رئیس‌جمهور لایحه بودجه 1402 را به مجلس شورای اسلامی ارائه داد. در شرایطی لایحه بودجه به مجلس تقدیم شده است که کشور عملا بدون در نظرگرفتن برنامه هفتم توسعه در حال اداره شدن است. قبل از تقدیم لایحه بودجه کارشناسان اقتصادی اعلام کردند بودجه سال آینده با توجه به منابع درآمدی دولت از جمله فروش نفت که احتمال دارد هر روز قیمت آن کاهش یابد و هم اینکه مقدار صادرات آن کم شود و از سوی دیگر مخارج دولت نیز رو به افزایش است، این بودجه با کسری مواجه شود اما رئیس‌جمهور اعلام کرده بودجه سال آینده با کسری مواجه نخواهد شد. به نظر می‌رسد منظور رئیس‌جمهور دقیقا همان بودجه‌ای است که به مجلس شورای اسلامی ارائه داده است اما مشخص نیست نمایندگان در نهایت چه میزان بر بودجه کشور می‌افزایند. این افزایش چنانچه منابعی نداشته باشد که ظاهرا اگر هم داشته باشد، تحقق پذیرنیست، موجب خواهد شد نقدینگی و چرخش پول در جامعه بیش از انتظار افزایش یافته، بر شتاب رشد نقدینگی و درنهایت تورم افزوده شود.  در ارتباط با لایحه بودجه و همچنین بررسی عملکرد اقتصادی دولت با سیدحمید حسینی، فعال اقتصادی به گفت و گو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.

دولت در شرایطی لایحه بودجه را به مجلس تقدیم کرده که برخی این بودجه را از هم اکنون تورمی به علت کسری آن می‌دانند. تحلیل شما از بودجه سال آتی چیست؟

یکی از مشکلات ریشه‌ای اقتصادی کشور بحث کسری بودجه سالانه دولت‌ها و خلق نقدینگی و تورم است. این مورد باعث شده تورم 24 درصدی تا 50 درصدی در اقتصاد را شاهد باشیم. هر زمان دولت‌ها توانسته‌اند بودجه متعادلی داشته و کسری بودجه را کنترل کنند؛ موفق شده‌اند که نقدینگی خلق نکرده و تورم و افزایش قیمت‌های کمتری بر مردم تحمیل شده است. در دو سال گذشته با این مشکل مواجه بودیم که دولت با کسری‌هایی روبه‌رو بوده است و در نتیجه تورم افزایش یافت. 

دولت وعده داده بود که تورم کاهش می‌یابد گویا رئیس دولت قبلی نیز این وعده را داد که با بودجه سال 1401 از میزان تورم کاسته خواهد شد اما عملا اینگونه نشد. علت چیست؟

 علت را باید در عملکرد مجلس و افزایش بودجه توسط مجلس جست‌و‌جو کرد. دولت بودجه 420 هزار میلیارد تومان برای سال 1401 پیش بینی کرده بود که به 620 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. از این منظر رئیس سازمان برنامه و بودجه مرتبا اعلام می‌کرد که بودجه با 200 هزار میلیارد تومان کسری روبه‌روست. همچنین رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم مرتبا از احتمال کسری بودجه 450 هزار میلیاردی اطلاع می‌داد. آمارهای دیوان محاسبات نیز نشان می‌داد که دولت به غیر از مالیات در سایر منابع درآمدی خود نتوانسته بیش از 60 الی 70 درصد درآمدهای خود را محقق کند. از این منظر کارشناسان معتقد بودند حدود 1000 میلیارد تومان از بودجه سالجاری تحقق یابد و حدود 300 و اندی هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشته باشیم. از این منظر دولت بسیاری از اعتباراتی که باید تخصص دهد را تخصیص نداده اکثر عدم تخصیص‌ها نیز در زمینه طرح‌های عمرانی بود اما از هفته گذشته به این سو اعلام شد که همه ارقام بودجه محقق خواهد شد و دولت کسری بودجه نخواهد داشت. این خبر بسیار برای اقتصاد مطلوب است و همه فعالین اقتصادی خوشحال می‌شوند که همه درآمدهای قابل پیش‌بینی دولت محقق شود اما مشاهده می‌شود که تورم وجود دارد. از این رو باید بررسی کرد که چرا تورم به رغم اینکه دولت گفته است کسری بودجه نیاورده، بالاست. 

