دقیقا سه سال پیش در چنین روزی، یعنی سی تیرماه انتخاب مجدد روحانی به عنوان رئیس جمهور مسجل شده بود، او با شعارهایی مانند «دوباره ایران» و «بهعقب برنمیگردیم» با «تَکرار» توانست بار دیگر رئیسجمهور شود، آنهم درحالی که طی چهار سال 92 تا 96 بسیاری از مخالفانش برای تک دورهای کردن دوران او تلاشهای بسیاری کردند، شعار «این هفته، روحانی رفته» بارها و بارها در روزهای منتهی به انتخابات 96 از سوی حامیان محافظهکاران تکرار شد. اما سرانجام مردم این بار حتی بیشاز بار نخست به روحانی رای دادند تا اعتمادشان را به شیخ دیپلمات نشان دهند.
به گزارش روز نو :با این حال همه ماجرابه این خوبی و خوشی برای روحانی و طیف سیاسی
حامی او یعنی اصلاحطلبان ادامه نیافت، دی ماه96 نقطه آغازی بود برای روزهایی که شاید حسن روحانی فکرش را هم نمیکرد، ناآرامیهایی که اگرچه در سطح خیابان دوام چندانی نداشت اما در عرصه سیاسی ایران تا همین امروز پیامدهایش را حفظ کرده است. روزهای پرچالش رئیس دولت دوازدهم یکی پس از دیگری آمد، خروج ایالات متحده از برجام و بازگشت تحریمها آب سردی بر پیکر مهمترین دستاورد روحانی یعنی برجام بود و حالا کار برای او در دفاع از دستاوردهایش سختتر و سخت تر هم شده بود. آنچه در آبان98 در نتیجه تصمیم غیرمنتطره دولت در افزایش قیمت بنزین رقم خورد را هم باید ضربه دیگری بر دوران ریاست جمهوری او دانست. بازگشت همهجانبه گرانیها و پیچیده شدن چالش معیشت برای بخشی از جامعه نیز دست به دست هم داد تا اردیبهشت 96 را برای او بهشتی خطاب کنیم که
دوامی نیافت! همه این اتفاقات درحالی رخ داد که مخالفان قدیمی رئیس جمهور یعنی محافظه کاران نیز قدم به قدم جلو آمدند تا جایی که حال اکثریت مطلق مجلس یازدهم را در اختیار گرفته و به زودی مواجهه آنها با دولت را شاهد خواهیم بود. اما فعلا همین دیروز در مجلس صداهایی به گوش رسیده که گویا همین یک سال باقی مانده را هم برای روحانی زیاد میدانند. محمد جواد ابطحی نماینده مردم خمینی شهر دیروز در صحن مجلس گفت:
« آقای روحانی! سرزمین سوخته تحویل دولت بعد ندهید.» ابطحی همچنین نسبت به وضعیت بازار خودرو انتقاد کرد و بار دیگر از رئیسجمهور خواست استعفا دهد تا دولت جدید تشکیل شود. ابطحی جزء جبهه پایداری است همان گروهی که در هفت سال اخیر در خط مقدم مقابله با حسن روحانی بودهاند. چهرههای این جریان بارها موضوع استعفای روحانی را مطرح کرده اند و به عبارت دیگر با این کلید واژه بسیار بازی کرده اند. از جمله در دی ماه 98 «نصرالله پژمانفر» در گفت و گویی مدعی شد که در جلسه رئیس سازمان برنامه و بودجه با کمیسیون تلفیق، نوبخت نمایندگان را به استعفای رئیس جمهوری در صورت تصویب نشدن کلیات لایحه بودجه تهدید کرده است. در آستانه 22 بهمن 98 نیز شایعه استعفای روحانی از سوی برخی فعالان مجازی نزدیک به اصولگرایان مطرح شده بود. وب سایت اصولگرای تابناک در همان زمان در مطلبی با تیتر «چرا حسن روحانی، رئیس جمهور ایران باید استعفا دهد؟» به موضوع استعفای رئیس جمهور پرداخته و نوشته بود: « این روزها به رغم تکذیبهای متعدد مقامهای دولتی و نزدیکان رئیس جمهور درباره عدم استعفای رئیس جمهور، خبر استعفای رئیس جمهور در شبکههای اجتماعی همچنان داغ است. برخی از قول منابع موثق و درگوشی شان میگویند که حسن روحانی میخواسته استعفا دهد، اما از او خواسته اند پس از برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی استعفا دهد؛ برخی دیگر هم مدعیاند که رئیس جمهور درصدد بوده حتی پیشاز برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی، استعفا
دهد که بنا به دلایلی مجبور شده استعفا ندهد. صرف نظر از این نقل قولهای تکذیب شده سوال اصلی اکنون این است که چرا حسن روحانی رئیس جمهور ایران باید استعفا دهد؟ حقیقت آن است آنچه بحث استعفا یا برکناری روحانی وسط موافقان و یا مخالفانش را دامن زده، عدم وجود مفاهمه ملی در کشور است؛ هر دو گروهی که طرفدار استعفای روحانی هستند در باطن استدلال هایشان، منافع فردی و جناحی را به نمایش میگذارند و آن را بر منافع ملی مسلط میکنند. در واقع این مطلب که روحانی باید استعفا دهد تا برکنار نشود، صرفا بر اساس ملاحظات فردی و جناحی است و این مطلب هم که روحانی حتما باید بماند تا سال آینده استیضاح و برکنار شود، این هم بر اساس ملاحظه جناحی و فردی است و ملاحظات مردم و کشور در آن لحاظ نشده است.»
