توافق نزدیک اما در هاله‌ای از ابهام

روزنو :تحولات حول محور احیای برجام نو به نو در حال تغییر است و هر روز شاهد اظهار نظر‌هایی از سوی مقامات غربی یا ایرانی در خصوص مسائل پیرامون برجام هستیم. به همین جهت نیز گمانه‌زنی‌های مختلفی در خصوص احیای برجام، رسیدن به توافق و جزئیات توافق مطرح می‌شود. این در حالی است که هنوز هیچ سند مکتوبی که رسما مورد تایید طرفین باشد بیرون نیامده و آنچه از جزئیات توافق میان طرفین بیان می‌شود صرفا گمانه‌زنی رسانه‌ای است که مطرح می‌گردد. هر چند که نباید این نکته را نیز از یاد برد که برخی موضوعات مثل طرح بحث تضمین‌ها، تحریم‌ها و بحثPMD از مسائل مهم و مورد تاکید ایران است. با این حال طی روزهای گذشته بنابر آنچه منابع خبری و رسانه‌ها عنوان کرده‌اند برخی جزئیات از توافق احتمالی بیرون آمده که شامل «خروج آنی ۱۷ بانک از تحریم»؛ «پرداخت غرامت به ایران درصورت خروج مجدد آمریکا از برجام»؛ «ابطال سه فرمان اجرایی ترامپ که در روز اول توسط بایدن اجرا خواهد شد»؛ «آزادسازی ۷ میلیارد دلار در کره بلافاصله با آغاز فرایند احیایی برجام» می‌شود. از طرفی برخی منابع نیز جزئیات دیگری را برون داده‌اند که طی آن «ایالات متحده تضمین کرده قوانین داخلی این کشور مانند CAATSA و قانون پاتریوت بر اجرای تعهدات این کشور تحت برجام تأثیری نخواهد داشت.»؛ «مکانیسم snapback فقط بر اساس گزارش آژانس می‌تواند راه‌اندازی شود. اگر یک کشور به‌طور یکجانبه سازوکار را راه‌اندازی کند، طرف‌های دیگر متعهد می‌شوند که با آن همکاری نکنند.» و همچنین آمریکا تضمین می‌کند که تمامی شرکت‌های فعال در ایران تا پایان دوره بایدن به مدت 2.5 سال پس از خروج آمریکا از تحریم‌های آمریکا معاف خواهند بود. اگر رئیس‌جمهور جمهوریخواه در اولین روز ریاست‌جمهوری از برجام خارج شود، شرکت‌ها برای 2. 5 سال پس از آن معاف می‌مانند.» بر اساس همین گمانه‌زنی‌ها نیز برخی رسانه‌ها از احتمال بالای توافق خبر داده‌اند در حالی که هنوز هیچ مقام ایرانی یا هیچ یک از مقامات غربی به‌طور رسمی صحت این جزئیات را تایید نکرده‌اند و خبرها حاکی از آن است که آمریکایی‌ها هنوز در حال بررسی پاسخ ایران و دغدغه‌های مطرح شده هستند و هنوز اظهار نظری نکرده‌اند. چه اینکه روز گذشته یک مقام بلندپایه اروپایی که خواست نامش فاش نشود به شبکه خبری «العربیه» گفت : «فرانسه به عنوان طرف حاضر در مذاکرات هسته‌ای، هرگونه فاش‌شدن متن نهایی توافق پیشنهادی اروپا برای احیای برجام را تکذیب می‌کند.» منابع دیپلماتیک تروئیکای اروپا شامل سه کشور بریتانیا، آلمان و فرانسه هم شامگاه جمعه اعلام کردند که متن نهایی توافق احتمالی با ایران هرگز افشا نشده است. کشورهای اروپایی با رد برخی خبرها درباره افشای جزئیات توافق احتمالی احیای برجام، تاکید کردند که مقام‌های اروپایی و آمریکایی در حال بررسی واکنش ایران هستند.» مجموع بررسی روندها نشان می‌دهد که احیای برجام همچنان در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد و با وجود ابراز امیدواری و نزدیکی بسیار به توافق هنوز شاهد توافقی نبوده‌ایم و باید ببینیم که شرایط به چه سمت و سویی خواهد رفت.