به نظر شما دولت چگونه توانسته با تمام مشکلاتی که داشته اعم از تحریم و... دچار کسری بودجه نشود؟
 حداقل دولت در یک مورد به خوبی توانسته درآمد به دست آورد. دولت با حذف دلار 4200 تومانی درآمدهای خود را افزایش داد. اکنون دولت دلار 4200 تومانی را به 5 الی 6 برابر می‌فروشد. البته این مورد را هم باید اعلام کرد که تحقق این بخش از درآمد در آن به این معنی نیست که همه درآمدهایی که دولت در بخش نفت پیش بینی کرده بود، تحقق یافته است. آمار تولید و صادرات و مصرف داخل نشان می‌دهد که دولت حداکثر بین 800 هزار تا یک میلیون بشکه نفت و میعانات به فروش رسانده است. البته ممکن است اتفاقاتی این روزها افتاده باشد و بخشی از نفت به فروش رفته باشد و درآمدهایی به دست دولت رسیده باشد و گفته دولت درست باشد. بخشی از درآمد دولت از محل مالیات است. احتمال اینکه این بخش‌ها نیز با درآمد مناسب روبه‌رو بوده است دور از ذهن نیست. البته دولت توانسته اموال خود را واگذار کند که این مورد نیز دیگر راه درآمدی دولت است. البته دولت قصد داشت اوراق منتشر کند. اخیرا نیز نرخ اوراق بالارفته است و این امکان وجود دارد که با افزایش نرخ اوراق دولت افزایش درآمد داشته باشد. 

به نظر شما بودجه سال آینده دچار کسری بودجه خواهد شد؟

باید دقت بیشتری در بودجه 1402 داشت و اطلاع پیدا کرد که در طول 9 ماه از گذشت امسال درآمد و هزینه‌های دولت چگونه بوده است. آقای رئیسی بودجه را در حالی به مجلس ارسال کرده است که برنامه 7 ساله توسعه مصوب نشده است. مجلس اعلام کرده بود تا زمانی که برنامه 7 ساله توسعه تحقق نیابد، بودجه را نخواهد پذیرفت اما در نهایت توافق صورت گرفته است که برنامه 7 ساله توسعه را از سال آینده رسیدگی کنند. البته قرار است بودجه امسال به دلیل اینکه دیر از سوی مجلس به دولت ارسال شده است در دو نوبت مورد رسیدگی قرار گیرد. حال باید دید که جزئیات بودجه چیست و اگر مشخص شود که دولت درآمدهای تحقق پذیر زیادی دارد در این صورت شاهد کسری بودجه نخواهیم بود. در غیر این صورت بودجه با کسری مواجه شده و دولت یا باید از میزان مصرف خود بکاهد یا اینکه روی به سوی سیاست‌هایی برای خلق پول آورد. در این صورت شاید بتوان امیدوار بود که سال آینده از نظر اقتصادی با وضعیت بهتری مواجه خواهیم بود. 

مجلس چه وظیفه‌ای نسبت به بودجه‌ای که دولت به آنها برای تصویب تقدیم کرده دارد؟

 بودجه به صورت کلی باید به صورت کارشناسی مورد بررسی قرار گرفته و تصویب شود. زیرا همواره این دغدغه وجود دارد که برخی ردیف‌هایی در بودجه با توسل به لابی درکمیسیون‌ها تاسیس شود و اعدادی به درآمد دولت اضافه شود و محل‌هایی برای درآمدی‌های جدید برای دولت ایجاد می‌شود که در عمل محقق نمی‌شود. به نظر به سمتی باید حرکت کرد که جلوی طرح‌های یکباره را در بودجه سال آینده گرفته شود. نمایندگان مجلس باید حرفه‌ای‌تر عمل کرده و هر درآمد و محل برای خرج درآمد را به تصویب نرسانند. از این رو باید امیدوار بود که در سال سوم مجلس که نمایندگان آثار اقدامات قبلی خود را مشاهده کرده‌اند؛ در سال آینده بودجه‌ای منطقی‌تر را به تصویب برسانند. 

به لحاظ سیاسی دولت با وجود اینکه در اولین سال خود بودجه‌ای را پیاده‌سازی کرد که خود در آن نقش نداشت اکنون ممکن است بودجه‌ای تورم زا بنگارد؟

 دولت با توجه به تجربیاتی که در اجرای بودجه سالجاری داشته است، اکنون باید بودجه کارشناسانه‌‌تری را نگارش کرده باشد اگرچه دولت مجددا قول افزایش حقوق‌ها داده است و به‌طور طبیعی با افزایش هزینه‌هایی روبه‌رو خواهد شد. از این منظر و قاعدتا سقف بوجه افزایش خواهد یافت. حتی شنیده شده است که سقف بودجه یک الی دو هزار همت افزایش یافته. البته باید بودجه‌ای که تقدیم مجلس شده را بررسی کرد و دید آیا در آن هدفمندی یارانه‌ها وجود دارد آیا یارانه‌های انرژی تعدیل خواهد شد یا خیر، قیمت گاز پتروشیمی‌ها تغییر می‌کند یا خیر بعد در مورد اینکه بودجه تا چه میزان تورم‌زا یا ضد تورم است سخن گفت اما در هر صورت دولت‌ها به صورت طبیعی مقداری مخارج خود را به صورت سالانه افزایش می‌دهند. 

