روزنو-با افزایش نگرانی ها درباره از سرگیری فعالیت های هسته ای ایران، روسیه و چین می توانند نقش مهمی در متقاعد کردن تهران به همکاری با ناظران هسته ای سازمان ملل متحد ایفا کنند.

به گزارش سايت روزنو،اندیشکده "کارنگی" با اشاره به این که پنج سال پس از توافق هسته ای ایران با قدرت های غربی اینک تشدید فعالیت های هسته ای ایران باعث نگرانی کشورهای غربی شده است می نویسد:"در هفته ها و حتی ماه های پیش رو، این روسیه و شاید چین هستند که می توانند تداوم همکاری ایران برای مدیریت مسئله را تضمین کرده و امن نگه دارند.

طبق مفاد پیمان منع گسترش تسلیحات کشتار جمعی (ان پی تی) ایران متعهد به گزارش دادن تمام مواد هسته ای مورد استفاده خود و تمام فعالیت های خود در حوزه هسته ای به آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

با این حال، در نهم مارس ۲۰۲۰ میلادی، آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران با هیئت سی و پنج نفره آژانس برای توضیح و شفاف سازی پیرامون نگرانی ها درباره سه مرکز اتمی احتمالی همکاری نکرده است.

معماران توافق هسته ای ۲۰۱۵ یا برنامه جامع اقدام مشترک که از آن تحت عنوان توافق هسته ای ایران نیز یاد می شود چارچوب توافق را به گونه ای طراحی کردند که ایران ملزم به همکاری با آژانس برای اجرای مفاد توافق باشد و روسیه، چین، دولت های اروپایی و ایالات متحده امریکا یکصدا ایران را متقاعد به همکاری کردند و باعث رفع یک بحران شدند.

با این حال، پس از خروج یکجانبه امریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی با فرمان "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آن کشور، ایران نیز تعهدات خود را به حالت تعلیق در آورد. ایران شرط ادامه همکاری و التزام به تعهدات خود را مشروط به بازگشت امریکا به برجام دانسته است.

با این حال، آژانس انتظار دارد که ایران در شرایط فعلی دست کم به تعهدات خود نسبت به ان پی تی و نه لزوما برجام عمل کند. دیپلماسی عمومی کشورهای عضو شورای حکام آژانس نشان می دهد که پیدا کردن راه حلی نزدیک و فوری نامحتمل است.

امریکا نسبت به عدم همکاری ایران در طول برگزاری نشست اعضای آژانس هشدار داد. ترامپ قصد دارد کارزار "فشار حداکثری" علیه ایران را به آژانس بکشاند، روسیه و چین سعی می کنند خودداری ایران از همکاری با آژانس را نادیده گیرند و دولت های اروپایی تحت فشار از جانب بروکسل هستند تا به زنده ماندن برجام کمک کنند و علاقه ای به اعمال فشار بر ایران تا پس از زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ امریکا ندارند".

این اندیشکده می افراید:"ایران اما تهدید کرده در صورتی که دولت های اروپایی پرونده مورد اختلاف را برای داوری نهایی به شورای امنیت ارجاع دهند از ان پی تی خارج خواهد شد. در آن صورت خواهد بود که تهران به همکاری خود با آژانس به طور کامل پایان خواهد داد.

در آن صورت شورای امنیت می تواند وضع تحریم علیه ایران را مورد بررسی و در دستور کار قرار دهد. شورای حکام آژانس با در نظر گرفتن شرایط پاندمی کرونا به همراه احتمال تندروی ایران به دلیل پیروزی تندروها در انتخابات پارلمانی ایران در فوریه ۲۰۲۰ میلادی، تصمیم گرفته تا اجماعی درباره اعمال فشار بیش تر بر ایران نداشته باشد. در این میان، دیپلماسی آرام تر که در توئیت های سفرا و دیپلمات ها و کنفرانس های مطبوعاتی آژانس پوشش داده نشود ممکن است مسیر را به سوی دستیابی به یک راه حل هموار سازد.

روسیه و جین حتی پیش از برگزاری نشست آژانس در ژوئن ۲۰۲۰ نیز ممکن است از اهرم هایی برای متقاعد کردن ایران به همکاری با آژانس استفاده کنند. ایران و روسیه در سال های اخیر همکاری های دوجانبه گسترده ای با یکدیگر داشته اند.

درست است که مسکو و پکن هیچ یک علاقه ای به پذیرش خواسته های دولت های غربی عضو آژانس ندارند. با این حال، دو کشور حاضر نیستند کاری کنند که‌ مجوزی برای دستیابی ایران به تسلیحات هسته ای باشد.

این موضوع در راستای منافع هیچ دولتی نخواهد بود. در طول جنگ سرد، مسکو در درکی متقابل با واشنگتن بر فعالیت های اقمار شوروی نظارت داشت تا جلوی فعالیت های حساسیت برانگیز احتمالی آنان را بگیرد.

امروز که امریکا نسبت به منافع ایران و روسیه در خاورمیانه و خلیج فارس خصومت می ورزد هیئت آژانس بین المللی انرژی اتمی ممکن است از برداشته شدن گام هابی از سوی مسکو برای نگهداشتن ایران در ان پی تی استقبال کند.

این بدان خاطر است که آژانس با تکیه بر داده های اطلاعاتی اسرائیل نگران است که ایران در ماه های پیش رو جزئیاتی را از فعالیت های هسته ای خود مطرح نکند و به همین خاطر خواستار کسب تضمین از جانب ایران است در این باره که تمام فعالیت های هسته ای آن کشور صلح آمیز باقی خواهند ماند.

با این حال، به نظر می رسد در تفسیر حقوقی مقررات و ضمانت های آژانس میان روسیه و چین با دولت های غربی اختلاف نظر وجود دارد چنان چه از دهه ۹۰ میلادی که آژانس نقض تعهدات هسته ای از سوی کره شمالی و عراق را فاش ساخت و نیاز به چارچوب حقوقی و حفاظتی مورد اتفاق نظر وجود داشت با این حال، به دلیل اختلاف دیدگاه ها راه روسیه از غرب جدا شد و واگرایی تشدید شد.

به گزار روزنو،غربی ها اگر می خواهند روسیه و چین نقش میانجی گرانه و مثبتی برای متقاعد کردن ایران به همکاری با آژانس ایفا کنند باید محتاطانه رفتار کنند چرا که در مورد بمباران تاسیساتی در دمشق در سال ۲۰۱۱ میلادی توسط جنگنده های اسرائیلی، روسیه این حمله علیه تاسیسات متحد خود (سوریه) را محکوم کرد این در حالی بود که از دید آژانس آن تاسیسات به احتمال زیاد راکتور هسته ای در حال ساخت بود. محتاطانه عمل کردن زمانی اهمیت بیش تری پیدا می کند اگر مفاد توافق، کاهش قدرت و یا موثر بودن نظارت آژانس را نیز موجب شود".