طي روزهاي اخير باز هم ابرهاي گرد و خاک در آسمان استان خوزستان ظاهر شدند، و زندگي را در اين استان مختل کردهاند. 

به گزارش روزنو،حجم ذرات معلق در هوا به به غلظت باور نکردني 10 هزار ميکروگرم بر مترمکعب رسيد. بنا به اظهارات مردم محلي بيش از ده سال از وقوع اين ريزگردها ميگذرد و اين آلودگي هوا تأثير بسيار بدي بر وضعيت سلامتي اهالي استان گذاشته است. بنا بر گزارش خبرگزاري مهر، کاوه جاسب رئيس تنها بيمارستان درمان سرطان در خوزستان از 500 برابر شدن درصد مراجعين مردم به اين بيمارستان طي 5سال اخير ميگويد بنا به گفته وي: آمار مبتلا يان جديد سرطان در خوزستان آنقدر بزرگ و خطرناک است که حتي اگر تمام مطالب ذکر شده در حد فرضيه باقي بماند بايد جديتر به آن توجه شود. آماري درستي از مهاجرت مردم خوزستان به استانهاي همجوار در دست نيست، ولي هدايتالله خادمي نماينده ايذه و باغملک از تمايل 70 درصدي مردم خوزستان براي مهاجرت به استانهاي همجوار ميگويد. در دست نيست بنا به گزارش هواشناسي استان، درصد ذارت معلق در هوا 8 برابر حد مجاز آلودگي است. بنا بر يک تحقيق شهر اهواز در سال گذشته 10 روز از هواي پاکي برخوردار بوده است.

منشأ ريزگردها کجاست؟ کشورهاي عربي يا تالابهاي داخلي؟

منشأ ريزگردها به خشکي تالابهاي کشورهاي همسايه از جمله عراق و عربستان ميرسد. با افتتاح سد آتاتورک در ترکيه حجم ورود آب به عراق کم و درنتيجه تالابهاي عراق خشک و به بيابانهاي عراق اضافه شده است و اين باعث شده که بادهاي مديترانهاي، بادهاي محلي با نام شمال اين گرد و غبارها را در هوا پراکنده و به ايران منتقل کند. از سوي ديگر با سدسازيهاي بيرويه در خود استان خوزستان هم تالابهايي چون هورالعظيم خشک شدهاند و بر حجم ريزگردها اضافه شده است. اين مشکل آنجا بالا گرفته است که مسئولان وزارت نفت در استان خوزستان از داشتن مجوز شوراي عالي امنيت ملي براي خشک کردن تالاب خوزستان به منظور استخراج نفت خبر دادهاند، امري که واکنش علي ساري نماينده اهواز در مجلس شوراي اسلامي را برانگيخت. علي ساري در گفتوگو با فارس گفته است که: در کمال تعجب برخي در خوزستان عنوان ميکنند که با مجوز اقدام به خشک کردن تالاب هورالعظيم کردهاند.

همه مسئولان حل بحران ريزگردها

پيچيدگي و چندلايه بودن معضل ريزگردها مشارکت مسئولان در سطح استاني و ملي و همکاري منطقهاي را طلب ميکند. با اينهمه از چارهانديشي براي حل بحران خبري نيست، مردم و مسئولان محلي از رئيس محيطزيست ناراحتند و حل ريزگردها را وظيفه دولت و سازمان محيطزيست ميدانند. از سوي ديگر ابتکار رئيس سازمان محيطزيست، مسئول اصلي مقابله با ريزگردها را کارگروه مديريت بحران مستقر در وزارت کشور ميداند. معصومه ابتکار فصل پيش در برنامه گفتوگوي ويژه خبري، منشأ ريزگردها را خارجي دانست و از ديدار نزديک با وزاري محيطزيست عراق خبر داد. حجم بيمسئوليتي تا آنجا پيش رفت که يکي از نمايندگان استان خوزستان از مسئولان امنيتي خواستهاند که به مشکل ريزگردها بپردازند! با اينکه 10 سال از آغاز به کار کارگروه مبارزه با گردوغبار ميگذرد ولي اکنون مدير ملي کارگروه مقابله با گردوغبار از امضاي تفاهمنامه همکاري زيست محيطي ميان ايران و عراق خبرداده است. ضياالدين شعاعي در گفتوگو با ايرنا اظهار کرد: مسأله ريزگردها يک مشکل منطقهاي است و فقط با همکاري کشورهاي درگير آن قابل برطرف شدن است. ماهيت پيچيده و بغرنج ريزگردها باعث شده که مسئوليت ميان سازمان هواشناسي، وزارت کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي، وزارت نيرو، وزارت کشاورزي و سازمان جنگل و مراتع و آبخيزداري، وزارت امورخارجه، سازمان برنامهوبودجه و سازمان حفاظت محيطزيست توزيع شود و اين تداخل مسئوليتها راه برونرفت از اين بحران ملي را سخت کند.

