درياچه جان مي‌دهد
يكي از مهم‌ترين نگراني‌هاي حاميان طرح تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه، صرف‌نظر از روشنگري‌هاي مالي و هزينه‌اي، چاره‌جويي براي نجات اين درياچه است.
روزنو :
روزنو :از درياچه اروميه فقط 980 كيلومتر مربع باقي مانده است دو تصوير ماهواره‌اي، درياچه‌اروميه را در سال‌هاي 1363 و 1401 نشان مي‌دهد
در شرايطي كه افكار عمومي ايرانيان در خصوص مشكلات درياچه اروميه و محو شدن تدريجي آن از نقشه اقليمي كشور، نگراني‌هاي جدي دارند، برخي رفتارهاي سياسي در مجلس اين ابهام را ايجاد كرده كه سرنوشت درياچه اروميه نریاچه يز قرباني گروكشي‌هاي سياسي و نگاه‌هاي حزبي شود. 25 ارديبهشت‌ماه بود كه سيد سلمان ذاكر نماينده مردم اروميه از راي نمايندگان به تحقيق و تفحص از درياچه اروميه خبر داد. ذاكر اعلام كرد، مجلس قصد دارد تا تحقيق و تفحصي را در خصوص مشكلات درياچه اروميه، هزينهكرد آن و عملكرد كلي ستاد احياي درياچه آغاز كند. 2ماه بعد از اين اظهارنظر، جلال محمودزاده به عنوان طراح اين تحقيق و تفحص ٢١ تير ماه در گفت‌وگو با خبرنگاران پارلماني اعلام كرد: در راستاي اجراي ماده ۲۱۲ قانون آيين‌نامه داخلي مجلس، تحقيق و تفحص از نحوه عملكرد مالي ستاد احياي درياچه اروميه از بدو تاسيس بررسي خواهد شد. در اين طرح عملكرد مالي و اداري ستاد احياي درياچه اروميه از بدو تاسيس تاكنون، دريافتي‌ها و نحوه هزينهكرد، سفرهاي خارج از كشور، حسابرسي‌هاي مالي طرفين قرارداد ستاد احيا، ميزان اعتبار دريافتي از دولت و نحوه هزينهكرد آن، قوانين و بخشنامه‌هاي ستاد احيا و... مورد بررسي قرار مي‌گيرد. او اظهار كرد: با به تصويب رسيدن اين طرح از پرونده‌هاي موجود در ديوان محاسبات كشور و سازمان بازرسي كل كشور و حتي ارگان‌هاي نظارتي در خصوص عملكرد ستاد درياچه اروميه نيز استفاده خواهد شد و تيم تحقيقاتي آنها را نيز مورد بررسي قرار مي‌دهد.
اما همزمان با انتشار خبر آغاز تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه، برخي كارشناسان، نگاه خوش‌بينانه‌اي به موضوع تحقيق و تفحص نداشتند و اعلام مي‌كردند، نتيجه اين تحقيق و تفحص نيز به سرنوشت بسياري از موارد قبلي تحقيق و تفحص‌ها دچار خواهد شد. يعني عملا مشخص نخواهد شد چرا درياچه اروميه با چنين معضلاتي روبه‌رو شده است. نمونه‌هايي چون تحقيق و تفحص از صنعت خودروسازي، بانك مركزي، صنايع سيمان و... كه بي‌سرانجام رها شدند. اما «چرا اغلب تحقيق و تفحص‌ها در مجالس ايران نتايج مناسبي به دنبال نداشته‌اند؟» براساس اعلام حاج‌بابايي عضو كميسيون برنامه و بودجه مجلس از حدود، 270 مورد تحقيق و تفحص در يك دوره، تنها 6مورد به نتيجه رسيده و راهي قوه قضاييه شده‌اند كه از اين تعداد، حتي يك مورد نيز منتج به صدور حكم در قوه قضاييه نشده است. بسياري از تحليلگران معتقدند وجود رويكردهاي سياسي و حزبي دليل به سرانجام نرسيدن برنامه‌هاي تحقيق و تفحص در ايران است، مثلا بعد از اعلام تخلف 92هزار ميليارد توماني در فولاد مباركه توسط نمايندگان مجلس، وزير صمت در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام