تداوم خاص‌پروری در ایران

یکی از پیام‌های بودجه 1402 این است: از هر کس که می‌توانیم بیشتر بگیریم و به نهادهای بی‌اثر بیشتر بدهیم.

 این را عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی در صفحه شخصی خود در شبکه فیلتر شده اینستاگرام نوشته است. بودجه سال آینده با بیش از یک ماه تاخیر به بهارستان رسید اما آنها که انتظار داشتند این بودجه تغییری ماهوی و شکلی را نسبت به سال‌های گذشته تجربه کرده باشد تا اوضاع نابسامان مملکت را سامان دهد سخت ناامید شده‌اند.

 بودجه سال آینده تغییری در ماهیت و شکل با بودجه‌های سال‌های گذشته نداشته است و رشد بودجه نهادهای خاص نیز نشان می‌دهد شعارهای دولت همگی قرار است در حد و اندازه شعار باقی بماند. دولت تنها به شعارهایی کلی در خصوص مهار تورم و ضرورت ایجاد شغل و بهبود وضعیت اقصادی و رشد و ... بسنده کرده است؛ اما نگفته این اقدامات و شعارها بر پایه کدام برنامه‌ریزی قرار است رنگ تحقق گیرند.

بررسی دقیق بودجه نشان می‌دهد در بودجه سال آینده یارانه‌های پنهان 120 درصد افزایش یافته است. میزان رشد هزینه‌هاز دولت 46 درصد و میزان رشد بودجه شرکت‌های دولتی 40 درصد برآورد می‌شود. این در حالی است که میزان افزایش حقوق کارمندان، با وجود تورم 45 درصدی تنها 20 درصد پیش‌بینی شده است.

رئیس موافق عقب‌ماندگی حقوق از تورم

نکته اینجاست که رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز معتقد است این اقدام مفید است. مسعود میرکاظمی معتقد است در سال‌های گذشته نیز به همین ترتیب بوده است. دو راه‌حل در این مورد وجود دارد. شما گاهی وقت‌ها با یک منابع ناپایدار حقوق‌ها را افزایش می‌دهید و پرداخت هم می‌کنید، یعنی به نوعی از یک‌طرف به مردم پرداخت می‌کنید و از طرف دیگر از جیب مردم خارج می‌کنید. این به نفع مردم نیست.

وی می‌گوید: اما می‌شود ظرف دو سال تورم را به یک عدد منطقی رساند؛ یعنی به سمت یک رقمی شدن حرکت کنیم. این روند را از سال گذشته شروع کردیم. اما اتفاقاتی افتاد، اصلاحات اقتصادی صورت گرفت که قانونی هم بود و باید انجام می‌شد.

نهادهای خاص چقدر بودجه می‌گیرند؟

 همواره بودجه نهادهای فرهنگی و خاص با حساسیت ویژه‌ای از سوی افکار عمومی رصد می‎شود. شاید بودجه صدا و سیما را بتوان یکی از حساسیت‌برانگیزترین بودجه‌ها نامید، چرا که بسیاری از مردم معتقدند صدا و سیما در برنامه‌سازی قافیه را به رقبای خارجی خود باخته است و چابکی لازم برای تهیه برنامه‌های سرگرم‌کننده برای مردم را ندارد. بودجه سازمان صدا و سیما در سال آینده افزایشی برابر با 31 درصد را شاهد است و قرار است این سازمان بودجه‌ای در محدوده 7938 میلیارد تومان دریافت کند.

بودجه ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر نیز رشدی 43 درصدی را شاهد است. بودجه این ستاد از 57 میلیارد تومان در سال جاری به 76 میلیارد تومان در سال آینده افزایش خواهد یافت.

 شورای عالی حوزه‌های علمیه نیز با رشد 60 درصدی بودجه مواجه خواهد بود. بودجه این شورا از 1975 میلیارد تومان به 3172 میلیارد تومان می‌رسد.

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نیز در سال جاری 226 میلیارد تومان بودجه داشت که با رشدی 54 درصدی قرار است در سال آینده بودجه 349 میلیارد تومانی دریافت کند.

 بودجه حفظ آثار دفاع مقدس نیز از 167 میلیارد تومان در سال جاری به 433 میلیارد تومان در سال آینده افزایش خواهد یافت که رشد این بودجه 159 درصد است. بسیج سازندگی نیز با افزایش 375 درصدی بودجه قرار است سال آینده 76 میلیارد تومان بودجه دریافت کند. بودجه این نهاد در سال جاری برابر با 16 میلیارد تومان بود.

