از «الف» تا «ی» طرح پرابهام نان کارتی

روزنو :در حالی تا پایان تیرماه طرح جدید عرضه نان به صورت سراسری اجرایی می‌شود که ابهامات عرضه کارتی نان هنوز به طور کامل برای افکار عمومی رفع نشده است. معاون وزیر جهاد کشاورزی حالا می‌گوید که تا پایان تیرماه تمامی نانوایی‌ها در سراسر کشور مجهز به کارتخوان می‌شوند و شیوه جدید عرضه نان در کشور اجرایی می‌شود.

حالا پای نان کارتی به تهران رسیده است. نان کارتی بنا بر قول مقامات مسئول قرار است نه گران شود و نه سهمیه‌بندی اما افکار عمومی که در ماه‌های اخیر با رشد قابل توجه قیمت‌ها روبروست این نگرانی را حمل می‌کند که قرار است نان نیز در مقصد آخر گران شود. مقصد آخر زمانی است که شیوه جدید عرضه نان در سراسر کشور اجرایی شده باشد.

داستان نان چیست؟

دولت سیزدهم هدف از اجرای طرحی به نام هوشمندسازی یارانه آرد و نان را جلوگیری از قاچاق آرد و توزیع عادلانه یارانه‌ها اعلام کرده است. دراین‌راستا، تجهیز نانوایی‌ها به کارتخوان‌های هوشمند مخصوص این طرح آغاز شد تا از طریق این تراکنش‌ها حجم مصرف آرد و حجم تولید نان به‌صورت لحظه‌ای رصد شود.

درحالی‌که مقامات دولتی تأکید دارند که قیمت نان دراین‌راستا تحت هیچ شرایطی افزایش نخواهد یافت، برخی کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس، رشد قیمت نان را در ادامه اجرای این طرح محتمل دانسته‌اند.

احسان ارکانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در این زمینه گفته بود: در قالب همین کارت فعلی یارانه‌ها، یک سازوکاری طراحی می‌شود که مثلاً به نسبت سرانه، حدود هفت‌دهم نان سنگک به ازای هر فرد تعریف و مازاد بر آن محاسبه شود. به این شکل که شما نان که می‌خرید و از طریق دستگاه کارتخوان نانوایی کارت یارانه که می‌کشید، معادل آن سرانه تعریف‌شده مشمول یارانه و به همان قیمت فعلی حساب می‌شود و مازاد بر الگوی مصرف آن را از حساب بانکی برداشت می‌کنند و به صورت آزاد محاسبه می‌شود.

هرچه هست نگرانی با طعم نان در افکارِعمومی افزایش یافته است. نکته مهم اینجاست که با تغییر اولیه بهای آرد در نان فانتزی‎‌ها و همچنین نان‌‌های غیریارانه‎‌ای صف خرید نان در اغلب نانوایی‌های کشور مشهود شده است. صف‎‌هایی که در سال‌های اخیر به خاطره‎ای دوردست برای مردم تبدیل شده بود.

نان گران می‎شود؟

هرچند فروش نان در راستای این طرح دستخوش تغییر می‌شود؛ اما معاون وزیر جهاد کشاورزی می‎‌گوید شیوه خرید نان دراین‌راستا تغییری نخواهد کرد. قربانی اطمینان داده است که فرآیند خرید نان مانند سابق است؛ یعنی خریدار کارت می‌کشد تعداد قرص نان موردنیاز خود و پلاستیک را انتخاب و پرداخت از کارت بانکی انجام می‌شود. وی تاکید کرده است قیمت نان در قالب اجرای این طرح هیچ تغییری نخواهد داشت.

برای اولین بار این طرح در زنجان به صورت پایلوت اجرا و پس از آن عرضه کارتی نان در استان‎های قزوین، چهارمحال و بختیاری، فارس و تهران اجرایی شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که تجهیز نانوایی‎ها در تهران این طرح را وارد فاز جدید می‎کند چرا که این اتفاق سبب می‌شود بخش مهمی از جمعیت کشور در پوشش این طرح قرار گیرد. به این ترتیب انتظار می‎رود تا پایان تیرماه نانوایی‌های سراسر کشور به کارتخوان مجهز شوند و در نتیجه عرضه نان به صورت کارتی گستره‎ کشوری را بیابد.