كرد، اكثر مواردي كه نمايندگان بر مبناي آن افراد را متهم كرده‌اند، پايه و اساس ندارد و اين هزينه‌ها مبتني بر ضوابط قانوني انجام شده است. در واقع به نظر مي‌رسد، ريشه اصلي بسياري از اين تحقيق و تفحص‌ها، ضربه وارد كردن به رقباي سياسي است. اله‌وردي دهقاني رييس كميته معدن كميسيون صنايع و معادن مجلس در همين خصوص با اشاره به اينكه چرا تحقيق و تفحص‌ها به نتيجه نمي‌رسند، مي‌گويد: «تحقيق و تفحص به اين معنا نيست كه يك نفر را بگيريم، ببنديم و متهم كنيم. تحقيق و تفحص براي اين است كه در خصوص موضوعي كه شائبه در خصوص آن وجود دارد، بررسي صورت گيرد، اگر تخلفي وجود دارد با متخلفان برخورد شود، اگر تلاشي صورت گرفته، تشكر صورت گيرد و اگر موانعي وجود دارد، برطرف شوند.» او ادامه داد: «از سوي ديگر بايد توجه داشت، هرچند تحقيق و تفحص‌ها در مجلس صورت مي‌گيرند، اما مجلس تمام‌كننده كار نيست. مجلس تحقيق و تفحص را تصويب مي‌كند، موضوع بررسي مي‌شود، مسائل و مشكلات احصا مي‌شود و نهايتا با راي مجلس به قوه قضاييه ارجاع داده مي‌شود. يعني اين قوه قضاييه است كه رسيدگي نهايي تحقيق و تفحص را انجام مي‌دهد. شواهد را بررسي مي‌كند، مواخذه مي‌كند تا احكام لازم صورت گيرد. اما تا به امروز اقدامات بازدارنده‌اي از تحقيق و تفحص‌ها بيرون نيامده است.» دهقاني تاكيد كرد: «اگر مجلس اختيار داشت تا براساس يافته‌هاي تحقيق و تفحص دادگاهي را تشكيل دهد، متخلفان را دادگاهي كند و متناسب با جرم، حكم صادر كند، وضعيت ديگري حاكم بود. اما اينجا پرونده نهايي به قوه ديگري تحويل داده مي‌شود. ضمن اينكه تحقيق و تفحص اطلاعات خامي است كه يافته شده و مرجع قضايي آنها را بررسي مي‌كند.
ديوان محاسبات به بحث ورود مي‌كند
نخستين تلاش‌ها براي سر درآوردن از فعاليت‌هاي ستاد احياي درياچه اروميه به سال99 باز مي‌گردد. زماني كه برخي فعالان حوزه محيط زيست نسبت به هزينهكرد بودجه اين بخش ابهاماتي را مطرح كرده بودند. در شرايطي كه انتقادها نسبت به عملكرد كلي ستاد درياچه اروميه هر روز ابعاد و زواياي بيشتري پيدا مي‌كرد، در سال 99 رييس ديوان محاسبات كشور از ارسال يك هيات ويژه حسابرسي براي نحوه هزينهكرد ستاد احياي درياچه اروميه خبر داد اما با گذشت ايام و به‌رغم پيگيري‌هاي فعالان حوزه محيط زيست هرگز گزارشي در خصوص اين هزينه‌كردها منتشر نشدند. اين روند ادامه داشت تا اينكه در پاييز سال 1400 نيز دوباره دادستان ديوان محاسبات كشور از ورود ديوان محاسبات به نحوه عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه خبر داد. به‌رغم اين ورود باز هم گزارشي در خصوص عملكردها ارايه نشدند. اين روند ادامه داشت تا اينكه در بهار 1401 اين‌بار سازمان كل بازرسي كشور، بازرسي آذربايجان غربي را مكلف به بررسي عملكرد ارگان‌هاي ذي‌ربط در احياي درياچه اروميه كرد. بهار 1401 به پايان رسيد و تابستان 1401 نيز در حال اتمام است، اما هنوز مشخص نشده است، آيا تخلفي در ستاد احياي درياچه اروميه به وقوع پيوسته يا اين بررسي‌ها و اتهامات ناشي از رويكردهاي سياسي و جناحي است.
