احیای برجام سخت و پیچیده شده است

روزنو :وزارت خارجه آمریکا و سه کشور اروپایی در آخرین بیانیه مرتبط با برجام، «راه‌حل دیپلماتیک» را بهترین ابزار برای بازگشت متقابل به اجرای برجام دانست. این در حالی است که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا پیش از انتشار این بیانیه خوش‌بین نبودنش را از دستیابی به توافق با ایران در گفت‌وگویی با شبکه ان بی سی اعلام کرده بود. در شرایطی که احیای توافق برجام می‌تواند به هموار شدن مسیر توسعه اقتصادی کشور کمک کند، به همین دلیل است که کارشناسان گفته و می‌گویند که دستگاه دیپلماسی کشور نباید فرصت احیای برجام را از دست بدهند. دراین‌ارتباط ستاره صبح با سید جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین و تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به پایان یافتن مذاکرات برجام و عدم حصول نتیجه، به نظر شما آیا می‌توان گفت برجام به ایستگاه پایانی خود رسیده است یا خیر؟

هنوز خوش‌بینی برای احیای برجام وجود دارد و همچنان تحلیل‌های مثبت دراین‌باره شنیده می‌شود. در حقیقت برجام امروز در یک گذرگاه سخت قرارگرفته است. مذاکرات در ابتدای کار اصرار تهران بر خروج هم‌زمان نهاد رهبری و سپاه از لیست تحریم‌های آمریکا را به همراه داشت، اما با توجه به آن‌که طی روزها و هفته‌های اخیر دیگر نامی از رفع تحریم نهاد رهبری به میان نمی‌آید حکایت از آن دارد که به‌احتمال‌زیاد در خصوص رفع تحریم‌های این نهاد توافق حاصل‌شده است، اما به دلیل آنکه دو حوزه حساس توان موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران مستقیماً در ارتباط با سپاه قرار دارد موجب شده که مسئله خروج سپاه از لیست تحریم‌های آمریکا فرآیندی پیچیده و زمان‌بر را شکل دهد. از این منظر اگرچه بسیاری از تحلیل‌ها بر این نکته تأکید دارد که حصول توافق و احیای برجام در دسترس است، اما به دلیل آنکه جمهوری اسلامی ایران سپاه را جزو خطوط قرمز خود می‌داند و این موضوع مخالفان منطقه‌ای و جهانی دارد، می‌تواند کل مذاکرات وین را تحت‌الشعاع قرار دهد و آن را به بن‌بست برساند و بدون نتیجه کند.

اکنون با فضای پیچیده بین‌المللی بعد از بحران اوکراین و سرنوشت نامعلوم برجام مواجه هستیم. همچنین شاهد اتحاد بین همسایگان ایران با اسرائیل هستیم. به نظر شما آیا چنین اتحادی می‌تواند مرزهای ایران را ناامن کند؟

روند مذاکرات برجام حساسیت‌هایی را در آمریکا و در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ایجاد کرده است. به دلیل همین حساسیت‌های ناشی از خروج سپاه از لیست گروه‌های تروریستی و تحریم‌های آمریکا ما شاهد برگزاری دو نشست سه‌جانبه شرم‌الشیخ مصر و نشست شش‌جانبه در نقب بودیم. لذا این شرایط یک فضای مبهم و آینده تاریکی از مذاکرات وین به دست می‌دهد. اگر ایران بتواند به‌نوعی در روابط خود با شرق و غرب تعادل داشته باشد و موازنه‌ای مثبت در روابط خود ایجاد کند قطعاً شرایط برای کشورمان بهتر خواهد شد. ایران این تجربه را دارد که موازنه منفی جواب نمی‌دهد. اگر با موازنه مثبت بتوانیم هم با روسیه و چین و به‌اصطلاح بلوک شرق و هم با غرب و آمریکا روابط متعادل برقرار کنیم، می‌توانیم در قدم اول اقتصاد کشور را تقویت و جذب سرمایه داشته باشیم و سرمایه اجتماعی را در داخل افزایش دهیم. در این شرایط تمام تحرکات و دسیسه‌ها خودبه‌خود بلااثر می‌شود، زیرا ایران در مدار همکاری‌های بین‌المللی قرار می‌گیرد و کشورهای بسیاری در اقتصاد ایران منافعی خواهند داشت.

به نظر شما در صورت عدم توافق ایران با پنج به‌علاوه یک، چه خطراتی کشور را تهدید می‌کند؟

اگر برجام احیا نشود، ایالت متحده آمریکا و طرفین اروپایی برجام می‌توانند مکانیزم ماشه را علیه ایران فعال کنند. در این صورت کشورها موظف هستند در تحریم ایران مشارکت کنند و ممکن است ایران دوباره ذیل بند 7 منشور سازمان ملل متحد قرار گیرد. درصورتی‌که چنین ائتلافی بین کشورها علیه ایران به وجود بیاید شرایط بر ضد ایران تغییر خواهد کرد و حتی کشورهایی که ایران از آن‌ها انتظار کمک دارد نیز نخواهند توانست که با همکاری کنند و شرایط دشوار خواهد شد. واقعیت این است که اکنون ضعف اقتصادی در کشور وجود دارد. در این سال‌ها از سفره مردم آن‌قدر زده شده که شش دهک ما نیازمند شده‌اند. این در حالی است که در حالت عادی یک دهک جامعه نیازمند بود و پنج دهک بالای آن طبقه متوسطی هستند که از رفاه برخوردار هستند. حالا شش دهک نیازمند، سه دهک بالا متوسط و تنها یک دهک مرفه است. خطر این است که اگر اقتصاد ضعیف‌تر ‌شود، مردم دچار مشکل خواهند شد، آنگاه حاکمیت ضعیف می‌شود؛ اما این ظرفیت در احیای برجام وجود دارد پس احیای برجام باید اولین اولویت کشور باشد.