> تناقض در یک درخواست
با این حال موضوع استعفای روحانی بسیار مناقشه برانگیز است تا جایی که مثلا برخی مانند نماینده مذکور از جریان اصولگرا میگویند روحانی باید استعفا دهد اما روزنامه کیهان که ید طولایی در مخالفت با رئیس دولت دوازدهم دارد میگوید کسانی که به دنبال استعفای روحانی باشند عامل بیگانه هستند! روحانی در بهمن 98 در نشست خبری خود درباره شایعه استعفا، چنین موضوعی را برای دولت شدیداً تکذیب کرد. او در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه شایعه استعفای وی چیست و تحلیل او از آن چیست، گفت:« استعفا که معنا ندارد و از آغاز انتخابات آمدیم به مردم وعده و قول دادیم و تا ساعت آخر انشاءالله پای قول خود میمانیم و تلاش میکنیم تا حد امکان این وعدهها را عملی کنیم.» با این حال یک سال مانده به پایان ریاست جمهوری این بار نیز محافظه کاران تاکید دارند دولت استعفا دهد، به نظر میرسد آنها سرمست از پیروزی در انتخابات اخیر مجلس هستند، انتخاباتی که البته پیروزی در آن به مدد مشارکت خاص مردم و همیشگی نبودن حضور مردم و همچنین فقدان رقبای جدی به دلیل حذف در مراحل نظارتی بود. اما این سخنان که امروز خواستار استعفای روحانی هستند نشان میدهد که این گروه خود را پیروز میدان انتخابات بعدی میداند و چندان هم صبور نیست تا یک سال آینده را صبر کند. از سوی دیگر وضعیت فعلی کشور با توجه به مسائل و چالشهای مختلفی که وجود دارد تقاضا برای استعفای روحانی به چه معنی است.
> می خواهند نظم را بهم بزنند؟!
برای بررسی بیشتر این موضوع با یک فعال سیاسی اصلاحطلب و نماینده اسبق مجلس گفتگو کردیم. حسین انصاری راد به «آفتاب یزد» گفت:«کسی که چنین سخنی را مطرح کند که در وضعیت فعلی رئیس جمهور باید استعفا بدهد به نظر میرسد حساب مملکت و شرایط کشور شامل وضعیت اقتصادی که اکنون در جامعه وجود دارد، همهگیری کرونا که بخشهایی از مردم را گرفتار کرده و همچنین چالشهای سیاست خارجی به ویژه تنشها میان ایران و ایالات متحده را به درستی نمیداند و فکر نمیکند که با رفتن روحانی در این شرایط کشور گرفتار وضعیت فوق العادهای و اضطراری خواهد شد.» او افزود:«از سوی دیگر روحانی فردی معتدل است در عین اینکه تبعیت میکند از سیاستهای کلان کشور در همان حال حامی تعامل است و این امری است که در سیاست روحانی مشخص است و طرفهای خارجی نیز غافل از این نیستند که ایران با ریاست جمهوری روحانی به دنبال تعارض نیست بنابراین با صراحت تمام عرض میکنم فرد یا افرادی که موضوع استعفای روحانی را مطرح میکنند بههیچوجه از مشکلات و عوارض استعفا برای جامعه و مردم در شرایط فعلی اطلاع ندارند و توجهی به
این واقعیت نکرده اند یا شاید هم در کل متوجه وضعیت نشده اند وگرنه کسی که وضعیت فعلی کشور را بداند باید نظم فعلی را با همه عیبهایی که داشته و دارد بهم نزند هم اکنون به هرحال یک وضعیت نسبی ثبات و نظمی وجود دارد اما در این شرایط رفتن و استعفای روحانی نظم کشور را بهم میزند، مدیریت داخلی را با مشکلات مواجه میکند و همچنین درحالی که به لحاظ سیاست خارجی در وضعیت حساسی قرار داریم در این بخش نیز برای کشور خسارتهایی را ایجاد میکند.» این نماینده مجلس ششم در ادامه گفت:«اینکه میگویند روحانی استعفا بدهد و انتخابات جدید تشکیل شود نیز اصلا سخن اصولی نیست، مگر انتخابات مفت است؟ مگر به این سادگی میتوان انتخابات برگزار کرد؟ اصلا چه فردی را جناح راست در آستین خود دارد که گمان میکند میتواند در این شرایط به شکل فوق العاده بیاید و رئیس جمهور شود؟! بعد به فرض چنین انتخاباتی چقدر زمان میبرد تا رئیس جمهور بعدی بیاید و کابینه خود را تشکیل دهد بنابراین
