برگ برنده برجام

مسعود پزشکیان روز گذشته همراه با محمدجواد ظریف به اصفهان رفت. برخی تحلیلگران معتقدند که ورود ظریف به صحنه انتخابات، بازی سیاسی را تا حدی تغییر داده است. چراکه ظریف را نماد سیاست خارجی عقلانی می‌دانند و معتقدند که شاید حمایت ظریف، یکی از تکانه‌های انتخاباتی باشد که اصلاح‌طلبان به‌دنبال آن هستند.

رصد رسانه‌های تندرو به‌خصوص روزنامه‌های نزدیک به حاکمیت نشان می‌دهد که حضور ظریف، کمی بر واهمه آنان از شکست در انتخابات اضافه کرده است. چراکه جناح تندرو پیش از این نگران بود که تکثر نامزدهای اصولگرا، باعث شکست رای شود و حالا نگران است که اقبال احتمالی آرای مردد و قشر خاکستری به گفتمان تنش‌زدایی، به مشکلات‌شان اضافه کند.
ظریف در اصفهان چه گفت؟

وزیر پیشین امور خارجه، در همایش انتخاباتی پزشکیان گفت: مردم این سرزمین از تاریخ و تمامیت ارضی دفاع کردند و بزرگترین فرصت هستند. نباید فرصت را محدود و تهدید شمارد. نباید اجازه داد ایرانی در هرجا که حضور دارد مقام و منزلتش پایین‌تر از دیگران باشد.

ظریف افزود: ایران قدیمی‌ترین کشور جهان است و چرا این ایران مانده؟ به خاطر شما مانده و یکبار دیگر از نو بسازید. ۸ تیر بار دیگر ثابت خواهید کرد که مردم ایران را هیچ‌کس ناامید نخواهد کرد. هیچ‌کس نمی‌تواند یک ایرانی را تهدید کند.

وزیر اسبق امور خارجه خاطرنشان کرد: حرف کسانی که پیام ناامیدی را القا می‌کنند گوش نکنید رای ندادن، رای دادن به اقلیت است. رای ندادن پیام نیست و رای ندادن قدرت بخشیدن به اقلیت است و این اقلیت پرگویی که ایران را به سمت شرایط ناگوار پیش می‌برد.

محمدجواد ظریف تصریح کرد: مردم ایران! خواست کسانی را که به دنبال جنگ، تحریم و فشار بر ایران هستند و در هر کجا که ایستاده باشند شما را تحقیر می‌کنند و بمب و تحریم بر سر شما می‌ریزند تا در خانه بمانید، گوش نکنید؛ حضور شما بزرگترین برگ برنده در مقابل فشار اجتماعی و برای زنده کردن زاینده‌رود خواهد بود.»
پس‌لرزه‌های یک نطق

همزمان با حضور ظریف در اصفهان، پس‌لرزه‌های صحبت او در برنامه میزگرد سیاسی نیز ادامه داشت. وزیر پیشین امور خارجه در یک نطق هشت‌دقیقه‌ای، تمام نظم اردوگاه تندروها را بر هم زد.

حضور ظریف در برنامه تلویزیونی میزگرد سیاسی تندروها را بسیج کرد تا از اتهام‌ها و صحبت‌های پیشین خود دفاع کنند و سپس تلاش کردند از موضع دفاعی به تهاجم تغییر فاز بدهند. پیش‌بینی می‌شد که حضور ظریف به‌عنوان مشاور پزشکیان در برنامه تلویزیونی جنجال ایجاد کند، اما شاید تندروترین عناصر سیاسی و رسانه‌ای نیز منتظر نبودند که هشت دقیقه صحبت ظریف، سال‌ها ادعا و اتهام‌های آنان را به چالش بکشد. چراکه ظریف با ترکیبی از منطق قرآنی و علمی پاسخ آنان را داد و مدتی آن‌ها را در سکوت فرو برد.

اما حمله آنان به محمدجواد ظریف، آغاز شد و هنوز ادامه دارد. دوگانه دیپلماسی عزت و دیپلماسی التماسی دوباره مطرح شده اما مدعیان نمی‌گویند که مذاکره محرمانه و مستقیم با آمریکا در مسقط چه تفاوتی با گفت‌وگو برای حل مشکلات ایران دارد. چراکه به‌طور قطع می‌توان گفت مذاکره بدون تبادل «امتیاز» بین طرفین معنی ندارد.
حمله به آقای دیپلمات

علیرضا زاکانی، شهردار تهران و یکی از نامزدهای این انتخابات که حتی پیش از این، حمله به ظریف و برجام را یکی از محورهای کمپین خود قرار داده بود، دیروز در نشست خبری خود در خبرگزاری تسنیم، گفت: «حرف‌های دیروز آقای ظریف نادرست بود و ایشان جفا کرد. باید به ایشان گفت آن دوره گذشته و مردم ما بصیر و آگاه هستند. ایشان نامه توهین‌آمیزی هم به بنده نوشتند. من فردا جواب توهین ایشان را خواهم داد.»