نقش دولت سيزدهم در مشكلات درياچه اروميه
هرچند نمايندگان اصولگراي مجلس تلاش مي‌كنند توپ مشكلات را به زمين دولت قبلي بيندازند، اما به نظر مي‌رسد بخشي از مشكلات موجود در درياچه اروميه ناشي از مشكلاتي است كه دولت سيزدهم ايجاد كرده است. مسعود تجريشي، مدير دفتر برنامهريزي و تلفيق ستاد احياي درياچه اروميه به عنوان چهره‌اي كه از سال 92 از نزديك در جريان روند احياي درياچه بوده است، درباره نقش دولت سيزدهم در مشكلات امروز درياچه اروميه مي‌گويد: «زماني ما به عنوان متولي برنامهريزي ستاد احياي درياچه اروميه به رييس ستاد يعني معاون اول رييس‌جمهوري نامه زده و درخواست تزريق حقابه درياچه اروميه را طرح مي‌كنيم. آقاي مخبر هم موضوع را براي پيگيري به وزارتخانه‌هاي مرتبط ارجاع مي‌دهند. اما وزارتخانه‌هاي مربوطه طي هشت ماه گذشته پاسخي به درخواست‌ها و پرسش‌هاي ستاد احيا نداده‌اند. هرچند از منظر قانوني ما موظف به طراحي فرآيند احيا هستيم، اما ساير دستگاه‌هاي اجرايي مانند وزارت نيرو، جهاد كشاورزي، سازمان محيط زيست و... به عنوان نهادهاي اجرايي وظايفي دارند كه بايد اجرا كنند. مثلا براساس قانون، قرار بود رهاسازي آب سدها در بهمن و اسفند ۱۴۰۰ انجام شود تا نهايتا در فروردين ۱۴۰۱ همه حقابه‌هاي سد تزريق و در مردادماه درياچه اروميه در وضعيت نسبتا نرمالي قرار بگيرد.» او يادآور مي‌شود: «متاسفانه به اين ضرورت‌ها بي‌توجهي شده است. معاون اول رييس‌جمهوري بيش از ۱۵ درخواست را به وزراي مربوطه ارجاع داده‌اند، اما وزرا هيچ اقدامي نكرده‌اند. وزارتخانه‌هاي نيرو و جهاد كشاورزي، همچنين سازمان محيط‌زيست توجهي به تكاليف قانوني خود نداشته‌اند.» اين مقام مسوول مي‌گويد: «دولت بايد تصميم بگيرد كه آيا احياي درياچه اروميه برايش مهم است يا نه و از آن مهم‌تر، آيا اعتقادي به همكاري تشكيلاتي با ستاد احيا دارد يا نه. دولت در شرايطي نسبت به تامين حقابه‌ها همكاري لازم را نداشته كه براساس قانون‌هاي بالادستي اولويت اول، تامين آب شرب؛ اولويت دوم، نيازهاي زيست‌محيطي و اولويت سوم تامين آب مورد نياز كشاورزي است. اما متاسفانه با فشار نمايندگان مجلس و برخي دست‌هاي نامرئي، حقابه‌هاي زيست‌محيطي به نفع بخش كشاورزي تخصيص داده شده است.»