هرطور که درخواست استعفای روحانی را بررسی کنیم روشن است که درخواستکننده درکی از واقعیات ندارد و نمیخواهد به واقعیتهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی امروز کشور توجه کند» انصاری را افزود:«اینکه حالا روحانی بعد از پایان ریاست جمهوری خود سرزمین سوخته تحویل میدهد یا نسوخته هم جای بحث دارد. در واقع اینگونه نیست که امروز همه مشکلات کشور را به روحانی نسبت دهیم و او یک تنه مسبب وضعیت کنونی جامعه باشد، نباید فراموش کنیم روحانی تلاش خود را در دوره اول ریاست جمهوری کرد و با دستیابی به توافق هستهای موفقیت مهمی را برای کشور رقم زد که این دستاورد موجب بهبود ابعاد مختلف اقتصادی و سیاسی در کشور نیز شد اما به تعبیر بعضی، از بدشانسی حسن روحانی بود که دونالد ترامپ در آمریکا پیروز شد و او ایالات متحده را از برجام خارج کرد و تحریمها را به شکلی شدیدتر بازگرداند. علاوه براین موضوع مهم این است که نتیجه فعلی را نباید به قولی تنها به گردن روحانی انداخت چرا که این جناح راست بود که در سالهای بعد از برجام با برخی اقدامات به دنبال تضعیف این توافق بودند بنابراین آنها خود بخشی از عاملین شرایط امروز هستند که برخی رویهها در واقع به نوعی به ترامپ در به زیر کشیدن برجام کمک کردند. جناحی که به طور کلی به دنبال برقراری تعامل با جامعه جهانی نیست و رویه آنها نیز نمیتواند وضعیت امروز کشور را
بهبود ببخشد.»
> فرصت استثنایی!
اگرچه درخواستهای اینچنین برای استعفای روحانی به جایی نخواهد رسید اما قطعا آنها به دنبال این هستند که از فرصت بدست آمده در مجلس تماماً اصولگرای یازدهم برای پیروزی در انتخابات 1400 استفاده کنند. در همین زمینه به تازگی عباس سلیمی نمین فعال سیاسی اصولگرا گفته: «من فکر میکنم فرصتی استثنایی برای اصولگرایان به وجود آمده تا توانمندیهای خود را اثبات کنند در عین حال تبلیغاتی که علیه آنها صورت میگیرد را هم بیاثر کنند. به هرحال در انتخاباتهای گذشته تخریبهای بیپایه و اساسی علیه اصولگرایان مطرح شد مثل اینکه «اگر اصولگرایان بیایند زنان و مردان را حتی در خیابان جدا میکنند» و از این دست اظهارات.» او افزود: « اکنون اصولگرایان فرصت اندک اما تاریخی در اختیار دارند تا عملا کارنامه جدیدی را مخصوصا به نسل جوان ارائه دهند. تولید کارنامه جدید تاثیر بسیار زیادی خواهد داشت، هم در پیروزی در انتخابات ۱۴۰۰ و هم در ارتباط با شکل گیری ذهنیت واقعی در مورد جریان غالب اصولگرایی.» سلیمی نمین همچنین در ادامه میگوید: «اصولگرایان قطعا پیروز انتخابات ۱۴۰۰ هستند چون در حال حاضر ظرفیت و توجه لازم وجود دارد.اصولگرایان فرصت اندک اما تاریخی در اختیار دارند تا عملا کارنامه جدیدی را مخصوصا به نسل جوان ارائه دهند. تولید کارنامه جدید تاثیر بسیار زیادی در پیروزی در انتخابات ۱۴۰۰دارد.نیروهای تندرو به ویژه نیروهای تندرویی که به صورت غیرمستقیم از جانب اصلاحطلبان تحریک میشوند موانعی خواهند بود اما فکر میکنم این موانع نهایتا از پیش رو برداشته خواهد شد کما اینکه در لیست وحدت این موانع برداشته شد. رای اصولگرایان در انتخابات اخیر افزایش پیدا کرد. این افزایش ناشی از جذب آرای قشر خاکستری بود. یعنی اصولگرایان قابلیت این را داشتند که قشر خاکستری را در تعداد بیشتری هم جذب کنند اما به هرحال به دلایلی این کار متوقف شد.بنابراین فکر میکنم روندی که تاکنون طی شده نشان داده آنها هیچ سازگاری با وحدت ندارند، در عین حال حرفی هم برای گفتن ندارند. حرفهای دهان پر کن میزنند اما پایبند اصول نیستند بنابراین ترجیح میدهیم بدون درگیری، جامعه آنها را بشناسد.»
