تدارک حذف یارانه طبقه متوسط و برخورداران

روزنو :با انتشار آخرین دسته‌بندی وضعیت معیشتی خانوارهای ایرانی، کارشناسان معتقدند اولین گام برای حذف سه دهک از فهرست یارانه‌بگیران از سوی دولت برداشته شد.

دولت سیزدهم به موجب مفاد پیش‌بینی شده در قانون بودجه مکلف است نسبت به حذف یارانه سه دهک برخوردار اقدام کند. حالا طبق آمارهای ارائه شده 74 میلیون نفر از جمعیت ایران یارانه دریافت می‌کنند و با این حساب باید ایران آماده خداحافظی حداقل 21 میلیون نفر جمعیت از فهرست یارانه‌بگیران باشد.

یارانه اقتصاد ایران را در وضعیتی پیچیده قرار داده است. از یک سو دولت‌ها همواره تلاش دارند نسبت به حذف یارانه اقدام کنند اما از سوی دیگر موضوع یارانه در ادبیات سیاسی - اقتصادی ایران جایگاهی ویژه دارد و در دوره‎های تبلیغات انتخاباتی خبری از اعلام برنامه برای حذف یارانه برخورداران نیست و در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم نیز اغلب کاندیداها شعار افزایش رقم یارانه‌ها را مطرح کردند و حتی کاندیداها پای یارانه میلیونی را به فضای اقتصادی ایران باز کردند.

حالا اما در آستانه‌ یک سالگی دولت، یارانه‌های نقدی افزایش نیافته و به نظر می‎رسد دولت درصدد است با حذف یارانه‌های برخورداران فضایی برای بهره‌مندی بیشتر طبقه‌ی فقیر از یارانه‌ها را فراهم کند. این مهم البته می‌تواند برنامه‌ای مناسب تلقی شود اما نکته اینجاست که تورم بالا در چهار سال پیاپی، قدرت اقتصادی خانوارها را تحلیل برده و همین مساله مقاومت‌هایی را در افکار عمومی مقابل این موضوع یعنی حذف یارانه‌های نقدی برای دهک‌هایی که برخوردار تلقی می‌شوند ایجاد کرده است. کارشناسان در سال‌های اخیر نسبت به افزایش قابل‌توجه جمعیت فقیر هشدار داده و معتقدند تداوم روند تورمی و نرخ بالای بیکاری در کنار بی‌ثباتی‌های اقتصادی می‌تواند بخش مهمی از طبقه‌ی متوسط را به ورطه فقر بکشاند.

آمار رسمی درباره فقر چه می‌گوید؟

معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تازه‌ترین آمار خود در خصوص وضعیت معیشتی خانوارها ایرانی را منتشر کرد تا مشخص شود به صورت تقریبی 38 درصد از جمعیت ایران در فقر به سر می‌برند و نیازمند کمک‌های معیشتی هستند.

طبق آخرین آمارهای ارائه‌شده، مجموع ۲۴ میلیون و ۹۰۱ هزار و ۶۹۶ خانوار ایرانی یارانه‌بگیر در کشور وجود دارند. این خانوارها جمعیتی در محدوده 74 میلیون و 400دهزار نفر را تشکیل می‌دهند.به‌این‌ترتیب، به‌نظر می‌رسد با توجه به جمعیت 84 میلیون نفری ایران، تنها 10 میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران خارج مانده‌اند. دراین‌راستا، اما گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد در میان یارانه‌بگیران خانوارهای برخوردار نیز حضور دارند و هفت درصد از کسانی که یارانه دریافت می‌کنند برخوردار محسوب می‌شوند.

در این گزارش قید شده است که در کنار ۳۸ درصد خانوار فقیر در فهرست یارانه‌بگیران، ۵۵ درصد خانوار متوسط نیز حضور دارند و سیاست‌گذار با استفاده از آن می‌تواند سیاست حمایتی متناسب با هریک را به اجرا بگذارد.

به موجب اعلام صورت‌گرفته در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، اطلاعات درآمدی و معیشتی از جمعیت ۷۷٫۴ میلیون نفر یارانه‌بگیر در کشور جمع‌آوری شده و براساس این اطلاعات یک دسته‌بندی از خانوارها صورت گرفته است.

وضعیت خانوارهای فقیر چگونه است؟

طبق گزارش منتشرشده، حدود ۹٫۳ میلیون خانوار فقیر شناسایی شده‌اند. دسته‌بندی این خانوارها به دو گروه تحت پوشش و فاقد پوشش نهاد حمایتی است. براین‌اساس، ۲٫۸ میلیون خانوار که 30 درصد از کل خانوارهای فقیر را تشکیل می‌دهد، تحت پوشش قرار دارند و ۶٫۶ میلیون خانوار که 70 درصد از کل خانوارهای فقیر هستند، تحت پوشش نهاد حمایتی نیستند.