تجريشي در حالي مجموعه مشكلات را به مسائل اجرايي كلان مرتبط مي‌داند كه بر اساس تحليل برخي كارشناسان، ستاد احياي درياچه اروميه نيز طي سال‌هاي گذشته با وجود استفاده از بودجه‌هاي هنگفت داخلي و بين‌المللي عملكرد مناسبي در امر احيا نداشته است. براساس استدلال كارشناسان، پرآب شدن درياچه اروميه طي سال‌هاي ۹۵ و ۹۶ به دليل افزايش بارش باران و ترسالي بوده، نه عملكرد مطلوب ستاد احيا. تجريشي در پاسخ به اين ابهامات مي‌گويد: «خوب است وضعيت بارش‌ها در سال‌هاي ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ با سال‌هاي ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ مقايسه شود. در اين دو برهه وضعيت درياچه اروميه در دو حالت متضاد قرار داشته است. بر اساس آمارها، حجم بارش‌ها در سال‌هاي ۹۵ و ۹۶ با سال‌هاي ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تفاوتي نداشته است، اما در سال‌هاي ۹۵ و ۹۶ تراز درياچه ۱۶ سانتي‌متر افزايش پيدا كرده، ولي با همين ميزان بارش در سال جاري، تراز درياچه به منفي ۶ سانتي‌متر رسيده است؛ يعني ۲۲ سانتي‌متر تفاوت در سطح درياچه. ۲۲ سانتي‌متر براي كاهش سطح درياچه اروميه عدد بالايي است. در حقيقت، اين اعداد حاكي از آن است كه در زمان دولت روحاني اقدامات مطلوبي صورت گرفته كه باعث افزايش سطح درياچه شده و در نقطه مقابل اقدامات دولت سيزدهم باعث كاهش سطح درياچه يا خشكي آن شده است.» بايد ديد سرانجام اين بررسي‌ها و تفحص‌ها چه خواهد شد؟ آيا نهايتا مردم و افكار عمومي متوجه خواهند شد در اين ستاد چه گذشته و از آن مهم‌تر آيا راهكاري براي احياي درياچه اروميه در بطن اين جهت‌گيري‌هاي سياسي پيدا خواهد شد يا نه؟
بنا بر اعلام رسمي دفتر برنامهريزي و تلفيق ستاد احياي درياچه اروميه؛ تاكنون 15 هزار ميليارد تومان براي اجراي پروژه‌هاي احياي درياچه اروميه هزينه شده، ضمن اينكه ژاپن نيز هر سال 1ميليون دلار به ستاد احيا كمك كرده است. اما هر روز حجم و وسعت درياچه اروميه بيشتر آب مي‌رود و مشخص نيست اين پول‌ها كجا صرف شده‌اند؟
اكنون در تابستان ١٤٠١ بخش جنوبي درياچه خشك شده و پيش‌بيني مي‌شود تا اواخر مهرماه سال جاري، اين بخش از درياچه به‌طور كامل از بين برود. در حالي كه قرار بود سال ١٤٠٤ درياچه به سطح تراز اكولوژيك برسد!! اين وضعيت نشان از بازگشت درياچه، به روزهاي بحراني زمان تشكيل ستاد احياي درياچه اروميه دارد.
اخيرا هم دولت سيزدهم، ۵۰۵ ميليارد تومان ديگر براي اتمام پروژه‌هاي نيمه‌تمام احياي درياچه اروميه تصويب كرده و براساس وعده دولت جديد وعده احياي درياچه تا سال ۱۴۰۷ تمديد شده است!
گروه اجتماعي
با افشاي رقم هزينهكرد 5700 ميليارد توماني ستاد احياي درياچه اروميه و ابهام در اثر‌گذاري اين رقم كلان براي احياي بزرگ‌ترين درياچه داخلي ايران آن‌هم در حالي كه امروز فقط كمتر از 980 كيلومتر مربع از دومين درياچه شور دنيا باقي مانده و پيش‌بيني مي‌شود تا پايان تابستان حتي احياي آن‌هم غير ممكن شده و درياچه اروميه به خاطره‌اي در ذهن‌ها تبديل شود، تحقيق و تفحص مجلس از ستاد احياي درياچه جدي‌تر موضوعيت بيشتري پيدا كرده چنانكه طبق گفته سميه رفيعي؛ رييس فراكسيون محيط زيست مجلس، در حال حاضر گزارش‌هاي ارسالي ديوان محاسبات درباره هزينه‌هاي انجام‌شده براي احياي درياچه اروميه در حال بررسي است.