مهاجرت از خوزستان و چالشهاي امنيتي

کم شدن حجم آب کارون به عنوان منبع آب کشاورزي منطقه و نيز بحران گردوغبار باعث خالي شدن تدريجي خوزستان از سکنه شده است. آمار دقيقي در اين مورد در دست نيست ولي نماينده انديمشک در مجلس شوراي اسلامي از مهاجرت مردم به خاطر معضل گردوغبار گفته است. به نقل از خبرگزاري محلي شوشترنيوز، خبير معاون سياسي اجتماعي استانداري خوزستان پا را فراتر از اينها گذاشته است و ميگويد: در استان با موج گسترده مهاجرت از استانهاي ديگر مواجه هستيم و هر چه حجم سرمايهگذاريها در خوزستان بيشتر شود، بيش از پيش اين وضعيت را مشاهده خواهيم کرد. مشکل مهاجرت از خوزستان تا جايي پيش رفت که آموزش و پرورش از کمبود کادر خود در اثر مهاجرت معلمين به استانهاي همجوار خبرداده است. چلداوي معاون پژوهشي، برنامهريزي و نيروي انساني اداره کل آموزشوپرورش خوزستان نيز گفته بود در آموزشوپرورش استان مهاجرت بيرويه نيروي انساني بهويژه بعد از بروز پديد گرد و خاک را شاهد هستيم. خبرگزاري محلي خوزستان «خوز نيوز» هم خبرداده است که قمشي، مشاور استاندار خوزستان معتقد است: مهاجرت مغزها و فرار سرمايهگذاران از جمله خسارات ريزگردهاست. اين مهاجرتها درحالي است که روند شتابان مهاجرت از استان خوزستان باعث مشکلات زيادي هم در استانهايي مثل اصفهان و فارس و هم خود خوزستان شده است. روند مهاجرت باعث شده است که مديران در سطح استان از درخواستهاي مکرر کارمندان براي انتقال به استانهاي ديگر به ستوه آيند و ادارات دولتي از افراد نخبه خالي شود. يکي از نمايندگان اصلاح طلب خوزستان به ستاره صبح گفت که: تداوم پديده ريزگردها در مناطق جنوبي مخصوصاً استان خوزستان بحث امنيتي را به وجود خواهد آورد؛ زيرا اکثر خوزستانيها و جنوبيها علاقه به مهاجرت دارند و يکي از دلايل آن همين ريزگردهاست و از طرفي ديگر افراد متخصص به استان خوزستان نميآيند اين ميتواند براي ما مشکل امنيتي ايجاد کند. خادمي نماينده ايذه و باغملک در مجلس شوراي اسلامي افزود: بايد اذعان کنيم کسي علاقهاي به پيگيري اين معضل ندارد و همچنين توانايي، دانش و پشتيباني هم براي انجام آن صورت نميگيرد.

