تساوی ناامیدکننده دیپلماسی در دوحه؟

روز نو :نیمه نهایی برجام در دوحه برگزار شد. سوال اساسی اینجاست که آیا فینال نیز در وین به زودی برگزار خواهد شد؟ دو روز مذاکرات فشرده نمایندگان ایران و آمریکا به میزبانی قطر و البته واسطه‌گری اتحادیه اروپا در حالی رو به پایان است که رسانه‌ها این بار با احتیاط درباره نتایج آن به موضع‌گیری پرداخته‌اند.

اتحادیه اروپا: دوحه جایگزین وین نیست

پیتر استانو، سخنگوی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک کنفرانس خبری گفت که مذاکرات احیای توافق هسته‌ای از وین به جای دیگری منتقل نشده است.

استانو که در بروکسل با رسانه‌ها گفت‌وگو می‌کرد، افزود: آنچه در حال حاضر در قطر در حال رخ دادن است، مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با تسهیل‌گری اتحادیه اروپاست. این چیزی است که مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شنبه گذشته در سفرش به تهران اعلام کرد و گفت که ما توانستیم مانع را از سر راه برداریم و پیش خواهیم رفت.

سخنگوی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نشست دوحه را مقدمه نهایی کردن برجام برشمرد و گفت که این مرحله در حقیقت به معنی مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در زمینه پیدا کردن راهی برای پیش رفتن است تا آمریکا در نهایت بتواند به برجام ملحق شود.

سخنگوی سرویس سیاست سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرد که مباحثات میان شرکای توافق درباره برجام که هماهنگی آن بر عهده جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست، هنوز قرار است در وین برگزار شود.

استانو اما هیچ زمانی برای مذاکرات وین اعلام نکرد و با احتیاط به این موضوع پرداخت: «ما همیشه می‌گوییم فرصت موجود به نفعمان نیست و باید به سرعت پیس برویم، اما تعیین کردن زمان آن به جوزپ بورل، نماینده ارشد اتحادیه اروپا بستگی ندارد، چون همه چیز به اراده شرکای مذاکرات بستگی دارد که مسیر رو به جلو را در زمینه تدابیر نهایی پیدا کنند.»

این مقام اتحادیه اروپا همچنین گفت: «شخصا مایلم به سریع‌ترین شکل ممکن پیش برویم اما بگذارید قدم به قدم جلو رویم، همان طور که همیشه در دیپلماسی این کار را می‌کنیم. بگذارید ببینیم که نتیجه این مذاکرات در دوحه چه می‌شود و بعد امیدوار باشیم که امکانش وجود داشته باشد شرکا برای از سرگیری مذاکرات در وین به سرعت گرد هم بیایند.»

تاکید ایران: مذاکره مستقیم نه

تصاویر منتشر شده از دوحه، علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران را تنها با انریکه مورا نشان داد که در حال گفت‌وگوی دو نفره هستند. خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشت که هیئت‌ها در اتاق‌های جداگانه حاضر شدند و پس از آن گفت‌وگو از طریق واسطه پیش رفت.

وزارت خارجه ایران قبل از مذاکرات دوحه و برای چندمین بار تاکید کرد که «هیچ مذاکره مستقیمی با آمریکا انجام نخواهد شد» و از این رو انریکه مورا پیام‌های طرفین را به یکدیگر انتقال می‌دهد.

‌علی مطهری، نایب‌رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی در توییتی اما «کم کردن واسطه‌ها در مذاکرات ‎ایران و ‎آمریکا در ‎قطر» را نشانه‌ای از «ظهور عقل‌گرایی در نظام جمهوری اسلامی و رها کردن ژست انقلابی‌گری» دانست «که طی سال‌های اخیر مردم را به فلاکت رسانده‌ است.»

با این حال ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس امکان مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا را منتفی دانسته و گفته مذاکره بین ایران و آمریکا از طریق واسطه که شخص آقای مورا است؛ انجام می‌شود.

حرف تکراری ایران: توپ در زمین آمریکاست

شاید عبارت «توپ در زمین آمریکا است» پرکاربردترین جمله مقامات ایرانی در اطلاع‌رسانی از مذاکرات است. وزیر امورخارجه باز هم به پیغام‌های رئیس جمهور آمریکا به ایران اشاره کرده و گفته که علیرغم اینکه جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا مرتبا از کانال‌های مختلف پیام‌هایی را برای ایران ارسال و تأکید می‌کند که من برای اینکه به توافق برسیم؛ اراده جدی دارم، ولی ما هنوز در عمل چیزی جز رفتارهای مبتنی بر فشار حداکثری دوره ترامپ در آمریکا را شاهد نیستیم.

حسین امیرعبداللهیان، تصریح کرده است: «علیرغم اینکه لسان و زبان آقای بایدن متفاوت است، ولی در مرحله عمل باید ببینیم که در این مرحله از گفت‌وگوها چه مقدار ادعای آنها نسبت به داشتن نیت و اراده جدی واقعی است.»

امیرعبداللهیان حرف‌های همیشگی خود را نیز تکرار کرده است: «ما جدی هستیم و از خطوط قرمز خود به هیچ وجه عبور نخواهیم کرد. خطوط قرمزی که در مذاکرات در سطح سیاستگذاری و تصمیم‌گیری در کشور ترسیم شده است، مبتنی بر تامین حداکثری منافع ملی کشور است و این موضوعی است که نسل‌های بعدی نیز درباره آن قضاوت می کنند.»