دولت منابع درآمدی جدیدی را ایجاد نکرده است که با تکیه به آن بتوان مدعی شد که دولت احتمالا با کسری بودجه مواجه نخواهد شد؟

 اتفاقا دولت با توسل به واردات خودرو به میزان قابل توجهی به سطح درآمدهای خود افزوده است و به عبارت بهتر سطح درآمدی دولت از این منظر مطلوب است حال باید دید دولت قصد دارد به واردات خودرو بیافزاید یا نه در صورت اینکه شاید واردات خودرو در سال آینده باشیم درآمد خوبی هم در سال آینده نصیب دولت خواهد شد. همچنین دولت باید برنامه 7 ساله را که عملا تا این لحظه به مجلس ارائه نداده است را بر مبنای همین قانون بودجه به تصویب برساند، چرا که نمی‌شود شرایطی را ایجاد کرد که برنامه 7 ساله توسعه ساز خود را بنوازد و بودجه‌های سالانه کارکرد خود را داشته باشد. بودجه امسال یک پنجم برنامه هفتم کشور است. 

هرچند هنوز خبری از ارائه برنامه هفتم توسعه نیست، اما از نظر شما اولویت‌های این برنامه باید چگونه تعیین شود که شاهد بهبود شرایط اقتصادی باشیم؟

 بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی به یارانه‌ها بازمی‌گردد. یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم از این منظر در برنامه هفتم توسعه یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها بحث بهینه‌سازی مصرف سوخت باید باشد. بهینه سازی در معنای افزایش بهره وری کشور است. در برنامه بودجه 1401 مقدار قابل توجهی بودجه وجود داشت که هم گازهای فلر را جمع‌آوری کنیم و هم اینکه امکان بهینه سازی مصرف سوخت فراهم شود. امروز موتورخانه‌ها و کولرهای گازی فرسوده میزان مصرف انرژی را در ایران افزایش داده است. از این منظر باید در برنامه توسعه به حداقل رساندن مصرف انرژی توجه شود. همچنین خروج خودرو‌های اسقاطی هم به کاهش مصرف سوخت در کشورمان کمک می‌کنند. اگر در این جهت حرکت شود در نهایت جلوی افزایش مصرف انرژی در ایران که امروز دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت؛ گرفته خواهد شد. چنین مواردی باید در دستور کار قرار گیرد تا از مشکلات در آینده جلوگیری شود. امروز فشارهای زیادی در بحث انرژی و در پرداخت یارانه‌ها به دولت وارد می‌شود. از این رو بودجه سال آینده باید در راستای اهداف برنامه هفتم توسعه تصویب شود، به طوری که شاهد حداقل‌ها در کسر بودجه و خلق نقدینگی باشیم. 

آیا دغدغه‌ای برای اینکه بر اساس یک برنامه بالادستی بودجه را به نگارش در آید وجود دارد؟

 کارشناسان مجبورند که آرزو‌های خود را اعلام کنند. اینکه دولت چگونه عمل می‌کند و دولت با اینکه تکلیف داشته است هنوز برنامه توسعه را تقدیم مجلس نکرده، باید به دغدغه تبدیل شود. دولت یک سال برنامه ششم توسعه را تمدید کرده است و هنوز هم برنامه هفتم توسعه را به مجلس ارائه نداده است. این کوتاهی در شرایطی است که هم رهبری سیاست‌های کلی را ارائه داده است و هم مجمع اقدامات خود را در این ارتباط انجام داده است اما سازمان برنامه به وظیفه خود در این زمینه توجه نکرده است و از سوی دیگر به تازگی بحث ایجاد تغییر و تحولات در سازمان برنامه مطرح شده. این درحالی است که مجلس اصرار داشت که در ابتدا برنامه توسعه را بررسی کند و بعد بودجه را ارائه دهد اما در نهایت بودجه و نه برنامه به مجلس ارائه شد البته این امکان وجود دارد که مجلس بودجه را به صورت کامل تصویب نکند و بودجه سه دوازدهم را به تصویب برساند، چراکه این بحث در مجلس وجود دارد که در حال حاضر نمی‌توان کل بودجه را در این فرصت تصویب کرد. بقیه بودجه را باید بعد از برنامه به تصویب رساند. از این رو مشخص نیست که تکلیف دولت چه خواهد شد و مجلس در این ارتباط چه خواهد کرد، اما در اینجا آنچه مهم است این است که اگر مجلس به رقم بودجه بیفزاید تورم تشدید خواهد شد. 

منبع:آرمان ملی