مقابله سیاسی یا رانت اقتصادی؛ مساله این است

باران زرین قلم

 «هیاهو برای هیچ». این عبارت را می‌توان برای توصیف وضعیت واردات خودرو در ایران به کار برد.

 در آستانه پنج سالگی ممنوعیت ورود خودرو به ایران، دولت سیزدهم اعلام کرده است درها را به روی خودروهای وارداتی باز می‌کند اما داستان واردات خودرو داستان عجیبی است. در شرایطی 22 دستگاه خودروی وارداتی به ایران رسیده است که قیمت خودرو در بازار ترمز بریده و رشد مداوم دلار در بازار زمینه را برای افزایش قیمت‌ها مهیا کرده است. از سوی دیگر ریزش قیمت دلار نتوانست زمینه را برای بازگشت قیمت خودرو به شرایط قبل از حرکت این ارز جنجالی بازگرداند.

وزیر صنعت، معدن و تجارت که روزگاری از دلازدایی و کاهش قریب‌الوقوع قیمت خودرو سخن می‌گفت حالا انگشت اتهام را به سمت مردم گرفته و می‌گوید مردم برای حفظ پول خودشان و با هدف سرمایه‌گذاری وارد میدان می‌شوند و قیمت‌ها افزایش می‌یابد. از سوی دیگر سخنگوی وزارت صمت وعده می‌دهد در ماه‌های آتی قیمت خودرو متعادل شده و با همین استدلال می‌گوید برای خرید خودرو دست نگه دارید اما این همه ماجرا نیست. فعالان بازار خودرو و دست اندرکاران این بازار معتقدند نه تنها واردات با شیوه کنونی تاثیری بر این بازار نمی‌گذارد و انحصار موجود در این بازار را از بین نمی‌برد بلکه حتی به انحصار دامن زده و زمینه را برای عدم تغییر قیمت خودرو مهیا می‌کند.

 داستان واردات خودرو چیست؟

در اولین روزهای ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو بسیاری هشدار دادند این آیین‎نامه اجرایی نیست. از یک سو بلندپروازنه تدوین شده است و از سوی دیگر اتفاقا سبب می‌شود تنها عده خاصی از قبل واردات خودرو منتفع شوند.

 شاید یکی از عجیب‌ترین اتفاقات در این عرصه ورود خودرو از کره جنوبی باشد. در حالی که به دلیل عدم پرداخت پول‌های بلوکه شده ایران از کره جنوبی، مقامات دولت سیزدهم مانور سنگینی را در دستور کار قرار داده و تاکید کردند که حاضر به واردات لوازم خانگی از کره نیستند، حالا در میان خودروهای وارداتی دارای مجوز نام خودروهای کره جنوبی به چشم می‌خورد و این سئوال را در اذهان عمومی ایجاد می‌کند که چطور قهر و غضب ایران شامل واردات لوازم خانگی می‌شود اما به حوزه ورود خودرو ارتباطی نمی‌یابد. سخنگوی وزارت صمت در این خصوص با بیان اینکه بعد از خروج تولیدکنندگان لوازم خانگی کره‌ای از ایران، تولید در این بخش ارتقا یافت و نیازی به واردات وجود ندارد، گفته است: برای تعادل بخشی به بازار خودرو باید واردات انجام شود که یکی از گزینه‌های ما خودرو کره‌ای است.

قیمت خودروهای وارداتی چقدر است؟

در آخرین اتفاق مرتضی سالاری، مدیر بنادر و دریانوردی بندر لنگه در جمع خبرنگاران اعلام کرده است محموله محصولات کیا حاوی تنها ۲۲ دستگاه خودرو با تنوع شش‌گانه از محصولات کیا نظیر سراتو، ریو، پیکانتو، پگاس، سونت و اسپورتیج در این محموله وارداتی بوده است.

طبق اخبار رسمی، واردکننده محصولات کیا اقدام به ثبت سفارش ۷۰۰ دستگاه خودرو از برند کیا کرده است و ظاهرا محموله‌های بعدی در ماه آتی وارد کشور خواهند شد. بر این اساس، بعد از گذشت حدود ۵ سال از توقف واردات خودرو و همچنین گذشت چهار ماه از ابلاغ آیین‌نامه واردات، در شرایطی شاهد ورود تنها ۲۲ خودروی وارداتی به کشور هستیم که سخنگوی وزارت صمت وعده ورود ۲۰۰ هزار خودروی خارجی را تا خردادماه سال آینده داده است.

