سایه تردید بر سر احیای برجام؛ نتیجه مذاکرات چگونه رقم خواهد خورد؟

روزنو :با گذشت بیش از ۱۰ روز از زمان پایان مذاکرات هسته‌ای در وین، هرچند امید‌ها برای احیای این توافق افزایش یافته، اما همچنان سایه تردید نیز بر سر این گفتگو‌ها سنگینی می‌کند. رسانه‌ها در داخل ایران نسبت به قبل با رویکرد خوش‌بینانه‌تری احتمال رسیدن به توافق را تحلیل و ارزیابی می‌کنند و افراد نزدیک به تیم مذاکره کننده ایرانی هم در اظهار نظر‌های خود بیش از گذشته از نزدیک بودن حصول به توافق سخن می‌گویند. هرچند تجربه ماه‌های اخیر گفتگو‌ها نشان داده با وجود نزدیکی طرفین به توافق، باز هم می‌توان انتظار داشت که مسیر مذاکرات به سرانجامی جز توافق بیانجامد.

هفته گذشته اتفاقاتی در آمریکا رخ داد که هرچند به صورت مستقیم ارتباطی با پرونده هسته‌ای ایران نداشتند، اما حواشی پررنگی داشتند که سایه آن‌ها می‌تواند بر فشار بیشتر به ایران بیانجامد.

حمله هادی مطر به سلمان رشدی، نویسنده کتاب «آیات شیطانی» از جمله این موارد بود. این موضوع موجب شد تا صدای مخالفان توافق هسته‌ای با ایران در آمریکا بار دیگر بلندتر شود. منتقدان توافق با ایران مدت‌هاست که در کنگره آمریکا رهبران این کشور را از هرگونه توافق با ایران باز می‌دارند، حالا با حمله به سلمان رشدی و البته صدور کیفرخواست برای یک شهروند ایرانی به دلیل تلاش برای قتل جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا بیش از گذشته به دولت بایدن فشار می‌آورند که میز مذاکره را ترک کند.

کریم سجادپور کارشناس مسائل ایران در موسسه کارنگی در این خصوص به خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌گوید: «این بار کار دولت بایدن برای فروش توافق در داخل آمریکا سخت‌تر از کار اوباما در سال ۲۰۱۵ خواهد بود، چرا که دیگر توهمی در خصوص تغییر رفتار‌های منطقه‌ای ایران وجود ندارد و واضح است که قرار نیست تعدیلی در سیاست‌های ایران ایجاد شود و همکاری بیشتر میان تهران و واشنگتن هم در کار نخواهد بود.»

جان بولتون که یکی از ضد ایرانی‌ترین سیاستمداران آمریکایی به شمار می‌رود و پیشتر از حمله نظامی به ایران حمایت کرده همواره از مخالفان توافق هسته‌ای با تهران بوده است. مشاور امنیت ملی در دولت دونالد ترامپ در این خصوص ادعا کرد: «من فکر می‌کنم این یک توهم است که تصور کنیم رژیمی که می‌خواهیم با آن‌ها توافقنامه کنترل تسلیحات منعقد کنیم به تعهداتش پایبند و یا حتی در مذاکره جدی باشد. چرا که آن‌ها همزمان با مذاکره در حال طراحی ترور یک مقام عالی رتبه آمریکایی هستند.»

اشاره آقای بولتون به عدم پایبندی ایران به تعهداتش در توافق هسته‌ای در حالی مطرح می‌شود که تا پیش از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، مطابق با گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران به صورت کامل تعهدات خود در توافق هسته‌ای را اجرا کرده بود. بعد از آنکه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ با مشاوره افرادی، چون جان بولتون تصمیم گرفت از برجام خارج شود، ایران به صورت تدریجی اجرای تعهدات خود در این توافق را کاهش داد.

از دیگر شخصیت‌های تندرو آمریکایی که با حصول برجام مخالف است، می‌توان به ریچارد گلدبرگ کارمند پیشین شورای امنیت ملی در دولت ترامپ اشاره کرد. آقای گلدبرگ که از اعضای ارشد بنیاد دفاع دموکراسی است در این خصوص به آسوشیتدپرس مدعی شد: «اعطای تخفیف در تحریم‌های علیه ایران آن‌هم در حالیکه این کشور در حال انجام توطئه‌های تروریستی در حال داخل خاک آمریکا است، یک دیوانگی است.»

لازم به ذکر است که بنیاد دفاع از دموکراسی از مجموعه نهاد‌های سیاسی نزدیک به دولت ترامپ محسوب می‌شود که همواره از اعمال فشار بر ایران حمایت می‌کند.

ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به انتقادات و فشار‌های جمهوری‌خواهان تندرو در نشست خبری خود مدعی شد: «برجام، چالش اصلی و واحدی است که ما با در خصوص ایران با آن رو به رو هستیم. تهدیدکننده‌ترین چالشی که ممکن است ما از جانب ایران با آن رو به رو شویم، دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای است. شکی نیست که ایران مجهز به سلاح هسته‌ای تهدید واقعی بسیار بزرگ‌تر برای کشور‌های منطقه‌ای و همچنین یک تهدید بالقوه برای کشور‌های فرمنطقه‌ای خواهد بود.»

با این حال هنوز پاسخ آمریکا به بسته پیشنهادی ایران و یا به عبارت دقیق‌تر پاسخ ایران به پیشنهاد اروپا اعلام نشده است. لارا روزن، خبرنگار آمریکایی که سالهاست موضوع مذاکرات هسته‌ای ایران را به صورت تخصصی دنبال می‌کند در تازه‌ترین مقاله خود به نقل از منابع اروپایی نوشته که انتظار می‌رود پاسخ واشنگتن به ایران هر لحظه و احتمالا جمعه اعلام و ارسال شود.

در همین زمینه علی واعظ، مدیر گروه بین‌المللی بحران می‌گوید که انتظار ندارد پاسخ آمریکا به تهران یک «بله قطعی» باشد. آقای واعظ بر این باور است که به احتمال زیاد یک مصالحه میانی بین طرفین شکل خواهد گرفت. هرچند او تاکید کرده در صورتی که ایران باز هم درخواست‌های جدیدی مطرح کند، مشخص نیست که نتیجه مذاکرات چگونه رقم خواهد خورد.

با گذشت بیش از ۱۰ روز از زمان پایان مذاکرات هسته‌ای در وین، هرچند امید‌ها برای احیای این توافق افزایش یافته، اما همچنان سایه تردید نیز بر سر این گفتگو‌ها سنگینی می‌کند. رسانه‌ها در داخل ایران نسبت به قبل با رویکرد خوش‌بینانه‌تری احتمال رسیدن به توافق را تحلیل و ارزیابی می‌کنند و افراد نزدیک به تیم مذاکره کننده ایرانی هم در اظهار نظر‌های خود بیش از گذشته از نزدیک بودن حصول به توافق سخن می‌گویند. هرچند تجربه ماه‌های اخیر گفتگو‌ها نشان داده با وجود نزدیکی طرفین به توافق، باز هم می‌توان انتظار داشت که مسیر مذاکرات به سرانجامی جز توافق بیانجامد.