ظریف پیش از این در واکنش به صحبت‌های زاکانی درباره برجام و مذاکرات هسته‌ای که گفته بود حلقه‌ای سه‌نفره متشکل از روحانی، ظریف و لاریجانی سند برجام را مخفی نگه داشته و حتی در اختیار سایر اعضای «کمیته ویژه هسته‌ای» نیز قرار ندادند، گفته بود که «چگونه ادعا می‌کنید برجام اراده نظام نبود، وقتی در شورای امنیت ملی تصویب شد و مصوبه مورد تایید رهبری قرار گرفت؟» زاکانی در مناظره تلویزیونی امشب مسائلی را مطرح خواهد کرد.

محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در دوران سعید جلیلی، با بازنشر توئیتی قدیمی از ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا که نوشته بود «وزیر امور خارجه ایران می‌گوید ایران خواستار مذاکره با ایالات متحده است اما می‌خواهد که تحریم‌ها برداشته شود. نه، مرسی!»

و قرار دادن عکس سیدابراهیم رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل که عکس شهید سلیمانی را در دست داشت، نوشت: «تفاوت زیادی است بین کسی که شجاعانه قاتل شهید سلیمانی را در سازمان ملل تهدید کرد و به ایران عزت بخشید با کسی که پس از ترور حاج قاسم به دنبال مذاکره با قاتل او بود و این پاسخ تحقیرآمیز را از ترامپ دریافت کرد.» حال اینکه جواد ظریف سال ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با اشپیگل آلمان پاسخ این توئیت و ترامپ را داده بود.

با توجه به اینکه بخشی از صحبت‌های ظریف ناظر بر سد راه احیای برجام با تصویب قانون راهبردی در مجلس بود، تعدادی از نمایندگان نیز به او واکنش نشان دادند.

عبدالله حاجی‌صادقی، نماینده ولی‌فقیه در سپاه نیز به ظریف واکنش نشان داد. حاجی‌صادقی در جمع اعضای بسیج اساتید، گفت: «برقراری نظام ولایی استقامت و توجه می‌خواهد. ۸ سال به دشمن لبخند زدید، قهوه خوردید و مذاکره کردید، کدام تحریم را برداشتید؟ آخر چه شد؟ فروش نفت چه شد؟» این خبر از روی خروجی خبرگزاری تسنیم حذف شد.

سعید جلیلی که نام او نیز در برنامه ظریف به‌عنوان مذاکره‌کننده‌ای که تحریم‌ها را رقم زد ذکر شد، در واکنش به ظریف که از شل گرفتن تحریم‌ها در دولت بایدن صحبت کرده بود، در یکی از همایش‌های انتخاباتی خود گفت: «امروز شنیدم گفتند بایدن فرق می‌کرد، اگر فرق می‌کرد در ۹ ماه زمان شما بایدن هم بود؛ چرا این حرکت را ادامه ندادید؟ جواب بدهید.»

کارشناسان در گفت‌وگو با رسانه‌های مختلف از جمله هم‌میهن درباره نیاز بازار جهانی به نفت، تاثیر جنگ اوکراین و گفت‌وگوی ایران و آمریکا در عمان و تاثیر آن بر فروش نفت ایران به چین با تخفیف صحبت کردند. قالیباف نیز چند روز پیش در کنایه‌ای به سعید جلیلی، از اتلاف ۳۰ درصد درآمد نفتی ایران در جریان این مدل فروش خبر داد.

محمدباقر قالیباف، واکنش خود را معطوف به اشاره ظریف به تصویب قانون راهبردی در مجلس کرد. حساب کاربری این نامزد انتخابات در ایکس (توئیتر) نوشت: «می‌گویند دولت باید مجری سیاست‌های رهبر معظم انقلاب در سیاست خارجی باشد؛ اما قانونی را که مورد تأکید ایشان است، و به درخواست شعام همان دولت تصویب شده، قبول ندارند. رفع تحریم‌ براساس منطق انتفاع اقتصادی که راهبرد رهبری است، در دولت خدمت و پیشرفت مهم و دارای اولویت خواهد بود.»

پیش از این محمود واعظی، رئیس‌دفتر روحانی گفته بود که علی شمخانی دبیر وقت شعام، مخالف احیای برجام بود.

