روزنو :درحالی‌که هنوز چند روز بیشتر از استقبال سرد ولادیمیر پوتین از رئیس‌جمهور ایران و انعکاس گسترده آن در سطح بین‌المللی نگذشته است، ادای احترام سفیر روسیه در تهران به همتای پیشین خود یعنی الکساندر گریبایدوف، نگارنده عهدنامه ننگینِ ترکمانچای که با هشتگ «ما به یاد داریم» در توییتر سفارت روسیه در تهران نیز بزرگنمایی شده است، با واکنش‌های بسیاری از کاربران فضای مجازی و صاحب‌نظران سیاسی روبه‌رو شده است.

سفارت روسیه در تهران به‌صورت علنی اعلام کرد که سفیر این کشور به مناسبت روز دیپلمات، به بنای یادبود گریبایدوف ادای احترام کرده است. صفحه توییتر سفارت روسیه در ایران نیز این خبر را با هشتگ «ما به یاد داریم» منتشر کرده و با جسارتِ تمام، تصاویر آن را نیز به اشتراک گذاشت. این در شرایطی است که چندی پیش نیز عکسی از سوی سفیران لندن و مسکو در سفارت روسیه در تهران منتشر شد که در آن سایمون شرکلیف، سفیر جدید انگلیس به سفارت روسیه در تهران رفته و در همان محلی که روزولت، چرچیل و استالین در سال ۱۳۲۲، کنفرانس تهران را بدون اطلاع ایران برگزار کردند، با سفیر روسیه عکس یادگاری گرفته است. از نظر ناظران سیاسی، اقدامات این‌چنینی از سوی سفارت روسیه در تهران، جدا از ادامه گستاخی‌های هدف‌دار، نمایانگر ضعف وزارت خارجه ایران است که با تزلزل در اعمالِ پاسخی درخور، موجباتِ ایجاد چنین بی‌حرمتی‌هایی را در قلب پایتخت فراهم می‌کند.اما گریبایدوف کیست؟ الکساندر سرگئی ویچ گریبایدوف سفیر کبیر روسیه در تهران بود که در ۹ بهمن ۱۲۰۷ در تهران به دست معترضان کشته شد.

او در حساس‌ترین سال‌های تاریخ ایران در دوران قاجار در مذاکرات ترکمانچای و نگارش عهدنامه آن نقشی اساسی ایفا کرد و مدت کوتاهی پس از عقد عهدنامه، به‌عنوان وزیرمختار روسیه به ایران آمد. عهدنامه ترکمانچای ۲۰بهمن ۱۲۰۶ در منطقه‌ای به همین نام میان عباس میرزا ولیعهد وقت ایران و گریبایدوف امضا شد و به جدایی بخش‌های وسیعی از خاک ایران و الحاق آن به روسیه، اخذ غرامت ۲۰میلیون روبلی از ایران و ضبط نسخ خطی کتابخانه شیخ صفی‌الدین اردبیلی و انتقال آن به روسیه انجامید.لارنس کلی، نویسنده کتاب دیپلماسی و قتل در تهران می‌گوید او پس از عقد این معاهده که در حافظه ایرانی‌ها با صفت «ننگین» همراه است، ۴۰هزار روبل روسی پاداش و کوتاه مدتی بعد به‌عنوان سفیر روسیه در تهران ارتقا مقام گرفت. از الکسی پترویچ یرمولوف فرمانده قوای روسیه در جنگ‌های قفقاز از جمله جنگ با ایران نقل شده که پس از مشاهده رفتار گریبایدوف با ایرانی‌ها به او توصیه کرده بود «نباید مردمان مغلوب را خانه‌خراب کرد» و گریبایدوف پاسخ داده بود که «ایرانیان فقط در برابر قدرت خاضع‌اند.»رفتار گریبایدوف در ایران نه‌تنها باعث خشم و کینه از او در میان عامه مردم شده بود که در دربار هم دل‌خوشی از او وجود نداشت؛ اما آنچه طومار زندگی گریبایدوف را در هم پیچید و طاقت‌ها از او را در ایران طاق کرد بر اساس روایت‌های مکتوب، رفتار او با دو زن ارمنی بود. روز ۹بهمن ۱۲۰۷ به دستور رستم بیگ از همراهان ایرانی گریبایدوف در سفارت روسیه، زنان ارمنی را که در فکر پناهندگی به روسیه بودند، به یکی از گرمابه‌های مجاور سفارت بردند. معترضان از دیوار محل سکونت سفیر بالا رفتند و از همان‌جا شروع به تیراندازی کردند سپس طاق اتاق‌خواب را سوراخ کردند تا بتوانند به پایین تیراندازی کنند، یکی از اولین گلوله‌ها گریبایدوف را از پای درآورد. پیکر شرحه شرحه گریبایدوف برای خاک‌سپاری از ایران خارج شد و به روایتی در تفلیس دفن شد.