ريزگردها و افزايش سرطان در خوزستان

حجم ذرات معلق در هوا به آن شدت است که سازمان بهداشت جهاني طي گزارشي اهواز را يکي از آلودهترين شهرهاي جهان نام برده است.اين در حالي که ماه پيش 3 هزار نفر در دو روز به خاطر آلودگي هوا به بيمارستان مراجعه کرده بودند و خبرگزاري خانه ملت به نقل از جواد سعدونزاده نماينده آّبادان از مراجعه بيش از  22هزار نفر از مردم اهواز به خاطر بيماريهاي تنفسي در سال اخير خبر داده است. با اين همه هنوز بيمارستان تخصصي براي رفع بيماريهاي تنفسي وجود ندارد. از اين گذشته رابطه بيماريهاي سرطاني با آلودگي هوا و ريزگردها هم يکي از اموري است که رسانههاي محلي از آن پرده برداشته است. هرچند تا چندي پيش «محمديزاده» رئيس سابق سازمان حفاظت محيطزيست مدعي شده بود «هيچ گزارشي وجود ندارد که حتي يک نفر بر اثر آلودگي هوا کشته شده باشد.» با اينهمه، کاوه جاسب رئيس بيمارستان شفا در گفتوگو با مهر ميگويد: آمارها نشان ميدهد که مراجعات جديد بيماران سرطاني بيمارستان شفا در سالهاي 75 تا 91 حدود 500 درصد افزايش داشته است. بهطوريکه تعداد بيماران جديد از 223 نفر در سال 75 به 998 نفر در سال 91 رسيده. از سوي ديگر تعداد روزهايي که پديده گردوغبار در استان اتفاق افتاده نيز طي سالهاي 80 تا 91 (از زمان نصب دستگاههاي سنجش آلودگي هوا) افزايش حدود 800 درصدي آلودگي هوا را نشان ميدهد. اين اظهارات تکان دهنده شهروندان استاني را نگران کرده است ولي وزارت بهداشت نه يافتههاي ديگر تحقيقات را قبول دارد و نه مطالعات خود را در يک دهه گذشته به سرانجام رسانده است! بنا به اظهارات يک کارشناس آلودگي هوا: اين ذرات معلق در برخي موارد حاوي ذرات قابل زيستي هستند که براي سلامتي مردم به شدت خطرناک ميباشند.

محسن تيزهوش با اشاره به ترکيب سمي ريزگردها اضافه کرد: اين ذرات معلق ميتوانند انواع باکتري ها، جلبکها و کپکها را با خود به دورترين نقاط ممکن انتقال دهند.

اين درحالي است که هنوز يک مرکز مربوط به بيماريهاي منبعث از ريزگردها در سطح استان و حتي در سطح کشوري وجود ندارد.

راهحل ريزگردها

با توجه به اينکه ريزگردها داراي دو کانون داخلي و خارجي هستند، در حوزه داخلي بايد با استفاده از اقداماتي چون ايجاد کمربندهاي سبز در اطراف شهرها، مديريت صحيح منابع آب و خاک، ساخت بادشکنها، اجراي طرحهاي بيابانزدايي و... درجه خطرپذيري و آسيبپذيري را کاهش داد و محيط را در برابر باد مقاوم کرد. پروفسور کردواني پدر کويرشناسي ايران در بخشي از سخنان خود درباره ريزگردها گفت: تنها راه جلوگيري از ورود ريزگردها به کشور ريگپاشي در بيابانهاي عراق، اردن و عربستان است. مالچپاشي اقدامي اشتباه براي تثبيت شنهاي روان به شمار ميآيد. مشکل مالچ آن است که بو دارد، زمين را سياه ميکند، ضريب حرارتي را بالا ميبرد و تمام منطقه را گرمتر ميکند، حتي گياهان را ممکن است بکشد و موجودات زنده را از بين ببرد. همچنين وقتي مالچ پاشيده شد، نميتوان روي آن رفت و آمد کرد. هزينه مالچ بالاست و به تکنولوژي پيشرفته نياز دارد. دکتر ابتکار، رئيس سازمان حفاظت محيطزيست از تأسيس صندوق منطقهاي با همکاري سازمان ملل متحد براي مقابله با پديده ريزگردها خبر داد. به گفته يکي از مسئولان سازمان ملل در تهران، اين سازمان ميتواند در 3 محور به دولت کمک کند: اول اين که سازمان ملل متحد در زمينه هماهنگي بين کشورهاي منطقه وارد عمل شود و از بُعد ديپلماتيک نوعي همگرايي براي پذيرش و حل مشکل ميان دولتها به وجود آورد. دوم اين که در سطح کشورها عمل کرد و به دولتها به صورت مستقل کمک کنيم. براي مثال ببينيم در خوزستان چه اتفاقي در حال رخ دادن است تا از اين طريق بتوانيم به مردم کمک کرده باشيم. در مرحله سوم بين کشورهايي که علاقه مند هستند براي حل اين مشکل در خاورميانه کمک کنند کنفرانسي برگزار کنيم تا بتوانند راهکارهاي علمي و عملياتي براي مقابله با مشکل ريزگردها را با يکديگر به اشتراک بگذارند.

گري لوئيس نماينده سازمان ملل در ايران درگفتوگو با بولتن خبر گفت: فقط 10 درصد منشأ ريزگردهاي فعلي در ايران ريشهاش مشکلات زيست محيطي داخل خاک ايران باشد و بقيه عمدتا ريشه خارجي دارد.