دو روز قبل، رفيعي در گفت‌وگو با ايلنا گفت: «عمده هزينه‌ها صرف مطالعات تكراري و بي‌حاصل شد و بعضي از اسناد اين هزينه‌ها هم ناموجود است. در عمل آنچه بايد رخ مي‌داد، رخ نداد. به گفته رييس پيشين ستاد احياي درياچه اروميه 85 درصد از دلايل وضعيت كنوني درياچه اروميه مربوط به دخالت‌هاي انساني بوده و تنها 15 درصد آن ناشي از تغيير اقليم بوده و نه تنها حفاظتي رخ نداد بلكه تخريب‌ها بيشتر شد و تصميم‌گيري‌هاي غلطي شامل برداشت‌هاي غيرمجاز براي توسعه كشاورزي و تغيير نوع كشت رخ داد. ايجاد برخي تاسيسات مرتبط با درياچه مانند پل ميانگذري كه در داخل درياچه احداث كردند و با فقدان استانداردهاي لازم مانع از چرخش هيدرولوژيك آب شدند هم مرگ درياچه تسريع شد. تصميمات اشتباهي كه وضعيت اين درياچه را به وخامت امروز انداخته، مربوط به امروز و ديروز و يك دولت و دو دولت نيست بلكه در يك فرآيند زماني و با يك انفعال نظارتي از سوي سازمان محيط زيست و ساير دستگاه‌هاي نظارتي اين وضعيت رخ داده است. تحقيق و تفحص در رابطه با درياچه اروميه از اين منظر است كه ببينيم با شعار احياي اين درياچه و تشكيلاتي كه ايجاد شد با صرف هزينه‌هاي قابل توجه، چند درصد از اهداف تعريف‌شده محقق شد.»
رفيعي چندي قبل هم در توضيح آخرين وضعيت درياچه اروميه اعلام كرده بود: «ستاد احياي درياچه اروميه در سال ۹۴ در پي خشك شدن وسيع بخش‌هاي جنوبي درياچه اروميه تشكيل شد كه در آن زمان سطح تراز آب اين درياچه به ۱۲۷۰.۰۴ رسيده بود. از زمان تشكيل اين ستاد اعتبارات هزينه‌شده ۵۷۳۰۶ ميليارد ريال بوده است كه اين ميزان اعتبار به ارزش سال ۱۴۰۰ با محاسبه نرخ تسعير دلار و نرخ تورم، معادل بيش از ۱۵۰ هزار ميليارد ريال بوده است. بر اساس نتايج مطالعاتي كه براي درياچه اروميه انجام شده و برابر اعلام رييس ستاد احياي درياچه اروميه، ۱۸ درصد علت خشك شدن تالاب، تغيير اقليم و ۸۲ درصد به دليل مديريت غلط منابع آبي حوضه آبريز بوده است. روند نزولي سطح تراز درياچه اروميه از سال ۱۳۷۴ آغاز شد و سطح تراز آب درياچه طي 20 سال، 8 متر كاهش يافت. طي سال‌هاي گذشته فقط در سال‌هاي پر بارش شاهد افزايش نسبي سطح تراز آب درياچه اروميه بوده‌ايم در حالي كه قرار بود سطح تراز آب درياچه اروميه تا سال ۱۴۰۶ به ۱۲۷۴.۱ برسد اما آخرين سطح تراز درياچه اروميه به تاريخ ۱۹ تيرماه ۱۲۷۰.۵۷ است يعني تنها ۵۳ سانتي‌متر از حداقل تراز آبان ۹۴ بالاتر است! بر اساس پيش‌بيني كارشناسان تا اواخر مهر تبخير در درياچه اروميه ادامه دارد و سطح تراز آب به رقم روز اول شروع پروژه احياي درياچه اروميه خواهد رسيد و جنوب درياچه كاملا خشك خواهد شد. بايد بررسي شود كه بعد از اين همه سال عمليات پرهزينه طرح احياي درياچه اروميه چقدر و چند درصد از سهم ۸۲ درصدي مديريت غلط حوضه آبريز اصلاح و بهبود يافته است.» 21 تير ماه امسال، نمايندگان مجلس با انجام تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه موافقت كردند. درخواست كميسيون كشاورزي مجلس براي تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه با ۱۸۲ راي موافق آغاز شد و به دنبال تصويب اين طرح، 18 محور با مركزيت روشنگري درباره عملكرد مالي و اجرايي ستاد درياچه اروميه از بدو تاسيس تا حال و بررسي چگونگي هزينهكرد اعتبارات ستاد احياي درياچه اروميه از اول تا به حال و همچنين دريافتي‌هاي مديران آن مجموعه در دستور كار نمايندگان مجلس قرار گرفت.
