دختری که به خاطر شباهت به «جیران» دل ناصرالدین‌شاه را برد/عکس
در سال ۱۲۶۷ شمسی وقتی که ناصرالدین‌شاه به باغ محل سکونت یکی از همسرانش به نام امینه اقدس در منطقۀ شمیران رفته بود، دختری را دید که او را به یاد محبوب قدیمی‌اش جیران انداخت؛ زنی که حدود سی سال قبل از دنیا رفته بود، اما خاطره‌اش برای شاه همچنان زنده بود.
روزنو :
این دختر که فاطمه سلطان نام داشت، فرزند باغبانی بود که در باغ امینه اقدس خدمت می‌کرد. شاه بلافاصله به دختر دل می‌بندد و خیلی زود او را به جمع پرشمار همسران خود اضافه می‌کند. فاطمه‌سلطان به دلیل شغل پدرش به «باغبان‌باشی» معروف شد، هرچندکه لقب رسمی‌ترش «خانم‌باشی» بود.
(باغبان‌باشی سمت چپ ایستاده؛ این عکس ظاهرا در زمان بارداری او گرفته شده)
باغبان‌باشی یکی از محبوب‌ترین همسران شاه بود؛ می‌گویند ناصرالدین‌شاه گفته بود «این دختر را برای آن گرفتم که چشمانش اندک شباهتی به چشم‌های جیران دارد»؛ شاید همین شباهت بود که باعث محبوبیت ویژۀ او نزد شاه می‌شد.
نویسندگانی مثل تاج‌السلطنه و عبدالله مستوفی اشاره کرده‌اند که باغبان‌باشی به دلیل توجهی که شاه به او داشت مورد حسادت سایر زنان حرمسرا واقع شده بود و در مواردی حتی سعی کرده بودند او را به نوعی از چشم شاه بیاندازند. مثلا یک بار او را قانع کرده بودند که لقب جیران یعنی «فروغ‌السلطنه» را روی جلیقه‌اش ملیله‌دوزی کند که این کار موجب خشم شاه و شرمندگی باغبان‌باشی شده بود.
(ردیف بالا سمت چپ)
ماجرای خاص دیگری که دربارۀ باغبان‌باشی نقل شده است مربوط به علاقۀ نامشروعی است که شاه به خواهر کوچکتر او ماه‌رخسار پیدا کرده بود و این موضوع باعث اختلافاتی میان شاه و همسرش شده بود.
باغبان‌باشی در دوران زندگی با شاه ظاهرا دو بار باردار می‌شود که بار اول فرزندش در چهارماهگی از دنیا می‌رود و بار دوم نیز فرزند در ماه پنجم بارداری سقط می‌شود.
بعد از قتل ناصرالدین شاه باغبان‌باشی به امر مظفرالدین‌شاه با شخصی به اسم قهرمان‌خان ازدواج می‌کند و از این ازدواج صاحب فرزندانی می‌شود. باغبان‌باشی یا خانم‌باشی در سال ۱۳۳۶ شمسی در تهران از دنیا رفت.
(ردیف نشسته، سمت راست)
(نفر آخر سمت چپ)
(ناصرالدین شاه در حاشیۀ این عکس نوشته است: باغبان‌باشی، جوجوق، دم در آشپزخانه)