 شاید به واسطه شرایط کشور است که بودجه سازمان زندان‌ها نیز 54 درصد افزایش یافته و از شش هزار میلیارد تومان به 9273 میلیارد تومان خواهد رسید.

بنیاد سعدی به ریاست حداد عادل در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۳۵ میلیارد تومان از بیتالمال بودجه دریافت می‌کند. این در حالی است که رقم یارانه‌ها با وجود موج شدید تورمی و بی‌اثر شدن این یارانه‌ها قرار است همچنان ثابت باقی بماند و دولت قرار است از خانه‌ها و خودروهای لوکس نیز مالیات دریافت کرده و رقم مالیات‌ها نیز قرار است رشدی قابل توجه را در سال آینده تجربه کند.

کارشناسان چه می‌گویند؟

استاد جامعه‌شناسی دانشگاه می‌گوید: با حقوقی که دولت در لایحه بودجه در نظر گرفته است، در سال آتی شاهد افزایش طلاق، کاهش ازدواج و فرزندآوری، روسپی‌گری، در اختیار قرار دادن دختران برای کسب درآمد، کارتن‌خوابی و انواع آسیب‌ها خواهیم بود.

امان‌الله قرایی‌مقدم، می‌افزاید: با افزایش تورم و این مبلغ حقوق که تا خط فقر فاصله بسیار زیادی دارد، باید منتظر افزایش بزه باشیم. چرا که زیر بنا وقتی به لرزه دربیاید، روبنا را تخریب می‌کند.

همچنین وحید شقاقی شهری، کارشناس اقتصادی و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی می‌گوید: ۲۰ سال پیش قرار بود بودجه‌ریزی را عملیاتی کنیم و بودجه‌ریزی هدفمند و برنامه‌محور و در عین حال، ناظر بر حل چالش‌های کشور باشد. این شعاری بود که از ۲۰ سال پیش به این نتیجه رسیده بودیم نظام بودجه‌ریزی کشور ناظر بر ارتقای بهره‌وری و حل بحران‌ها و چالش‌های کشور نیست.

شقاقی شهری، اقتصاددان: لایحه‌ بودجه سال آینده به دلیل این‌که مثل گذشته تنظیم شده، کسری بودجه عیانی دارد. کسری بودجه عملیاتی بالایی هم دارد، چون باید اوراق و اموال بفروشیم. ما برای پرداخت حقوق و دستمزد داریم اموال می‌فروشیم و این یعنی اوج بی‌خردی در نظام بودجه‌ریزی. ما حق نداریم برای حقوق و دستمزد پایدار، اموال بفروشیم یا اوراق منتشر کنیم

وی عنوان می‌کند: در سال ۱۳۸۰ به خاطر دارم که سازمان برنامه و بودجه وقت همایشی برای بودجه‌ریزی عملیاتی گذاشته بود و مباحث این بود که این نظام بودجه‌ریزی جز اتلاف منابع، عایدی دیگری ندارد. الان ۲۱ سال گذشته و همان مسیر گذشته را ادامه می‌دهیم و بودجه‌ریزی، افزایشی و چانه‌زنی است. یکی از بدترین نظامات بودجه‌ریزی این است.

شقاقی‌شهری می‌افزاید: لایحه‌ای که من دیدم، به دلیل این‌که مثل گذشته تنظیم شده، کسری بودجه عیانی دارد. کسری بودجه عملیاتی بالایی هم دارد، چون باید اوراق و اموال بفروشیم. ما برای پرداخت حقوق و دستمزد داریم اموال می‌فروشیم و این یعنی اوج بی‌خردی در نظام بودجه‌ریزی. ما حق نداریم برای حقوق و دستمزد پایدار، اموال بفروشیم یا اوراق منتشر کنیم.

وی عنوان می‌کند: به نظر من نظام اداری ما نیازمند تغییرات اساسی است. این نظام اداری در جهت راحت‌طلبی است، یعنی حقوق می‌دهیم و بهره‌وری منفی است. این نظام اداری با این وضعیت ساختار سازمانی و استخدامی بهره‌وری ندارد. ما باید از دستگاه‌ها برنامه بخواهیم. ما نباید به کارمند پول دهیم، باید برای حل مساله پول دهیم. ساختار است که ایراد دارد و هر سال هم تکرار می‌شود و این همان روزمرگی است.

او تنها کارشناسی نیست که معتقد است پیام این بودجه برای اقتصاد ایران هیچ است؛ اقتصادی که درگیر بحران‌های شدید است. نسل جوان به واسطه ابهام در آینده حالا در جایگاه مطالبه‌گر، خواهان بهبود وضعیت است. خواسته‌ای که جایگاهی در بوجه سال آینده ندارد.