در ایران فتحعلی شاه قاجار با هدف جلوگیری از جنگ دیگری با روسیه و دلجویی از تزار روس، الماس ۸۸ قیراطی شاه را که هنگام فتح هند به دست نادرشاه افشار افتاده بود، به‌وسیله نوه‌اش در سن‌پترزبورگ به نیکلای یکم اهدا کرد.با وجود عدم واکنش وزارت خارجه ایران و مقامات مسئول به این اقدام بحث‌برانگیز لوان جاگاریان سفیر روسیه در تهران، واکنش‌های ناظران سیاسی و کاربران فضای سیاسی نسبت به آن گسترده بود. حشمت‌الله فلاحت پیشه، نماینده و عضو کمیسیون امنیت ملی پیشین مجلس، در این زمینه در صفحه توییتر خود نوشت: «سفیر روسیه نماینده یک رابطه حقارت آمیز با کشور ماست. از یادآوری کنفرانس ننگین تهران تا ادای احترام به گریبایدوف یکی از پلیدترین بازیگران تاریخ مظلومیت ایرانیان.» او با لزوم ترمیم این رابطه حقارت آمیز با روسیه، ادامه داده است: «کار از احضار و اخراج این عنصر نامطلوب گذشته، باید این رابطه حقارت آمیز را اصلاح کرد.»کاربر دیگری در توییتر نوشته است: «انتصاب گریبایدوف‬ به‌عنوان سفیر روسیه در ایران، دهن‌کجی حکومت تزاری بود به کشوری که به قلم و سعی آن ملعون قطع عضو شده بود و حال، احترامِ سفیر تزار جدید روسیه‬ به تندیس او، تداوم همان توهین‌ها و قدرت‌نمایی‌هاست.» برخی کاربران نیز اشاره کرده‌اند که چرا در این مواقع، از دیوارنوردانِ سفارت‌ها خبری نیست و چرا آنان که بارها از دیوار سفارت‌های عربستان و انگلیس بالا رفته و فریادِ دفاع از آرمان‌های میهن سر داده و مشکلات بسیاری در صحنه سیاست خارجی برای کشور پیش آورده‌اند، اکنون هیچ واکنشی در برابر جسارت‌های روسیه به عمل نیاورده‌اند.از سوی دیگر، درحالی‌که تا پیش‌ازاین، شعار نه شرقی و نه غربی، به‌عنوان مهم‌ترین رویکرد نظام جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رفت،‌ اما به عقیده برخی ناظران سیاسی بخش شرقی این شعار در حال حاضر دچار تزلزل شده و با گردش ایران به سمت روسیه و چین، عملاً کاربرد اعلامی خود را ازدست‌داده است. در این میان، دامنه کوتاه آمدنِ‌ ایران در برابر روسیه و دادن فضا به این کشور برای گستاخی‌های این‌چنینی، آن‌گونه گسترده شده است که به‌واقع تعجب بیشتر گروه‌های سیاسی داخلی را برانگیخته است. به‌عنوان نمونه، رئیس‌جمهور ایران در بازگشت از مسکو در حالی از همکاری‌های دفاعی به‌عنوان بخشی از مذاکرات و قرارومدار با روسیه یادکرده است که روس‌ها در زمینه تسلیحات و به‌عنوان نمونه تحویل سامانه اس۳۰۰ و تأمین سوخت نیروگاه بوشهر، دارای کارنامه‌ای سرشار از کارشکنی د ر برابر ایران بوده‌اند.در همین حال، میدان گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران با طرفین غربی نیز، عرصه‌ دیگری است که روس‌ها تا حد ممکن از دخالت، نفوذ تأثیرگذاری خود در آن بهره می‌جویند.

موضوع برجام و گفتگو‌های هسته‌ای با ایران، دو مذاکره‌کننده اصلی دارد که به‌طور مستقیم با هم وارد گفت‌وگو نمی‌شوند، بر سر یک میز نمی‌نشینند و غالباً همدیگر را دشمن خطاب می‌کنند. چنین مذاکره مهمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بدون حضورِ‌ طرفین اصلی در پای میز مذاکره (ایران و آمریکا)، زمینه را برای استفاده، منفعت‌طلبی، تأثیرگذاری و حتی سوءاستفاده برخی حاشیه‌نشینانِ صحنه اصلی فراهم کرده است تا گاه با گل‌آلود کردن آب و گاه با دمیدنِ‌ آرامش غیرواقعی، ماهی‌های بزرگ خود را بدون هیچ زحمتی صید کنند. دراین‌بین، روسیه، سردمدار بلامنازعِ‌ درو کردن امتیازات در عرصه مذاکرات هسته‌ای با ایران شده است. خوش‌رقصی‌های کلیشه‌ای مسکو در دلبری از مسئولان ایرانی، کسب پرستیژ در میدان‌داری بین‌المللی و امتیازگیری‌هایِ زیرمیزی از صحنه مذاکراتی خالی از حضورِ طرفین اصلی، فرصت‌طلبی این کشور بیش‌ازپیش، عیان کرده است. این روزها به نظر می‌رسد اهمیت افزایش اندوخته امتیازات از صحنه مذاکرات هسته‌ای با ایران، برای هزینه در میدانِ‌منازعات با غرب در خصوص مناقشه اوکراین و حل اختلاف در زمینه گسترش ناتو به‌خوبی برای میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات هسته‌ای تشریح شده است. به‌هرروی این روزها، افزایش نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای ایران، بخش دیگری از نگرانی‌های ناظران سیاسی کشور را به خود اختصاص داده است.به‌هرروی در مواجهه با مواردی چون گستاخی‌های سفیر روسیه در ایران، بی‌احترامی به رئیس‌جمهور ایران و عدم رعایت آداب تشریفات در دیدار او با پوتین و همچنین میدان‌داری بیش‌ازاندازه نماینده روسیه در گفت‌وگوهای هسته‌ای، به‌وضوح ضعف دستگاه دیپلماسی ایران خود را نشان داده و شاید بتوان گفت که عدم واکنشی مؤثر از سوی وزیر خارجه بیشتر از حرکات بی‌شرمانه سفیر روسیه در تهران، باعث آزار روح و جان هر ایرانی می‌شود.