يكي از مهم‌ترين نگراني‌هاي حاميان طرح تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه، صرف‌نظر از روشنگري‌هاي مالي و هزينه‌اي، چاره‌جويي براي نجات اين درياچه است. در همان روزي كه طرح تحقيق و تفحص مصوب شد، نماينده مردم تبريز در مجلس در توضيح تبعات و خسارات نابودي درياچه اروميه اعلام كرد: «ما تجربه خشك شدن هامون در سيستان و بلوچستان و هورالعظيم در خوزستان را داريم، قرار بود تراز اكولوژيك درياچه اروميه با برنامه نزديك به ۱۰ ساله به نقطه‌اي برسد كه در اين نمودار احياي نهايي ناميده شده اما متاسفانه نه تنها در دوره تثبيت بلكه در دوره احيا و احياي نهايي با تغيير محسوسي در تراز اكولوژيك بلكه در تراز هيدرولوژيك هم مواجه نبوديم. ما با خشكي درياچه‌اي مواجه هستيم كه ۷ برابر مساحت تهران تبديل به بيابان و همچنين شوره‌زار خواهد شد و اين يعني توفان نمكي و با توفان نمكي ۶۰۰ كيلومتري مواجه خواهيم شد. با افزايش ايستي خاك در وهله اول گياهان حساس به شوري و نسبتا مقاوم و سپس همه گياهان مقاوم به شوري از بين خواهد رفت و به مرور زمان كشاورزي نابود خواهد شد و با هر يك توفان نمكي ۵۰۰ سال بايد منتظر اصلاح بمانيم؛ تغيير اقليم محلي، گرم شدن پيرامون و مشكلات بارشي همگي محصول خشكي درياچه اروميه است و تاثير بر اقتصاد و مهاجرت ميليون‌ها انسان به مركز كشور تبعات بعدي اين اتفاق خواهد بود. اميدواريم با احياي درياچه اروميه شاهد از بين رفتن مخاطرات سنگين زيست‌محيطي باشيم؛ من سياه‌نمايي را دوست ندارم و از عملكرد گذشتگان تشكر مي‌كنم اما بدانيد احياي درياچه اروميه صرفا جلوگيري از حذف درياچه اروميه از نقشه ايران نيست بلكه احياي تمدني است.»
