هدف شی و پوتین در اولین دیدار پس از جنگ اوکراین

روزنو :شکست‌های نظامی اخیر روسیه در اوکراین باعث شده تا شی در رابطه با پوتین دست برتر را پیدا کند زیرا پوتین می‌تواند از همتای چینی خود برای کمک به مقابله با تحریم‌ها کمک اقتصادی بیش‌تری بخواهد اما این تاثیری بر همکاری کلی بین دو کشور نخواهد داشت. دو کشور کماکان به منافع استراتژیک خود در مقابله با غرب ادامه خواهند داد.

انتظار می‌رود اولین دیدار حضوری بین «شی جین پینگ» و «ولادیمیر پوتین» از زمان آغاز جنگ اوکراین شامل گفتگوهایی بین رهبران دو کشور در مورد چگونگی تعمیق روابط اقتصادی‌شان در شرایطی باشد که روسیه با شکست در میدان جنگ مواجه شده است.

 انتظار می‌رود این دیدار در هفته جاری در جریان برگزاری نشست سران سازمان همکاری شانگهای در ازبکستان صورت گیرد. این نشست در حالی برگزار می‌شود که ارتش روسیه در جنگی که پوتین نزدیک به هفت ماه پیش آغاز کرد موقعیت خود را از دست داده است. اوکراین اعلام کرده که ۹۰۶۴ کیلومتر مربع از اراضی تحت کنترل نیروهای روسیه را از زمان شروع حمله در اوایل ماه جاری بازپس گرفته است. این دیدار اولین سفر شی به خارج از چین از زمان شیوع کووید -۱۹ به این سو در ووهان بوده و هدف از آن نشان دادن تعهد پکن به رابطه با مسکو و تمایل آن کشور برای ایستادگی در برابر واشنگتن است.

به گفته تحلیلگران، شکست‌های نظامی اخیر روسیه در اوکراین باعث شده تا شی در رابطه با پوتین دست برتر را پیدا کند زیرا پوتین می‌تواند از همتای چینی خود برای کمک به مقابله با تحریم‌ها کمک اقتصادی بیش‌تری بخواهد اما این تاثیری بر همکاری کلی بین دو کشور نخواهد داشت. دو کشور کماکان به منافع استراتژیک خود در مقابله با غرب ادامه خواهند داد.

«یو سان» مدیر برنامه چین در اندیشکده «استیمسون» در واشنگتن می‌گوید: «روسیه چه برنده باشد و چه ببازد چین تمایل خود را برای توسعه بیش‌تر روابط با روسیه تغییر نخواهد داد زیرا این امر توسط پویایی کلی ژئوپولیتیک به ویژه وخامت روابط چین و ایالات متحده تعیین می‌شود. اگر روسیه پیروز شود چین متحد قدرتمندی به دست خواهد آورد. حتی اگر روسیه با شکست مواجه شود به احتمال زیاد به دست نشانده و رعیت چین تبدیل خواهد شد».

این دو رهبر آخرین بار در ماه فوریه در پکن در حاشیه بازی‌های المپیک زمستانی و در آستانه حمله روسیه به اوکراین با یکدیگر دیدار داشتند و بیانیه مشترکی را امضا نموند که در آن اعلام شد شراکت بین دو کشور «بدون هیچ گونه محدودیتی» خواهد بود.

از آن زمان به این سو، مسکو در جنگی سخت به سر می‌برد که تحریم‌های اقتصادی تنبیهی را از سوی ایالات متحده و متحدان‌اش به همراه داشته است و پکن باید با کاهش رشد اقتصادی که به دلیل سیاست‌های سخت گیرانه آن کشور برای مقابله با شیوع کووید تحت فشار قرار گرفته مقابله کند.

شی تنها رهبر گروه جی ۲۰ متشکل از ۲۰ کشور صنعتی جهان است که در طول شیوع کرونا به خارج از کشور سفر نکرده بود. سفر شی به آسیای مرکزی تنها چند هفته قبل از برگزاری یک گردهمایی سیاسی مهم در پکن جایی که انتظار می‌رود برای سومین دوره ریاست جمهوری‌اش تمدید شود نشان دهنده اعتماد به نفس او در این باره است که دست بالا را در حزب کمونیست چین علیرغم کاهش رشد اقتصادی آن کشور دارد.

پوتین می‌تواند به دنبال امضای توافقی در مورد «قدرت سیبری ۲» باشد خط لوله گازی که گاز روسیه را به چین انتقال می‌دهد موضوعی که مذاکرات درباره آن تا حد زیادی بین دو کشور متوقف شده است. پوتین هفته گذشته در مجمع اقتصادی شرق در شهر بندری ولادی وستوک روسیه اشاره کرد که مسکو و پکن بر روی پارامترهای توافق بر سر خط لوله به توافق رسیده اند.

هم چنین، مسکو می‌تواند از پکن بخواهد که برخی از محصولات با فناوری پیشرفته مانند نیمه هادی‌های پیشرفته را به آن کشور ارائه کند اما پکن ممکن است تمایلی به کمک نداشته باشد زیرا مقام‌های چینی مراقب بوده‌اند که از گرفتار شدن در دام مجازات‌های تحریمی غرب با هدف تنبیه اقتصادی روسیه به دلیل جنگ اوکراین جلوگیری کنند.