علت تاخیر آمریکا

هفته گذشته بود که ایران جمع‌بندی نهایی خود درباره متن پیش‌نویس توافق احیای برجام به هماهنگ کننده مذاکرات هسته‌ای تحویل داد تا آمریکا پس از بررسی، پاسخ خود را به آن بدهد، اما از زمان دریافت این پاسخ تا امروز صرفا شاهد موضع گیری متناقض مقامات و رسانه‌های گروهی این کشورها بوده‌ایم. حال مقامات ایران بر این نظرند که پاسخ‌شان به ایده‌های جوزپ بورل رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و آن چه امروز به عنوان متن پیش نویس توافق مشخص شده است، راهگشاست. پس از دریافت جمع بندی ایران از سوی اتحادیه اروپا، مقامات اروپایی و نیز فرانسوی واکنش مثبت و رو به جلویی درباره جمع‌بندی نهایی ایران داشتند و بعضا عنوان کردند که پیشنهادهای ایران «منطقی»، «سازنده» و «دلگرم کننده» است. مقامات آمریکایی اما در این یک هفته صرفا به این موضع گیری پرداختند که در حال بررسی جمع بندی ایران هستند هر چند که منابع غیررسمی و رسانه‌های این کشور خواست و اهداف آمریکا در این رابطه را دنبال می‌کنند. در عین حال موضع گیری منابع غیررسمی اروپایی و غربی در ساعات و روز نخست دریافت جمع بندی ایران، آنقدر مثبت بود که تصور می‌شد این مواضع در هماهنگی با آمریکا مطرح است و دیگر مانعی بر سر نهایی کردن توافق وجود ندارد. اما، پس از چند روز و در حالی که آمریکا اعلام کرده بود همچنان در حال بررسی پاسخ ایران است. نکته اینجاست که ایران موفقیت مذاکرات به منوط به انعطاف آمریکا و متقابلا آمریکا منوط به انعطاف ایران می‌دانند. اما آنچه که مسلم است و برخی کارشناسان نیز بر آن اذعان دارند مساله فقط آمریکا نیست و این صهیونیست‌ها هستند که بر روی آنها تاثیر‌گذارند و همین مساله نیز باعث تاخیر آمریکایی‌ها در پاسخ شده است. قدر مسلم همه چیز آماده احیای برجام و اعلام توافق است و آمریکایی‌ها نیز اگر عملا احیای برجام را می‌خواهند باید هر چه سریع‌تر بهانه گیری را کنار گذاشته و تصمیم آخر خود را اتخاذ و پاسخ نهایی را بدهند.

از نزدیکی به توافق تا تحریم‌های دائمی

یک مقام آمریکایی با بیان اینکه «اکنون نسبت به گذشته به حصول توافق در وین نزدیک‌تر هستیم» تاکید کرد: پیشرفت از این نقطه به بعد ممکن است کند باشد. یک مقام ارشد آمریکایی در گفت‌وگو با شبکه خبری ‌سی‌ان‌ان درباره آخرین وضعیت مذاکرات احیای برجام گفت: اکنون در مقایسه با دو هفته پیش به حصول توافق در وین نزدیک‌تر شده‌ایم اما هنوز نتیجه نامشخص است زیرا برخی شکاف‌ها به قوت خود باقی مانده است. رئیس‌جمهور بایدن تنها توافقی را تایید خواهد کرد که منافع ملی ما را تامین کند. این مقام آمریکایی ادامه داد: پیشرفت از این نقطه به بعد ممکن است کند باشد اما به نظر می‌رسد که در حال حاضر شتاب بیشتری نسبت به سال گذشته وجود دارد. از سوی دیگر باوجود برخی گزارش‌ها مبنی بر نزدیک شدن حصول توافق درخصوص احیای برجام، تعدادی از قانونگذاران آمریکا طرحی را برای دائمی کردن یکی از قانون‌های تحریمی علیه ایران ارائه کرده‌اند. گروهی متشکل از چند سناتور آمریکایی از هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات طرحی را موسوم به «مستحکم کردن قانون تحریم‌های ایران» ارائه‌کرده‌اند که هدف آن لغو حکم انقضای قانون تحریم‌های ایران است که در سال 1996 به تصویب رسیده بود. این قانون تحریمی که به عنوان «قانون آیسا» نیز شناخته می‌شود به رئیس‌جمهور آمریکا اجازه اعمال تحریم‌های ثانویه علیه ایران در حوزه انرژی را می‌دهد.