روزنو-حامد صالح ابادی: چند سال است که به دلیل تحریم، میزان صادرات نفت و سرمایه‌گذاری خارجی در کشور کاهش‌یافته است. این در حالی است که کشورهای حوزه خلیج‌فارس نفت خود را به قیمت روز جهانی صادر می‌کنند و پول آن را هم می گیرند.در این کشورها قیمت انرژی بالا و واقعی است و یارانه به آن داده نمی شود. به همین دلیل مدیران، درآمد فروش انرژی را صرف آبادانی و نوآوری می‌کنند و با این کار کیفیت زندگی شهروندان را افزایش می‌دهند. در این کشورها سرانه درآمد افراد بالاست، به همین دلیل مردم برای خرید انرژی مشکل ندارند. اما در ایران با کاهش قیمت انرژی و اختصاص یارانه پنهان نه‌تنها درآمد و قدرت خرید افراد به ویژه فرودستان کاهش‌یافته است، بلکه یارانه بیشتر به ثروتمندان داده می شود تا افراد کم درآمد. به همین دلیل کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که با واقعی کردن قیمت‌ها می‌توان پالایشگاه‌ها را تجهیز و به‌روز کرد و تولید انرژی را بالا برد و با افزایش صادرات معیشت مردم را نیز بهبود بخشید. در این ارتباط مهدی عرب صادق، کارشناس انرژی می‌گوید: سود و بهره یارانه پنهان به نفع ثروتمندان و به ضرر فقرا است. در ادامه گزیده نظرات وی را می‌خوانید.

ضرورت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی

مهدی عرب صادق، کارشناس انرژی، بابیان اینکه ‌روزانه یک‌میلیون و 800 هزار بشکه نفت به ۹ پالایشگاه نفت خام و ۴۰۰ هزار بشکه میعانات گازی به تنها پالایشگاه میعانات گازی کشور داده می‌شود، اظهار داشت: هر بشکه نفت ۱۵۹ لیتر و به قیمت متوسط ۶۰ دلار، قیمت یک لیتر نفت مساوی با ۱۷ هزار تومان است و برای تصفیه هر بشکه نفت نیاز به حدود ۲۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری است. وی ادامه داد: برای یک پالایشگاه مثل اصفهان (در ۲ واحد) که مجموعاً ظرفیت تصفیه روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نفت در روز را دارد و با لحاظ ۲۰ هزار دلار هزینه سرمایه‌گذاری برای هر بشکه، ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای ۳۰ سال کارکرد پالایشگاه نیاز است. یعنی برای هر بشکه نفت حداقل ۲ دلار هزینه ارزی سرمایه‌گذاری انجام می‌شود.

زنگ خطر پایان عمر تعدادی از پالایشگاه‌ها

این کارشناس انرژی بابیان اینکه چند سالی است زنگ خطر پایان عمر تعدادی از پالایشگاه‌ها به صدا درآمدهاست، گفت: ساخت هر پالایشگاه (به ظرفیت مشابه اصفهان)، حدود ۶ سال زمان و ۴ میلیارد دلار هزینه می‌طلبد و هزینه پالایش نفت خام و هزینه مستهلک‌شده سرمایه‌گذاری و فرصت صادرات خام، قیمت واقعی بنزین را نمایان می‌کند. (حدود ۱۴ هزارتومان) پس نه‌تنها بنزین سهمیه‌ای ارزان‌تر از آب است، که بنزین آزاد ۳ هزارتومانی هم همین حکایت دردناک را دارد. هر خودرو بیش از ۱۲ میلیون تومان در ماه از یارانه پنهان بهره می‌برد و حال کسی در شمال شهر ۴ خودروی پرمصرف دارد را مقایسه کنید با کارگری در جنوب شهر که در بهترین حالت یک خودروی پراید دارد.

یارانه پنهان، سیاستی به نفع ثروتمندان

وی تأکید کرد: باید توجه داشت راه عبور از تحریم، استفاده از سیاست ضد لیبرالی حذف یارانه پنهان است، البته برخی حذف یارانه پنهان را سیاست نئولیبرالانه می‌دانند درحالی‌که تفسیر وارونه دارند. آیا نمی‌توان فقط با بخشی از مابه‌التفاوت این بخش مهم از ثروت ملی و هدایت صحیح یارانه و افزایش ضریب اصابت، دستگاه حمل‌ونقل عمومی را توسعه داد؟ آیا نمی‌توان توسعه راه و جاده و حتی مسکن ملی داشت؟ اشتغال‌زایی و محرومیت‌زدایی کرد؟

فرسودگی نیروگاه‌های برق

عرب صادق با اشاره به موضوع مصرف برق گفت: هر نیروگاه، عمر مفید ۳۰ ساله دارد و پس‌ازآن دچار فرسودگی و راندمان پایین و هزینه تعمیرات بالا با قابلیت اطمینان پایین و کاهش تاب آوری می‌شود. در حال حاضر برای هر مگاوات سرمایه‌گذاری نیروگاهی نیاز به یک‌میلیون دلار سرمایه ارزی داریم و همچنین هر کیلووات ساعت انرژی حدود ۹ سنت هزینه ارزی تمام‌شده برای کشور دارد، که راندمان پایین نیروگاه این هزینه را افزایش داده در صورتی که می‌توان تا ۵ سنت در طولانی مدت از مقدار آن کاست.