صادرات چین به روسیه پیش‌تر به منبع نگرانی مقام‌های آمریکایی تبدیل شده بود. در ماه ژوئن، وزارت بازرگانی ایالات متحده نام پنج شرکت الکترونیکی چینی را به دلیل کمک به صنایع دفاعی روسیه چه پیش از آغاز جنگ اوکراین و چه پس از آن به فهرست سیاه تجاری افزود.

دولت چین به دنبال آن است که خود را به عنوان یک بازیگر بی‌طرف در جنگ روسیه در اوکراین معرفی کند. مقام‌های چینی گفته‌اند که آن کشور به روسیه تسلیحات نمی‌فروشد اما تهاجم روسیه علیه اوکراین را نیز محکوم نکرده‌اند و امریکا را عامل تشدید بحران دانسته اند.

روسیه یکی از معدود کشورهایی بود که پس از سفر «نانسی پلوسی» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان به طور علنی از پکن حمایت کرد. روسیه این سفر را تحریک‌آمیز خواند و هشدار داد که تهدیدی برای تشدید تنش در منطقه آسیاست. «وال استریت ژورنال» پیش‌تر به نقل از منابع آگاه گزارش داده بود که سفر پلوسی به تایوان مقام‌های چینی را بر آن داشت تا مقدمات سفر شی را برای حضور در سازمان همکاری شانگهای فراهم کنند.

این سازمان که یک بلوک امنیتی منطقه‌ای است که توسط چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی در سال ۲۰۰۱ میلادی تاسیس شد و توسط برخی ناظران به عنوان «ناتوی شرق» توصیف شده است. این سازمان در سال ۲۰۱۷ میلادی گسترش یافت و هند و پاکستان را در بر گرفت و اکنون انتظار می‌رود که برای افزودن ایران به عنوان عضو تازه بار دیگر گسترش یابد.

انتظار می‌رود بایدن در نشست گروه ۲۰ در اندونزی در ماه نوامبر با شی دیدار کند که اولین دیدار حضوری بین رهبران دو کشور امریکا و چین از زمان ریاست جمهوری بایدن خواهد بود. کاخ سفید اعلام کرده که چین کمک قابل توجهی به تلاش‌های جنگی روسیه نکرده و سعی در فرار از تحریم‌های وضع شده علیه روسیه نداشته است.

«لی ژانشو» مقام شماره ۳ چین هفته گذشته در مجمع اقتصادی شرق تحریم‌ها علیه روسیه را محکوم کرد و خواستار همکاری بیشتر برای «مبارزه با مداخله خارجی» شد. او هم چنین گفت که اقتصاد تحریم شده روسیه انعطاف‌پذیر است و همکاری‌ها در حوزه انرژی بین چین و روسیه به رشد خود ادامه خواهد داد.

عمده کاهش صادرات نفت روسیه به اروپا با خرید نفت آن کشور از سوی هندوستان و چین جبران شده است. بر اساس آخرین اطلاعات اداره کل گمرک چین صادرات نفت روسیه به چین در ماه جولای به ۷.۱۵ میلیون تن رسید که ۷.۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است. چین و هند کالاهای دیگری مانند زغال سنگ و کود را نیز از روسیه خریداری می‌کنند.

واردات روسیه از چین کمک بزرگی در پر کردن شکاف برند‌های خارجی بوده است. Autostat یک آژانس روسی که صنعت خودرو در روسیه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد گزارش داده که بیش از ۸۰ درصد از واردات جدید خودروهای روسیه در سه ماهه دوم از چین بوده است. صادرات ریزتراشه‌ها و سایر قطعات الکترونیکی و مواد خام چین به روسیه که برخی از آن تجهیزات کاربرد نظامی دارند نیز افزایش یافته است.

دو کشور هم چنین به تقویت همکاری‌های نظامی خود ادامه داده اند. نیروهای چینی در اوایل ماه جاری در مانورهای نظامی مشترک در روسیه شرکت کردند. وزارت دفاع پکن با اشاره به موضوع تایوان و اوکراین اعلام کرد که مشارکت چین در این رزمایش‌ها به وضعیت منطقه‌ای و بین المللی ارتباطی ندارد.

علیرغم شکست‌های اخیر روسیه در میدان نبرد در اوکراین، کارشناسان سیاست خارجی چین هشدار دادند که خیلی زود است که بخواهیم وضعیت خطوط جنگ را پیش بینی کنیم.

«ویکتور گائو» دیپلمات سابق چین و معاون مرکز چین و جهانی شدن مستقر در پکن می‌گوید: «هیچ فرد واقع بینی نباید باور کند که جنگ در اوکراین به شکست نهایی روسیه ختم خواهد شد».

«الکساندر گابویف» یکی از اعضای ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی می‌گوید: «با این وجود، پکن به دقت رصد خواهد کرد تا ببیند آیا وضعیت در خط مقدم بر ثبات رژیم پوتین تاثیرگذار خواهد بود یا خیر». گابویف می‌گوید اگرچه شی نظر مثبتی نسبت به پوتین دارد اما به دنبال حمایت فعالانه از او نیست. او می‌گوید: «دولت چین آن چه را رخ می‌دهد تماشا خواهد کرد و سپس خود را با وضعیت انطباق خواهد داد».