به جريان افتادن طرح تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه در مجلس يازدهم، به‌رغم انكار برخي نمايندگان حامي اين طرح، البته رنگي از سياست‌زدگي هم دارد چرا كه بالاخره قرار است منصوبان منتسب به اصلاح‌طلبان براي پاسخگويي به مجلس اصولگرايان فراخوانده شوند علاوه بر آنكه به گفته سيد سلمان ذاكر؛ نماينده مردم اروميه، يك‌بار در مجلس هشتم هم طرح تحقيق و تفحص از عملكرد ستاد احياي درياچه اروميه مطرح شده اما دو فوريت اين طرح راي نياورده و از دستور كار صحن خارج شده است. حالا البته در شرايط فعلي درياچه به نظر مي‌رسد حتي اگر تحقيق و تفحص، با قصد زمين زدن مخالفان و با نگاه جناحي به اجرا درآمده، انچه اهميت دارد، در شرايط فعلي كه تداوم كاهش نزولات جوي، دست در دست بسياري سوءتدبيرها و سياست‌گذاري‌هاي رانتي و رابطه‌اي در سنوات گذشته، همه اميدها براي نجات اين درياچه را از بين برده پيدا كردن راه‌حلي براي باقي مانده بقاياي درياچه است. آنچه مسلم است، شرايط امروز درياچه اروميه حتي نسبت به ابتداي امسال هم در وضعيتي به مراتب بدتر قرار گرفته است. فروردين ماه امسال، ايلنا در گزارشي از وضعيت درياچه نوشت: «درياچه اروميه كه در سال‌هاي گذشته حداقل ۶ متر عمق داشت اكنون عمق آن به كمتر از يك متر رسيده و از حجم ۳۰ هزار ميليارد متر مكعب آب آن در سال ۱۳۷۵ اكنون تنها ۳ ميليارد مترمكعب باقي مانده است، ميزان آرتمياي زنده و با ارزش مالي موجود در هر ليتر از درياچه اروميه نيز به صفر رسيده است. تراز درياچه اروميه نسبت به زمان مشابه سال گذشته (فروردين 1400) ۶۸ سانتي‌متر كاهش داشته و بر اساس آخرين پايش انجام شده، تراز درياچه اروميه به 1270.74 سانتي‌متر رسيده و اين در حالي است كه تراز نگين فيروزه‌اي ايران در ابتداي مهرماه سال 1400 يعني در زمان آغاز سال آبي، 1270.65 سانتي‌متر بود. وسعت نگين آبي آذربايجان نسبت به زمان مشابه سال 1400، حدود 1226 كيلومتر مربع كاهش داشته با وجود آنكه از ابتداي مهر سال ۹۹ تا ۱۵ اسفند همان سال، ۳۸۴ ميليون متر مكعب آب وارد اين درياچه شده اما از اوايل مهر ۱۴۰۰ تا ۱۵ اسفند همان سال ميزان رهاسازي آب در درياچه اروميه نسبت به مدت مشابه سال قبل كاهش 25 درصدي داشته چون بيش از يكسال است وزارت نيرو اقدامي براي رهاسازي آب انجام نداده و بايد پاسخگوي اين موضوع باشد كه چرا با وجود مصوبات و بارش‌هايي كه وجود داشته، اين رهاسازي‌ها به خوبي انجام نگرفته چنانكه بنا به قول دولت، قرار بود بيش از ۲۰۰ ميليون مترمكعب رهاسازي شود كه تنها ۶۰ ميليون مترمكعب يعني يك‌سوم قول‌هايي كه براي احياي درياچه اروميه داده شده بود، از سد بوكان به درياچه رهاسازي انجام شده آن‌هم در حالي‌كه از زمان آغاز بحران خشكسالي درياچه اروميه تاكنون حدود ۹۰ درصد از حجم اين درياچه نابود شده است.» ديروز رييس سازمان حفاظت محيط زيست در توضيح آخرين اقدامات براي احياي درياچه اروميه اعلام كرد: «دومين جلسه ستاد احياي درياچه اروميه تشكيل شده و صد ميليون مترمكعب آب از تصفيه‌خانه‌هاي شهرهاي تبريز و اروميه رها شده است. مشكل زاب هم كه حل شود حتما انتقال ۶۰۰ ميليون مترمكعب آب از سد كاني‌سيب انجام مي‌شود. جهاد كشاورزي استان بايد تكاليف خود را در زمينه كشت‌هاي جايگزين و كشت‌هاي كم‌آب‌بر و رهاسازي به موقع آب انجام دهد و وزارت نيرو هم بايد حقابه را بر سر تالاب تحويل دهد نه در مسير.»
