فرصت بازگشت سريع به بازار انرژی

روزنو :حمله نظامی روسیه علیه اوکراین با وجود اینکه تهدیدی برای امنیت منطقه محسوب می‌شود و باعث شد تا فرصت‌هایی که پیش از تحریم‌ها در اختیار ایران بوده و در دوران تحریم‌ها از دست رفته، بازهم قابل دسترسی برای ایران باشد. این فرصت‌ها به‌ویژه در حوزه انرژی، ‌غلات، مواد شوینده و... که پیش از این در اختیار اوکراین یا روسیه بوده است حالا با خارج‌شدن این 2 کشور به‌دلیل جنگ و تحریم؛ به بازاری مستعد برای حضور ایران تبدیل شده‌اند چراکه در شرایط حاضر کشورهایی که مشتری این 2 کشور بوده‌اند، با ناپایداری واردات محصولات موردنیاز مواجه شده و به همین دلیل هم ایران می‌تواند جایگزین خوبی برای بازارهای منطقه‌ای باشد؛ اما این اتفاق نیاز به اقدام سریع ایران برای احیای برجام، رفع موانع صادرات، توسعه روابط اقتصادی از طریق دیپلماسی سیاسی و اقتصادی و همچنین رفع تنش‌هایی است که در حال حاضر چه از طریق تندروها در ایران ایجاد شده و چه تبلیغات منفی‌ای که از سوی دشمنان ایران صورت گرفته است. روسیه یکی از کشورهایی است که در دوران تحریم انرژی ایران؛ مشتریان و جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی به‌ویژه گاز را گرفت. حمله نظامی روسیه علیه اوکراین وارد روز نهم خود شده و ادامه‌دارشدن این نبرد سبب شده تا بازارهای صادراتی هر دو کشور به‌ویژه اوکراین دچار اختلال شوند. از طرفی تحریم سنگین روسیه در همه ابعاد هم تقریبا دست این کشور را از بازارهای جهانی به‌ویژه منطقه کوتاه کرده و ادامه جنگ این وضعیت را تشدید خواهد کرد. این اتفاق بدین معناست که کشورهای دیگر از جمله ایران فرصت دارند تا افسار بازارهایی که از دست روسیه و اوکراین به واسطه همین جنگ خارج شده را در دست بگیرند. حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران درباره تحریم‌های روسیه و فرصت‌ها و تهدیدهای این اتفاق برای ایران، با اشاره به اینکه میزان صادرات گاز پارس‌جنوبی در ایران حدود 25 میلیون متر مکعب، اما این میزان در روسیه 200 میلیارد است، گفت: «روسیه بیش از کل تولید پارس‌جنوبی ما در بازار جهانی گاز صادر می‌کند. اگر بخواهند این کشور را در این حوزه تحریم کنند قیمت‌های جهانی گاز به‌شدت افزایش پیدا می‌کند که این موضوع کمکی به درآمدهای ارزی ایران است.» او اضافه کرد: «مهمترین فرصت‌های اقتصادی‌ای که ایران در تحریم روسیه می‌تواند کسب کند افزایش قیمت نفت و گاز و امکان بازگشت سریع‌تر به بازار جهانی نفت است. با توجه به اینکه روسیه 10 میلیون و 700، 800 هزار بشکه نفت تولید می‌کند، بیش از 10 درصد تولید بازار جهانی نفت را دارد و توانست این تولید را در داخل مصرف و نصفش را صادر کند، از این نظر هم فرصت برای ایران وجود دارد. ضمن اینکه با توجه به تحریم روسیه این احتمال وجود دارد روسیه مجبور شود بخشی از فروش این فرآورده‌های نفتی‌اش را از کانال ایران انجام دهد که این موضوع نیز یک فرصت برای اقتصاد ایران است. ضمن اینکه تامین نیازهایش هم از بازار جهانی به مشکل می‌خورد و تنها مسیری که می‌تواند برای روسیه باز ماند مسیر دریای خزر باشد و از این نظر هم می‌تواند به نفع ایران باشد.» حسینی تصریح کرد: «از دیگر فرصت‌های ایجاد شده این است که اوکراین رقیب ما در بازارهای منطقه است، با توجه به اینکه بسیاری از زیرساخت‌های اوکراین از بین رفته فرصتی برای ما در عراق و کشورهای همسایه به‌ویژه در بازار فولاد، موادغذایی، پروتئینی، نوشیدنی‌ها، آب‌میو‌ه‌ها و شوینده‌ها به‌وجود می‌آید. از طرفی روسیه در حوزه‌های نفتی عراق در حوزه‌های مشترک ما با عراق با شرکت‌های لوک اویل، گازپروم و... حضور دارد. در کنسرسیومی که روسیه حضور دارد کشورهای غربی و جنوب شرقی آسیا مثل پتروناس نیز هستند که با توجه به تحریم روسیه ممکن است به کار خودشان ادامه ندهند، بنابراین ممکن است تولید عراق به‌عنوان رقیب ما در بازار جهانی نفت، دچار با اخلال مواجه شود.» حسینی در این میان تهدیدی که متوجه ایران می‌شود در حوزه کالاهای اساسی است، بیان داشت: «ما در این زمینه 80 درصد وابسته هستیم یکی از راه‌های تامین کالاهای اساسی ما از طریق روسیه، اوکراین، آرژانتین، برزیل و هند به‌عنوان تولیدکننده هستند. با توجه به اینکه اوکراین در این زمینه دارای پتانسیل بسیار بالا و توان تامین غذای 600 میلیون نفر را داشته و روسیه هم خودش بزرگترین تولیدکننده غلات بوده، بنابراین این موضوع می‌تواند باعث افزایش قیمت و کمبود کالا در کشورمان شود و اینها همه می‌توانند در بازار ایران اثر منفی داشته باشند.»