وی بار دیگر برای رسیدن به توافق سراغ اما و اگر رفت و گفت: «معتقدم اگر طرف آمریکایی نیت جدی داشته باشد و واقع بینانه برخورد کند، توافق در این مرحله و در این دور از مذاکرات در دسترس است. در موضوعات محتوایی توافق هم طبعا ایران کاملا منطقی و مستدل در مذاکرات حضور پیدا می‌کند، با دستورکار مشخص.»

امیر عبداللهیان افزود: «ما در نهایت این آمادگی را داریم چنانچه این دور از گفت‌وگوها با واقع بینی آمریکا و سه کشور اروپایی «انگلیس، فرانسه و آلمان » همراه باشد، بتوانیم به نتایج مورد نظر همه طرف‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به اجرای تعهداتشان در قراردادی که سال ۲۰۱۵ میلادی امضا شد، برگردند.شرط موفقیت در مذاکرات، واقع بینی همه طرف‌ها است.»

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه نیز در آخرین گفت‌و گوی خود در این سمت با خبرنگاران باز هم جمله تکراری را گفته بود که «توپ در زمین واشنگتن است. اگر با پاسخ بیایند؛ توافق انجام خواهد شد.»

«عبور از شیوه ترامپ» هم البته کلیدواژه جدید مسئولان دولتی است و پس از مقامات وزارت خارجه، علی بهادری جهرمی، به عنوان سخنگوی دولت هم در حاشیه جلسه هیات دولت گفت: «سفر دوحه و مذاکرات قطر در راستای استمرار مذاکرات است تا ایران مذاکراتی را مانند گذشته و در استمرار همان مذاکرات گذشته، به صورت مستقیم با اتحادیه اروپا در دوحه، در پیش بگیرد. امیدوار هستیم با عبور دولت جدید آمریکا از شیوه ترامپ که عدم پایبندی به حقوق بین الملل و عدم پایبندی به توافقات گذشته و در نظر نگرفتن حقوق حقه ملت ایران بود، بتوان به توافقات مثبت و قابل قبول دست یافت.»

مذاکرات دوحه، جفت پوچ؟

مذاکرات دوحه در سکوت مطلق خبری در حال برگزاری است. با این حال خبرگزاری تسنیم نزدیک به اصولگرایان در خبری اختصاصی از بن‌بست مذاکرات در قطر خبر داد.

تسنیم به‌ نقل از منابع آگاه نوشت که «آن چیزی که مانع به نتیجه رسیدن این دور از گفتگوها شده، پافشاری طرف آمریکایی بر متن طرح پیشنهادی خود در وین است که شامل «تضمین برای انتفاع اقتصادی ایران» نمی‌شود، در واقع واشنگتن به‌دنبال احیای برجام به‌منظور محدود کردن ایران بدون دستاورد اقتصادی برای کشورمان است.»

این خبرگزاری اصولگرا در ادامه خبر اختصاصی خود از دوحه یادآور شد که همین مسئله باعث شده است به‌دلیل ضعف دولت بایدن و عدم توانایی در تصمیم‌گیری نهایی، احیای توافق هسته‌ای که صرفاً نیاز به پذیرش خط قرمز ایران در انتفاع اقتصادی از این رویداد از سوی آمریکا دارد، نشست دوحه هم فعلا تأثیر خاصی در پیشرفت مذاکراتی نداشته باشد و مدعی شد که «نماینده ارشد اتحادیه اروپا هم از این رویکرد آمریکا در عدم تلاش برای احیای برجام، انتقاد کرد.»

به رغم خبر تسنیم اما ناصر کنعانی، سخنگوی جدید وزارت خارجه ایران اعلام کرد که مذاکرات در دوحه در فضایی حرفه‌ای و جدی همچنان در حال برگزاری است. برخی براین باورند که شاید هدف تسنیم از انتشار این خبر، تاثیرگذاری بر فضای مذاکرات بوده است.

خبرگزاری ایرنا نیز در جواب تسنیم به نقل از یک منبع آگاه در محل مذاکرات دوحه نوشت که «گفت‌وگوهای دو روزه دوحه، همچنان ادامه داشته و طرف اروپایی همچنان مشغول تبادل پیام میان تیم‌های مذاکراتی ایران و آمریکاست.»

مذاکرات و حق‌الناس

دولت بدون تردید نقش برجام در بازار و معیشت مردم را متوجه شده و به قول فعالان فضای مجازی بعد از خبر از سرگیری مذاکرات فهمیده که لاشه متعفن برجام بیش از تمام برنامه‌های اقتصادی‌اش بر بازار تاثیر می‌گذارد.

اینکه چرا با همه این نشانه‌های روشن نمی‌تواند هم در مذاکرات با طرف آمریکایی و هم مقامات تصمیم‌گیرنده داخلی ابتکارعمل داشته باشد، موضوعی مهارتی و تاکتیکی است.

به قول محمدعلی ابطحی، فعال اصلاح طلب «بعضی فرصت‌ها مثل مذاکرات برجامی در دوحه به سرنوشت زندگی ملت مربوط است. حق‌الناس را ضایع نکنید.»

رسانه‌های اصولگرا از بن بست مذاکرات در قطر خبر دادند و نوشتند که پافشاری طرف آمریکایی بر متن طرح پیشنهادی خود شامل «تضمین برای انتفاع اقتصادی ایران» نمی‌شود و تنها به دنبال محدود کردن ایران بدون دستاورد اقتصادی هستند

یک مقام اتحادیه اروپا گفته فرصت موجود به نفعمان نیست ولی باید اول نتیجه مذاکرات در دوحه را ببینیم و بعد امیدوار باشیم که شرکا برای ازسرگیری مذاکرات در وین به سرعت گرد هم بیایند