این ۲۲ خودرو قرار است در بورس کالا عرضه شود و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که قیمت‌هایی بیش از یک‌ میلیارد یا دو میلیارد تومان خواهند داشت؛ خودروهایی که بنا به انتظار مقامات دولتی، به قیمت‌ها در بازار خودرو کمک خواهد کرد؛ موضوعی که فعالان بازار خودرو نگاهی متفاوت با آن را دارند.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو: ماجرای واردات خودرو با آیین‌نامه جدید در حقیقت رانتی است که تنها عده‌ای دارای مجوز از آن منتفع می‌شوند و واردکنندگان حرفه‌ای در این مسیر حضور ندارند و متقاضی واردات نیز نشده‌اند

خودرو ارزان می‌شود؟

گذشته از این ابهام عجیب که از سوی مقامات دولت سیزدهم هنوز روشن نشده است، ماجراهایی فراتر از این موضوع نیز وجود دارد. وزیر صنعت، معدن و تجارت بر واردات خودروی اقتصادی تاکید داشت اما حالا خودروها قرار است طبق مکانیزمی در بورس عرضه شوند و در نتیجه قیمت بالا بیابند. دبیر انجمن واردکنندگان خودرو درباره این نکته که آیا واردات خودرو سبب می‌شود قیمت‌ها در بازار کاهشی شده و دسترسی عموم به خودروی اقتصادی فراهم شود، توضیحات دقیقی دارد.

مهدی دادفر می‌گوید: دیگر ما امکان واردات خودروی اقتصادی را نداریم. نه تنها در حوزه واردات، امکان تولید خودروی اقتصادی هم نداریم. خودروی اقتصادی یعنی چه؟ یعنی این‌که بتوانید آن خودرو را با درآمد متوسط یک سال خود خریداری کنید.

وی افزود: شما حساب کنید به طور متوسط در ماه ۱۰ میلیون تومان و سالی ۱۲۰ میلیون تومان درآمد داشته باشید. با این رقم چه خودرویی را ۱۲۰ میلیون تومان می‌دهند. برای خودروی اقتصادی دولت خیلی باید تلاش کند و خیلی پیگیری می‌خواهد. در شرایط فعلی چنین موقعیتی وجود ندارد.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو عنوان می‌کند: شاید ۲ سال قبل که ما بحث می‌کردیم، می‌شد با قیمت پایین به مردم چنین خودرویی را داد، اما الان خیلی بعید می‌دانم.

در اولین روزهای ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو بسیاری هشدار دادند این آیین‎نامه اجرایی نیست. از یک سو بلندپروازنه تدوین شده است و از سوی دیگر اتفاقا سبب می‌شود تنها عده خاصی از قبل واردات خودرو منتفع شوند

وی معتقد است ماجرای واردات خودرو با این آیین‌نامه در حقیقت رانتی است که تنها عده‌ای دارای مجوز از آن منتفع می‌شوند و واردکنندگان حرفه‌ای در این مسیر حضور ندارند و متقاضی واردات نیز نشده‌اند.

علی خسروانی، فعال بازار خودرو نیز توضیحاتی متفاوت اما موید نگرش دادفر در این زمینه دارد. وی معتقد است که تلاش دولت رئیسی برای واردات خودرو تنها با هدف غلبه سیاسی است.

وی در این زمینه به انصاف‌نیوز گفته است: بله، یک طیف سیاسی، می‌خواهد یک طیف دیگر را تضعیف کند و فکر می‌کند اگر بتواند انحصار رقیبش در بازار خودرو را از بین ببرد، موفق شده است .اگر یادتان باشد صحبت‌کردن از واردات خودرو، تابو بود. تا حرف می‌زدیم می‌گفتند تو طرفدار سرمایه‌دارها هستی. در حالی‌که سرمایه‌دار هیچ زیانی از گرانی خودرو نکرده است. زیان را مردمی کرده‌اند که نمی‌توانند با ۵۰ میلیون و ۱۰۰ میلیون تومان هم ماشین بخرند. تنها چیزی که باعث شد بتوانیم از واردات حرف بزنیم، موضع‌گیری رهبری نظام درباره کیفیت بد خودروهای داخلی بود.

بازار تغییر می‌کند؟

هر چه هست شکل تدوین آیین‌نامه و برقراری شرایطی برای عرضه خودرو در بورس و کشف قیمت در آن بسیاری را به این نتیجه رسانده است که قیمت خودرو در بازار دستخوش تغییر چندانی نخواهد شد. خودروهای وارداتی گران‌قیمت همچنان گران می‌مانند و خودروهای مصرفی داخلی نظیر پراید و تیبا و ساینا و سایر خودروها نیز مسیری را که تاکنون طی می‌کردند؛ طی خواهند کرد و روند افزایش قیمت این خودروها تداوم خواهد داشت.

 با این پیش‌بینی می‌توان دستاورد واردات صد هزار دستگاه خودرو طبق شرایطی خاص قیمتی، یعنی در محدوده 10 تا 20 هزار دلار را هیاهو برای هیچ نامید. هیاهویی که مصرف‌کننده نفع خاصی از آن نمی‌برد.