در کنار وضعیت هولناک خانوارهای فقیر، معاون شهرسازی شهردار تهران نیز با انتشار گزارشی اعلام کرد: ۴۳ درصد تهرانی‌ها مستاجرند و بر اساس مطالعات ۴۲ درصد مردم در کشور زیر خط فقر مسکن هستند که این رقم در استان تهران ۸۰ درصد است.

این بدان معناست که نه فقط طبقه‌ فقیر بلکه بخش مهمی از طبقه‌ متوسط ایرانی نیز با فقر مسکنی مواجه هستند.

براساس گزارش رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در مجموع ۱۳٫۹ میلیون خانوار در طبقه متوسط قرار دارند که براساس نوع شغل آنها، قابل‌طبقه‌بندی بوده و به پنج دسته تقسیم شده‌اند. طبق این گزارش، ۲٫۲ میلیون خانوار، ۱۵٫۸ درصد از کل خانوارهای متوسط را کارکنان و مستمری‌بگیران دولت تشکیل می‌دهند؛ درعین‌حال، شش میلیون خانوار یعنی ۴۳٫۳ درصد از کل خانوارهای متوسط را کارگران و مشاغل خصوصی تشکیل می‌دهند.

۲٫۴ میلیون خانوار یعنی ۱۷٫۳ درصد از کل خانوارهای متوسط را بازنشستگان تشکیل می‌دهند؛ درعین‌حال سه میلیون خانوار طبقه متوسط یعنی حدود 21 درصد از جمعیت این طبقه فاقد درآمد ثابت هستند و ۲۷۷ هزار خانوار، دو درصد از کل خانوارهای متوسط تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند.

وحید شقاقی شهری: حدف یارانه‌ طبقه متوسط ایرانی در شرایط تورمی کنونی که بار تورمی به سبد معیشتی خانوار رسیده و قیمت اقلام مصرفی روزانه تغییر می‌کند، راه رفتن بر لبه‎ تیغ است

تعداد خانوارهای برخورداری که یارانه می‌گیرند چقدر است؟

طبق اطلاعات رسمی منتشر شده هفت درصد از یارانه‌بگیران برخوردار محسوب می‌شود. این تعداد خانوار جمعیتی در محدوده شش میلیون نفر را در برمی‌گیرد. این بدان معناست که اگر دولت بخواهد نسبت به حذف یارانه‌ سه دهک اقدام کند، لازم است نسبت به حذف یارانه شش میلیون برخوردار در کنار 15 میلیون نفر از طبقه‌ی متوسط اقدام کند. این وضعیت حکایت از آن دارد که به زودی پای حذف یارانه‌ها به طبقه‌ متوسط باز خواهد شد.

وحید شقاقی شهری، کارشناس اقتصادی معتقد است این اقدام در شرایط تورمی کنونی که بار تورمی به سبد معیشتی خانوار رسیده و قیمت اقلام مصرفی روزانه تغییر می‌کند، راه رفتن بر لبه‎ تیغ است.

وی می‌گوید فشار یارانه‌ها برای دولت فشاری زیاد تلقی می‌شود اما باید در نظر داشت عوارض اجتماعی حذف یارانه طبقه متوسطی که فشاری بسیار بالا را تحمل می‎کند بسیار بالاتر از فشار اقتصادی است.

وی افزود: حذف یارانه‌های نقدی، اقدامی بسیار مهم و ضروری است اما در اقتصاد متورم، که فشار تورمی هر روز بیشتراز روز قبل افزایش می‌یابد، نمی‌توان انتظار همراهی اجتماعی داشت این در حالی است که با مهار تورم و ورود به دوره‌ای از ثبات اقتصادی این مهم قابل تحقق خواهد بود.

هر چه هست به نظر می‎رسد دولت با پایان اولین ماه سال خود را مهیا می‌کند که هر چه زودتر عملیات حذف یارانه برخورداران و البته طبقه‌ی متوسط را کلید بزند. نکته مهم البته همین طبقه‌ی متوسط است که در فشار تورمی این سال‌ها با کاهش رفاه و آب رفتن قدرت خرید مواجه شده است.

هر چه هست دولت سیزدهم سیاست ابهام را در عرصه تصمیمات مهم در دستور کار قرار داده است. در حالی برنامه‌ دولت برای حذف یارانه چراغ خاموش کلید می‎خورد که هنوز وضعیت حذف ارز یارانه‌ای یا ارز 4200 تومانی مشخص نیست و البته همین سیاست ابهام در شعله‌ور شدن آتش تورم موثر است. کارشناسان معتقدند انتشار گزارش دهک‌بندی مرحله اول برای حذف یارانه‌ی بخشی از جمعیت است و باید منتظر ماند و دید دولت چه زمانی تصمیم به شفاف‌سازی درباره سیاست‎هایش خواهد گرفت.