ایران چند نانوایی سنتی دارد؟

آخرین آمارها نشان می‌دهد در کل کشور ۸۳هزار دستگاه کارتخوان نیاز است. نکته مهم اینجاست که موضوع مرتبط با پشتیبانی از کارتخوان‌ها بسیار پراهمیت است چراکه طبق اعلام معاون وزیر جهاد کشاورزی این دستگاه‌های پوز نوع خاصی هستند. گزارش‌ها نشان می‌دهد عملیات اتصال در برخی نانوایی‌ها شروع و تنها در تهران 9 ‌هزار کارتخوان به نانوایی‌ها داده شده است.

آخرین جزئیات درباره خرید نان

هر چند بحث‌هایی در خصوص فروش نان به صورت سهمیه‎ای و ... مطرح شده است، اما در شرایط فعلی طبق اعلام رسمی صورت گرفته، تنها عملیات خرید دستخوش تغییر می‎شود و افراد باید برای خرید نان از کارت بانکی استفاده کنند که به کد ملی متصل است. این بدان معناست که کارت خاصی برای مشتریان نان صادر نمی‎شود بلکه از کارت‌های موجود استفاده خواهد شد. در این قالب مقداری از هزینه نان از حساب خریدار کسر می‌شود و مابقی نیز از حساب سایه پرداخت و به حساب نانوایی‌ها واریز می‌شود .هنوز روشن نیست آیا خرید نان با تمامی کارت‎های بانکی ممکن است یا کارت بانکی یک نفر از اعضای خانواده قرار است برای خرید نان مورد استفاده قرار گیرد. بنا بر اعلام صورت‌گرفته هیچ محدودیتی در تعداد نان وجود ندارد و با کارت بانکی هر تعدادی که نیاز است می‌توان خریداری کرد.

درحالی‌که مقامات دولتی تأکید دارند که قیمت نان تحت هیچ شرایطی افزایش نخواهد یافت برخی کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس، رشد قیمت نان را در ادامه اجرای طرح خرید کارتی نان محتمل دانسته‌اند

با این حال معاون وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه با این طرح یارانه‌ها مستقیم و هدفمند به دست مردم می‌رسد و آرد چندنرخی در بازار و نشت یارانه نخواهیم داشت، گفت: همچنین این طرح در جلوگیری از قاچاق و ضایعات نان اثر بسیار زیادی داشته و خروج آرد برای مصارف غیرانسانی به حداقل می‌رسد. همچنین کیفیت نان و رضایت مشتری نیز ارتقا می‌یابد.

برخی گزارش ها نشان می‌دهد بخشی از نان خشک و حتی نان پخت نانوایی‌ها در قالب غذای دام از چرخه خارج شده و در دامداری‎ها به مصرف می‎رسد. گفته می‎شود گرانی خوراک دام این روند را تشدید کرده است و حالا دولت قصد دارد با اجرای طرح تازه، مصارف نان را تنها برای حوزه انسانی محدود کند.

میثم جعفری، دبیر اطلاع‌رسانی ستاد نان درباره سازوکار و ماموریت ستاد ویژه نان نیز گفته است ستاد نان برای راهبری هوشمندسازی نان در وزارت اقتصاد راه‌اندازی شده‌ است و توزیع آرد را مدیریت می‌کند.

به گفته او، زنجیره آرد از زمانی که خریداری می‌شود در وزارت کشاورزی مدیریت می‌شود تا زمانی که در اختیار نانوا قرار می‌گیرد، اما موضوع این است که بخشی از آرد از چرخه پخت نان مردم خارج می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میانگین حدود ٣٠ درصد میزان آردی که توسط دولت بین نانواها توزیع می‌شود، از چرخه تولید و پخت نان خارج و به سمت پخت نان فانتزی و شیرینی‌ها و قنادی‌ها می‌رود یا به دامداری‌ها می‌رسد. بر همین اساس، برای مدیریت این فضا و شرایط مدلی در حال اجراست که بر پخت نان نظارت دارد تا آرد نان در نهایت به مردم برسد.

هر چه هست هنوز کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی ابهامات متعددی در این زمینه دارند و در پاسخ به پرسش‌های متعدد خبرنگاران می‌گویند که چیز زیادی از اجرای این طرح نمی‌دانند.

همین ابهام در کنار گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد شیوه اجرای طرح می‌تواند زمینه را برای هزینه‌بر شدن طرح مذکور در بلندمدت مهیا کند. اتفاقی که با توجه به مصرف بالا و فراگیر نان، خطری برای سفره ایرانی محسوب می‌شود.