بنابراین باید گفت تقاضای استعفای روحانی در واقع آغازی خواهد بود بر یک سال پر فشار برای رئیس دولت دوازدهم در مواجهه با مجلس یازدهم. اصولگرایان شاید نتوانند روحانی را وادار به استعفا کنند اما احتمالا وزرای روحانی اولین سیبل خواهند بود و به طور کلی در یک سال آینده دولت با کوچکترین اقدام باید راهی بهارستان شود و پاسخگوی حساب کشیهای اصولگرایان. آنها فرصتی استثنایی را بعد از سال 84 بدست آوردند، فرصتی که هم مردم از اصلاحطلبان ناراضی اند و هم عملکرد روحانی به اندازه کافی بهانه دست آنها داده است.
حتی اگر روحانی استعفا دهد...
علی صوفی- عملکرد ریاست جمهوری حسن روحانی در ماههای اخیر موافقان و مخالفان بسیاری داشته است. در این میان با توجه به شدت یافتن چالشها در این دوره پیشنهادهایی برای استعفای روحانی نیز در چندین نوبت مطرح و محافل گوناگون در گمانهزنیهایی به این موضوع پرداختند. با این حال اینکه در زمان فعلی بار دیگر از تریبون مجلسی برخی بر این موضوع تاکید میکنند که روحانی باید استعفا دهد اما چندان قابل تبیین نیست که چه استدلالی و چه دلایلی برای این درخواست در این مقطع وجود دارد. زمانی که حدود یکسال باقی مانده تا ریاست جمهوری دوازدهم بر مبنای اصل چهار ساله خود پایان یابد، در این شرایط استعفای روحانی چه تاثیری میتواند داشته باشد و به عبارت دیگر چه منافعی را میتواند برای جامعه خلق کند؟ از سوی دیگر در شرایطی که ویروس کرونا در سراسر کشور شیوع یافته و با برنامهریزی و اقدامات دولت تا حدودی به مرحله مهار این ویروس رسیدیم چگونه ممکن است در این شرایط درخواست استعفا را مطرح کرد. در واقع اگرچه عملکرد روحانی و وضعیت فعلی کشور مورد انتقاد است و نمیتوان این واقعیت را انکار کرد که امروز وضعیت مناسبی را شاهد نیستیم اما دستکم در مواجهه با بحران فعلی یعنی کرونا عملکرد رئیسجمهور و دولت متبوع او مناسب بوده است. ازسوی دیگر به فرض اینکه روحانی استعفا دهد چگونه میخواهند در این شرایط انتخابات زودهنگام برگزار کنند؟
در شرایطی که محدودیتهای مختلف ناشی از شیوع کرونا هنوز در سراسر کشور وجود دارد آیا برخی گمان میکنند میتوان انتخابات برگزار کرد؟ حتی به تعبیری انتخابات سال 1400 نیز با ادامه این ویروس میتواند مورد تردید باشد. نگارنده خود حدود دو سال پیش با موضوع استعفای روحانی موافق بود چرا که در آن زمان استعفا میتوانست پیامی را به جامعه بدهد ولی اکنون و در سال آخر ریاست جمهوری آنهم در میانه شیوع کرونا موضوع استعفا چندان نمیتواند به نفع کشور باشد. از سوی دیگر با توجه به تشکیل مجلس اصولگرای یازدهم شاید برخی به دنبال این باشند که روحانی را استیضاح کنند اما معتقدم حتی شرایط کرونا موجب خواهد شد که افرادی که این هدف را در مجلس بعدی داشتند نیز از برنامه خود عقب نشینی کنند فارغ از اینکه به لحاظ سیاسی چقدر مجلس آینده میتواند به دنبال استیضاح رئیسجمهور باشد.