه‌توزی شخصی بود. هیچ دلیلی وجود نداشت که در برنامه‌ای در این سطح به زندگی شخصی کسی وارد شوند که در آن برنامه مشاور نامزد ریاست جمهوری است نه شخص محمد فاضلی. » با این حال انعکاس یک صدا در افکارعمومی کاملا خوانده می‌شود؛ آنجا که پزشکیان خطاب به شهاب اسفندیاری می‌گوید: بگذار حرفش رو بزنه.» این جمله دقیقا همان چیزی است که سال‌هاست در صدا و سیما به یک گمشده آشکار تبدیل شده است. رسانه‌ای که مردم را به دلیل عقایدشان ترغیب به رفتن کرده و بارها به فرار نخبگان از کشور دامن زده و حتی اظهارات آنها را در رسانه‌ای که ملی می‌خواند گردن نگرفته و با تکرار این مواضع مقابل حساسیت مردم اصرار ورزیده، چگونه می‌خواهد بیطرفانه به مناظره نگاه کند؟ جواب این سوال همانقدر واضح است که کسالت‌آور کردن مناظرات بیانگر جهت‌گیری این رسانه را می‌تواند نشان دهد.

آمارهای تأمل‌برانگیز!
اما تلاش برای ترویج ناامیدی به صندوق رای و تلاش برای ایجاد فضای حداقلی در مشارکت سیاسی را می‌توان در آمار و ارقام ارائه شده از طرف رسانه‌های همسوی صدا و سیما در کشور دید. نتایج جدید نظرسنجی ایسپا درباره مناظرات انتخاباتی منتشر شد.نتایج جدید نظرسنجی ایسپا حاکی از آن است که ۷۳ درصد مردم اصلا مناظره اول را تماشا نکرده اند.همچنین نزدیک به ۳۶ درصد تاکید کرده‌اند اصلا اخبار انتخابات ریاست جمهوری را دنبال نمی‌کنند و تنها ۷ درصد بسیار زیاد اخبار را دنبال می‌کنند.این درحالی است که روزقبل از آن، رئیس صداوسیما اعلام کرده بود که 92درصد مردم از مناظره‌ها رضایت داشتند. او گفته بود که بعد از مناظره اول طبق برآوردهای اولیه ما، بالای ۹۲ درصد مردم  از مناظره رضایت داشتند.در همین حال تزریق فضای مشارکت حداقلی ادامه دارد و ویدئوهای منتشر شده در برخی رسانه‌ها نیز بیانگر کم‌توجهی مردم به مناظرات و طرح دیدگاه‌های نامزدهاست. این فضای ترسیم شده که از طرف رسانه‌های خارجی نیز به طور مستمر مورد توجه قرار گرفته از دوسو این پیام را به مردم می‌دهد که حضور شما در انتخابات بی‌فایده و بی نتیجه است.

نظرسنجی ایسپا و دریافت فضای سیاسی
در همین‌حال نظرسنجی‌هایی که ایسپا منتشر کرده، سرد بودن انتخابات به نفع یک نامزد را نشان می‌دهد. فضای حداقلی و مشارکت پایین، جلیلی را در یافته‌های این مرکز رقیب اصلی پزشکیان نشان می‌دهد. براساس یافته‌های این مرکز در روزهای ۲۹ و ۳۰ خرداد آزمایش شده، سعید جلیلی با ۲۶.۲ درصد آرای شرکت‌کنندگان قطعی یا شرکت‌کنندگانی که به احتمال زیاد در انتخابات حضور خواهند داشت، صدرنشین رقابت کاندیداهاست. پس از او “مسعود پزشکیان” با ۱۹.۸ درصد، “محمدباقر قالیباف” با ۱۹ درصد، “امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی” با ۲.۶ درصد، “علیرضا زاکانی” با ۲ درصد و “مصطفی پورمحمدی” با ۰.۹ درصد در رتبه‌های دوم تا ششم قرار دارند. همچنین مطابق نتایج این نظرسنجی ۲۷.۴ درصد از شرکت‌کنندگان هنوز تصمیمی برای انتخاب کاندیدای نهایی خود نگرفته و ۰.۵ درصد نیز سؤال درباره انتخاب کدام نامزد را بدون پاسخ گذاشتند.ایسپا همچنین در نظرسنجی خود خبر داد که تاکنون ۴۲.۵ درصد قطعاً در انتخابات مشارکت می‌کنند، ۷.۷ درصد به احتمال زیاد، ۱۶.۱ درصد مردد، ۶.۵ درصد به احتمال کم و ۲۷.۲ درصد اعلام کرده‌اند که اصلاً در انتخابات شرکت نمی‌کنند.این یافته‌ها در کنار عملکرد صدا و سیما در مناظره‌ها و بی‌میلی مردم برای دیدن مناظره یک پیام واحد دارند، اینکه مشارکت در این محدوده اگر تا پایان هفته و آخرین فرصت همین‌طور باقی بماند، تکلیف برای ماندن قالیباف یا جلیلی را روشن می‌کند و پزشکیان برای دور دوم رقیب یکی از آنها خواهد بود. آیا جلیلی و حامیانش در قدرت سیاسی می‌توانند تا پایان این استراتژی را به پیش ببرند؟ آیا مشارکت باب طبع این طیف، نظام سیاسی را بعد از انتخابات 1401 و 1402 به قناعت وامی‌دارد یا فضای ایزوله این گروه در فراز و نشیب سیاست خواهد شکست؟ هنوز یک هفته مهم تا انتخابات 8 تیر فرصت هست.