سرنوشت ذخایر شناور

در حال حاضر ایران به‌دلیل تحریم‌هایی که در حوزه انرژی با آنها مواجه است نمی‌توان به‌راحتی نفت و گاز خود را به‌فروش برساند و از این‌رو بخشی از تولیدات نفتی خود را به‌صورت شناور ذخیره کرده است. ذخایری که برخی از کارشناسان آن را تا 100 میلیون بشکه تخمین می‌زنند که در صورت امضای توافق احیای برجام می‌تواند به بازارهای جهانی سرازیر شود. این شرایط با وضعیت حمله نظامی روسیه علیه اوکراین بیش از گذشته برای ایران فراهم شده است به شکلی که حتی کارشناسان غربی هم به این موضوع اذعان دارند که ذخایر شناور نفت ایران افزایش یافته و آماده تحویل به بازارهای جهانی است!

فرصت صادرات

قیمت نفت هفته گذشته تحت‌تاثیر تحریم‌های غرب علیه روسیه به‌دلیل حمله نظامی به اوکراین، برای نخستین‌بار در یکدهه گذشته به حدود ۱۲۰ دلار در هر بشکه رسید و تنها خبر نزدیک‌شدن به توافق هسته‌ای ایران بود که باعث شد قیمت‌ها اندکی عقب‌نشینی کنند. به‌نظر می‌رسد مذاکرات به پایان نزدیک شده و از دیدار قریب‌الوقوع وزیران صحبت می‌شود. به گفته تحلیلگران، اما حتی اگر توافقی منعقد شود، چند ماه زمان می‌برد تا پایبندی ایران به توافق تایید شده و تحریم‌ها رفع شوند و این بدین معناست که بعید است تا ماه «می» یا ژوئن نفت بیشتری از ایران به بازار عرضه شود. تحلیلگران می‌گویند اکثر پالایشگاه‌های نفت جهان سال‌هاست به‌دلیل تحریم‌ها موفق به خرید نفت ایران نشده‌اند و به دو تا سه ماه زمان برای انجام تغییرات فنی و فراهم کردن امکان از سرگیری واردات نفت ایران نیاز دارند و هنگامی که پایبندی ایران به توافق تایید شد، ایران نیازی به صبرکردن برای افزایش تولید میادین نفتی ندارد و می‌تواند از نفتی که در ذخایرش دارد، ‌استفاده کند تا اندکی از فشاری که روی قیمت‌ها به‌دلیل کندی عرضه روسیه به دلیل تحریم‌های غربی وجود دارد، کاسته شود. شرکت اطلاعاتی «کپلر» برآورد کرده ایران تا اواسط فوریه ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در ذخایر شناور داشته و می‌تواند برای مدت حدود سه ماه یک‌میلیون بشکه در روز معادل یک درصد از عرضه جهانی، نفت عرضه کند، اما این افزایش عرضه موقتی خواهد بود. انتظار می‌رود ایران پس از توافق تولید نفت را افزایش دهد، اما تحلیلگران می‌گویند ممکن است سه تا شش مان زمان ببرد تا صادرات نفت ایران به میزان یک تا ۱.۳میلیون بشکه در روز رشد کند و افزایش بیشتر تولید سال‌ها زمان می‌برد و به سرمایه‌گذاری بزرگ در زیرساخت نفتی فرسوده بستگی دارد. با این حال ذخایر شناور ایران می‌تواند به سرعت وارد بازار شود و ایران آمادگی‌هایی برای این منظور انجام داده است.

ذخایری که به‌زودی تخلیه می‌شوند

همایون فلک‌شاهی، تحلیلگر ارشد کپلر گفت: ما شاهد افزایش میزان نفت ایران در ذخایر شناور در آب‌های چین از ۷.۸ میلیون بشکه در اوایل ژانویه به ۱۴ میلیون بشکه در حال حاضر هستیم. این وضعیت نشان می‌دهد ذخایر شناور مذکور در انتظار تخلیه در روزها یا هفته‌های آینده هستند. سارا وخشوری، رئیس شرکت SVB International نیز معتقد است: ایران با پیش‌بینی صادرات قریب‌الوقوع، بخشی از ذخایر شناور میعانات را به پایانه نفتی جزیره خارک منتقل کرده و میزان آن حدود ۲۰ میلیون بشکه است و حداقل ۵۰ میلیون بشکه مایعات ذخیره شده برای صادرات فوری وجود دارد. این در حالی است که یک منبع بازرگانی اروپایی گفته «پروسه رفع تحریم‌ها به‌دلیل بحران در اوکراین و مختل‌شدن صادرات نفت روسیه، ممکن است سریع‌تر از سال ۲۰۱۵ باشد.» به‌نظر می‌رسد فرصت‌های پیش‌ آمده برای بازگشت ایران به بازار انرژی و دستیابی به بازارهای منطقه همزمان با درگیری روسیه و اوکراین و احتمال امضای برجام و رفع سریع‌تر تحریم‌ها نشان از افق روشنی برای ایران دارد تا با توجه به افزایش قیمت نفت،‌ بتواند عقب‌ماندگی‌های سال‌های تحریم را جبران کند. البته این اتفاق منوط به این است که درآمدهای ناشی از صادرات نفت در بروزرسانی همین صنعت مورد استفاده قرارا بگیرد تا بتواند ظرفیت نفتی و گازی کشور را ارتقا دهد.