سود یارانه پنهان در جیب اغنیا

وی بابیان اینکه از حدود ۳۰۰ میلیارد کیلووات ساعت مصرف سالانه برق، بیش از ۲۰۰ میلیارد مربوط به دهک‌های درآمدی بالا است، افزود: اکنون که قیمت تمام‌شده کیلووات ساعت برق حدود ۴۰۰۰ تومان است و ما با قیمت پایه بازار برق حدود ۱۰۰ تومان آن را به مصرف‌کنندگان در کشور عرضه می‌کنیم، این مابه‌التفاوت به نفع کدام طبقه است؟ این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: اکنون دهک‌های بالا با یک حساب‌وکتاب سرانگشتی ۲۳ برابر دهک‌های پایین و ۱۱ برابر متوسط دهک‌ها از یارانه پنهان بهره‌مند می‌شوند، سؤال اینکه چرا بنام حمایت از دهک‌های پایین برای دهک‌های بالای جامعه منفعت تورم بر دوش اقشار ضعیف ایجاد می‌کنیم؟ وی تأکید کرد: در مسئله ‎یارانه پنهان توجیه مهم توجه به فرصت صادرات و یا نرخ فوب خلیج‌فارس، این است که هزینه زیرساخت‌های تولید انرژی، اورهال و نوسازی برمبنای واردات خدمات و تجهیزات با منطق جهانی است.

رضایت اجتماعی درگرو توزیع عادلانه ثروت

عرب صادق بابیان اینکه حذف یارانه پنهان ضرورت توزیع عادلانه ثروت و نفع طبقات کارگری است و افزایش رضایت اجتماعی مستلزم توزیع عادلانه ثروت است، ادامه داد: البته نباید پس از آزادسازی نرخ حامل‌های انرژی در باز توزیع ثروت رهاسازی شود که این خود خطر بزرگ‌تر از اصل یارانه پنهان است. تصور کنید ۸۶ میلیارد دلاری از یارانه پنهان که منابع معتبر بین‌المللی و آژانس بین‌المللی انرژی آدرس می‌دهند و در تولید ثروت و باز توزیع عادلانه ثروت استفاده شود، هم مشکلات ناشی از افزایش پایه پولی، تورم و استقراض از بانک مرکزی و خلق پول حل می‌شود و هم مردم با دیدن هوشمندی حکمرانان امیدوار می‌شوند.

هزینه بالای یارانه

وی با تأکید بر اینکه امروز برخی بهره‌مندان نجومی یارانه پنهان، سرکشان مالیاتی هم هستند و این اصلاً برای اقتصاد کشور خوب نیست، اظهار داشت: البته که در اقتصاد باید به مفاهیم هم متکی باشیم و نه به اعداد، به طوری که اگر‌ برای رساندن هزار تومان یارانه به مردم سه هزار تومان هزینه کنیم، فی‌الواقع عامل مهم کسری در بودجه سنواتی می‌شود و نتیجه معکوس نسبت به آنچه در پی آن هستیم که رفاه مردم است، می‌گیریم و ‎یارانه پنهان مصداق همین فعل خطرناک است، اکنون برخی صاحب‌نظران معتقدند که ما برای یک هزار تومان یارانه سه هزار تومان هزینه می‌کنیم و بخشی از آن را از جیب ملت برمی‌داریم و به فرصت‌ها پشت می‌کنیم، پس لازم است این یارانه محاسبه شود و در بودجه شفاف‌سازی شود و برای عادلانه شدن آن برنامه‌ریزی دقیق کنیم که صرفاً آزادسازی و رهاسازی پس‌ازآن نباشد و برای عادلانه شدن و افزایش ضریب اصابت یارانه برنامه‌ریزی کنیم.

راهکار

این کارشناس انرژی تأکید کرد: با این شرایط فعلی، به‌طور مثال اگر برای حمل یک سنگ آهن که قرار است از جنوب خراسان به بندرعباس حمل شود، ‎یارانه سوخت را به صاحب سنگ آهن، بدهید تا از انتقال بار خود صرف‌نظر کند و آن را رها کند، هم به نفع دولت است و هم صاحب سنگ آهن. اکنون وضعیت نرخ حامل‌های انرژی بغرنج است، یارانه پنهان امروز با این شیوه توزیع، بیش از ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی است و از طرفی خود عامل سرکوب تولید است، پس حکمرانان اقتصادی باید به فکر تدبیری اساسی باشند.