چرا درياچه اروميه مهم است؟
طبق آنچه در فضاي وب نوشته شده «درياچه اروميه يك درياچه شور در شمال غربي ايران است كه طبق تقسيمات كشوري، ميان دو استان آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي قرار گرفته است. درياچه اروميه بزرگ‌ترين درياچه داخلي ايران است. مساحت اين درياچه در سال ۱۳۷۷ در حدود 6 هزار كيلومتر مربع بود كه در رديف بيست‌وپنجمين درياچه بزرگ دنيا از نظر مساحت قرار مي‌گيرد. درياچه اروميه، بزرگ‌ترين درياچه داخلي ايران، بزرگ‌ترين درياچه آب شور در خاورميانه و ششمين درياچه بزرگ آب شور دنيا است. آب اين درياچه بسيار شور بوده و بيشتر از رودخانه‌هاي زرينه‌رود، سيمينه‌رود، تلخه‌رود، گادر، باراندوز، شهرچاي، نازلو و زولا تغذيه مي‌شده. مهم‌ترين جزاير اين درياچه عبارتند از: جزيره كبودان (قويون داغي)، اشك داغي، آرزو و اسپير. نام درياچه اروميه از نام شهر اروميه، مركز استان آذربايجان‌غربي گرفته شده است. در گذشته نام‌هاي شور دريا و درياي شاهي نيز براي اين درياچه استفاده مي‌شد. در دهه ۱۹۳۰ ميلادي به هنگام سلطنت رضاشاه اين درياچه به درياچه رضاييه نامگذاري شد. در سال ۱۳۵۷ نام درياچه به نام پيشين خود، درياچه اروميه بازگردانده شد كه در زبان تركي «اورمو گولو» گفته مي‌شود. در زبان پارسي كهن، اين درياچه «چيچست» به معناي درخشنده ناميده شده است. براساس ليست تنوع زيستي پارك ملي درياچه اروميه كه در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ ارايه شده است پارك ملي درياچه اروميه مسكن ۲۰ گونه جلبك، ۳۱۱ گونه گياه، ۲۲۶ گونه از پرندگان، ۲۷ گونه خزنده و دوزيست و ۲۴ گونه از پستانداران است. اين زيست‌بوم به صورت بين‌المللي توسط يونسكو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسيده و سازمان محيط زيست ايران اكثر نقاط اين درياچه را به عنوان پارك ملي شناسايي كرده است. درياچه اروميه در سال ۱۳۵۲ در فهرست پارك‌هاي ملي ايران به ثبت رسيد. پارك ملي درياچه اروميه، از زيستگاههاي طبيعي جانوران در ايران است كه با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هكتار همچنين يكي از ۹ ذخيره‌گاه زيست‌كره در ايران است. به خاطر شوري بيش از حد درياچه هيچ نوع ماهي در اين درياچه زندگي نمي‌كند. با اين‌حال درياچه اروميه يكي از زيستگاههاي مهم سخت‌پوست «آرتميا» شناخته مي‌شود. اين سخت‌پوست يكي از منابع اصلي تغذيه پرندگان مهاجر از جمله فلامينگو به شمار مي‌آيد. در اوايل سال ۲۰۱۳ از رييس وقت مركز مطالعات آرتمياي اروميه نقل شد كه آرتميا در اين درياچه منقرض شد و در بهمن ۱۳۹۴ رييس مركز تحقيقات آرتمياي كشور عنوان داشت كه بر پايه بررسي‌ها آرتمياي زنده در درياچه اروميه وجود ندارد چون با خشكسالي تابستانه اين موجودات نابود شدند. اين درياچه از اواسط دهه ۸۰ شروع به خشك شدن كرد و امروزه در خطر خشك شدن كامل قرار دارد. طرح نجات درياچه اروميه، گران‌ترين پروژه زيست‌محيطي ايران است كه تا سال ۱۴۰۰ بيش از ۱۵ هزار ميليارد تومان هزينه داشته است.»
منبع: اعتماد