یکی از مشاوران امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی به نام صالح اسکندری در برنامه دیروز میزگرد سیاسی شبکه سه گفت: «متأسف شدم که دیدم دیروز فردی روی همین صندلی نشسته بود و با ادبیات جنگ‌هراسی مردم ما را می‌ترساند که اگر ترامپ بیاید، می‌بینیم که چه می‌شود. به‌عنوان یک دانش‌آموخته علوم سیاسی برای خود متأسف شدم که فردی بیاید و قبلاً هم مسئولیت داشته باشد و مردم غیور ایران را از ترامپ قمارباز بترساند. درحالی‌که مسئله اساسی کشور ما برجام نیست. میت برجام را مجدد از گور بیرون کشیدند و دارند به آن کافور تازگی می‌زنند.»

علی باقری‌کنی، سرپرست وزارت امورخارجه در واکنش به اظهارات محمدجواد ظریف در خصوص تاثیرات برجام بر شاخصه‌های اقتصادی کشور، خاطرنشان کرد: نقش‌آفرینی در عرصه مناسبات بین‌المللی به‌گونه‌ای بود که که وقتی ایران از حق دفاع مشروع خود استفاده کرد و پاسخ جنایات صهیونیست‌ها را داد، آمریکا و صهیونیست‌ها نتوانستند از هیچ ظرفیت بین‌المللی استفاده کنند. همراهی میدان و دیپلماسی یک واقعیت در این سه سال است. اگر دیپلماسی بدون میدان باشد، دیپلماسی به سخنگاهی برای اعلام مواضع تبدیل می‌شود. این دو باید هم‌افزا باشند که این اتفاق در این سه سال تثبیت شد و آثار آن را دیدیم.

سپهر خلجی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت شب گذشته فیلمی چندثانیه‌ای از پرواز سیدابراهیم رئیسی به نیویورک منتشر کرد که به گفته او، رئیس‌جمهور فقید آخرین نکات مورد نظرش را در مورد قاتل شهید سلیمانی برای درج در متن سخنرانی سازمان ملل بیان می‌کند و نوشت: دیروز خاطرات تلخ روزهای سیاه دیپلماسی التماسی و فریبکاری‌های پس از آن برایم زنده شد و جای خالی حاج‌آقا را بیشتر احساس کردم.

کیهان دیروز یادداشتی بدون نام نویسنده با تیتر «شخصیت ندارند، ترور شخصیت می‌کنند» منتشر کرد. در این یادداشت، اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان با عنوان اشرافیت غربگرا معرفی شدند که مدیری به توانمندی محمدباقر قالیباف، نظریه‌پرداز، دقیق و باتقوا مثل سعید جلیلی، امانتدار و صاحب بیان رسا مثل علیرضا زاکانی ندارند و اگر داشتند به هر کدام از آن‌ها لقبی مثل امیرکبیر زمان و مانند آن می‌دادند.

در بخشی از آن آمده است: «اما از جبهه شترگاو پلنگی غربگرا، هرگز مدیران صاحب کفایت و اندیشه‌ای مانند قالیباف و جلیلی و زاکانی پدید نمی‌آید. بنابراین تصور می‌کنند که باید از سر حسادت و با غیظ تمام، از خجالت‌شان دربیایند؛ چراکه سقف مدیرپروری و مدیرآوری‌شان، نهایتاً: حسن روحانی و عباس آخوندی و جواد ظریف و محمدباقر نوبخت و اسحاق جهانگیری و محمدعلی نجفی و پیروز حناچی و صفدر حسینی و حسین فریدون و نظائر آنهاست.»
ظریف یک چهره ملی است

علی‌ باقری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره تاثیر حضور ظریف در انتخابات، به هم‌میهن گفت: «تصورم از قبل این بود که شاه‌بیت جداسازی نامزدها در این انتخابات بحث سیاست خارجی خواهد بود. دو نگاه کلی در کشور نسبت به سیاست خارجی وجود دارد. نگاه اول، ریشه مشکلات را حواله به تحریم‌ها و بحث سیاست خارجی می‌دهد. نگاه دوم نیز سعی می‌کند این عامل را کم‌رنگ و دلیل نابسامانی‌ها را به سایر پارامترها از جمله سوءمدیریت و فساد معطوف کند. این دوگانه حداقل از دولت روحانی وجود داشته است. بعضی از این کاندیداهای محترم انتخابات چهاردهم، اعلام می‌کردند که ۲۰ درصد مشکلات برای تحریم و ۸۰ درصد برای مدیریت ناکارآمد است. همان نامزد در مناظره اول هم این مسئله را مطرح کرد اما بدون اینکه درصدی برای آن لحاظ کند. این دوگانه گفتمانی و تحلیلی طی هفت یا هشت سال اخیر وجود داشته است. بنابراین حدس زده می‌شد که در این انتخابات، بحث سیاست خارجی یک چالش گفتمانی به وجود بیاورد. اگر از این دریچه به موضوع نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که چرا یک نطق زیر ۱۰ دقیقه‌ای فضای انتخابات را این‌طور تحت‌الشعاع قرار داد و حتی تبدیل به بحث اصلی کشور شد. ظریف به نقطه مهم جداسازی دو گفتمان موجود در کشور نیشتر زد و یکی از پرونده‌های اصلی نزاع در این انتخابات را روی میز گفت‌وگوها گذاشت.»

او ادامه داد: «این اتفاق مثبت بود اما آفتی نیز دارد که می‌تواند تبدیل آن به نقطه بروز بی‌اخلاقی و تقابل‌های ناهنجار باشد. هیچ ایرادی ندارد که کاندیداها نظرشان را به صورت روشن در رابطه با این موضوع مطرح کنند. آقای پزشکیان و کمپین ایشان هم قاعدتاً پاسخ خواهند داد. اما بیست و چهار ساعتی که از آن برنامه گذشت، نشانه‌هایی از رفتارهای هیستریک و توهین‌آمیز که از ساحت بحث و اندیشه خارج است را دیدیم. رسانه‌هایی که از بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند و در رأس آن‌ها صداوسیما بعد از این برنامه، بحث‌های جدی در نقد گفتمان آقای ظریف و پزشکیان مطرح کردند. درحالی‌که صداوسیما باید بی‌طرف باشد و زمینه را برای گفت‌وگوی همه طرف‌ها فراهم کند، این وضعیت در کوران انتخابات جدی‌تر شده است. اینکه یک هفته مانده به انتخابات رسانه ملی وارد بحث‌های کارشناسی شده و صریحاً یک نگاه را به نفع نگاه دیگر نقد و حتی سلاخی می‌کند، غیرقانونی و خروج از هنجارهای انتخاباتی است. روزنامه شهرداری تهران با کدام حق به نقد یک‌طرفه ظریف می‌پردازد؟ این‌ها بداخلاقی است. یکی از نامزدها پیشاپیش می‌گوید که در مناظره آینده به خدمت گوینده آن اظهارات می‌رسم. به‌ویژه که خاطره حضور قبلی این نامزد در انتخابات قبل نیز در ذهن جامعه مانده است و این نگرانی را ایجاد می‌کند که بستر جدال احسن و گفت‌وگو در انتخابات به سمت ناهنجاری پیش برود.»

مدیرکل سیاسی پیشین وزارت کشور، تاکید کرد: «ظریف چهره‌ای فراجناحی و یک سرمایه ملی است که در زمان جنگ، سرباز دیپلماسی و در زمان وزارتش، سردار این عرصه بود. یک شخصیت ملی است که منافع ملی برای او اهمیت دارد. او همان‌قدر که با قاطعیت نامزدی در انتخابات را رد کرد، درحالی‌که ممکن بود آرای بالایی را به خود اختصاص دهد، با توجه به همان مصالح به‌عنوان دستیار و کارشناس ارشد کنار آقای پزشکیان حاضر شد که نگاه ملی او به مشکلات و شرایط فعلی کشور را نشان می‌دهد.»
مناظره‌ها زیر سایه سیاست‌ خارجی جدی‌تر خواهد شد

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم، به خبرنگار «هم‌میهن» گفت: «در نهایت موضوع سیاست خارجی در انتخابات ریاست‌جمهوری به یک موضوع چالشی تبدیل می‌شود. حضور آقای ظریف در نشست کارشناسی به‌عنوان مشاور و همراه آقای پزشکیان، نقش عامل شتاب‌زا را برای بروز این اختلاف بازی کرد؛ اختلافی که ممکن بود در مناظره آخر شکل بگیرد. در حال حاضر مسئله کاسبی تنش و تحریم یکی از مسائل اساسی کشور ماست و عده‌ای منافع خود را در این وضعیت جست‌وجو می‌کنند. اما جریانی حول محور آقای پزشکیان جمع شده که معتقد است تنش‌زدایی خارجی باید انجام شود، کاسبان تنش و تحریم دست‌شان از سیاست داخلی و خارجی بریده شود و منافع ملی به دست بیاید. با توجه به اینکه بحث نگاه به سیاست خارجی در این نشست کارشناسی داغ شد، مناظره‌های آتی جدی‌تر خواهد شد. مناظره‌های اقتصادی نیز تحت تاثیر سیاست خارجی قرار خواهد گرفت.»

فلاحت‌پیشه تاکید کرد: «کسانی مثل زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی که افراد منتظر کناره‌گیری‌شان از انتخابات بودند، بحث سیاست خارجی را بهانه قرار داده و فعلاً در رقابت می‌مانند. بخش اعظم مسائل سیاسی، اقتصادی مرتبط با موضوع تحریم است و هر چه این مسائل بیشتر مورد بحث و بررسی قرار بگیرد، به نفع فضای انتخابات است»