میزان مبادلات تجاری ایران با اروپا در سال های پیش از تحریم های هسته ای با روندی افزایشی به بالای 20 میلیارد یورو می رسید اما با افزایش فشارهای بین المللی و تنگاناهای ناشی از تحریم، این مبادلات سیر کاهشی به خود گرفت. مجموع تجارت ایران با اروپا در شرایط کنونی و به تبع تحریم ها، 7.6 میلیارد یورو است  که اروپا تلاش دارد این رقم را به 28 میلیارد یورو برساند. رفت و آمد هیئت های تجاری که بلافاصله پس از توافق برجام در تابستان امسال به تهران انجام شد، نوید این افزایش را به اقتصاد ایران می دهد.

به گزارش جماران، چهره فرسوده اقتصاد ایران که با مدیریت غلط 8 ساله دولت های نهم و دهم رنگ باخته بود، منتظر تحریم های بین المللی بود تا رکودی بی سابقه را تجربه کند. رکودی که به رغم فعالیت های اقتصادی در دولت فعلی همچنان دامن اقتصاد ایران را گرفته و زمان لازم است تا منافع اقتصادی افزایش تجارت و سرمایه گذاری خارجی در ایران احساس شود.

روحانی نیز با درک شرایط سخت اقتصادی کشور و برای افزایش مناسبات سیاسی و تجاری مابین ایران و اروپا،  پس از اعلام اجرای برجام به منظور ترمیم و بازسازی تجارت دوجانبه بار سفر به اروپا  بست و ابتدا راهی رم شد، تا پس از رایزنی های سیاسی و اقتصادی و دیدار با پاپ، عزم پاریس کند.

همراهی 6 وزیر اقتصادی در مجموع این دو سفر، می تواند نشان دهنده اهمیت افزایش مبادلات اقتصادی با اروپا باشد. وزرای اقتصاد، نفت، صنعت، معدن و تجارت، ارتباطات ،راه و شهر سازی و کشاورزی با روحانی همراه شدند تا به دنبال محرکی برای تکانه های مثبت اقتصادی باشند. در پایان این سفر نیز مجموعه ای از توافقات مابین ایران و شرکت های ایتالیایی و فرانسوی برای رونق اقتصاد و رفع رکود بسته شد تا تیم اقتصادی دولت از اروپا با دست پر برگردد. به دنبال اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران، قراردادهایی در مجموع به ارزش حدود 40 میلیارد یورو در سفر 4 روزه رئیس‌جمهور این کشور وهیئت همراهش به اروپا به امضا رسید.

شراکت تجاری ایران و ایتالیا تا پیش از اعمال تحریم ها به 7 میلیارد دلار می رسید اما این رقم اکنون 1.6 میلیاردد یورو می باشد. رئیس جمهور ایتالیا با استقبال از رونق مبادلات اقتصادی و تجاری بین ایران و کشورش، در جریان این سفر اعلام کرد که شرکت های ایتالیایی در انتظار این لحظه بودند و اکنون آماده از سرگیری فعالیت در زیمنه های مختلف اقتصادی در ایران می باشند و دولت ایتالیا نیز در این راه آنها را تشویق می کند.

وی با اشاره به شرایط کنونی و بهبود چهره ایران در سطح بین المللی، اظهار امیدواری کرد که روابط اقتصادی بین دو کشور توسعه یابد.

از شواهد امر اینگونه بر می آید که دور جدید همکاری های پر شتاب ایتالیا با ایران بویژه در بخش های اقتصادی در راه است و اغلب شرکت های مختلف صنعتی و تجاری ایتالیا مشتاق حضور و همکاری در ایران می باشند، در واقع ایتالیا با سرمایه گذاری و حضور فعالانه در بازار ایران، به دنبال جبران عقب ماندگی ها و فرصت هایی است که به واسطه تحریم از این کشور دریغ شده بود.

امضای 14 سند همکاری با ارزش 17 میلیارد دلار با ایتالیا که طی این سفر صورت گرفت ، می تواند گام نخست رونق تجارت مابین ایران و این کشور اروپایی باشد.

شرایط تجارت با فرانسه نیز در دوران تحریم بهتر از ایتالیا نبود. این شریک مهم ایران در خودرو سازی ، مبادلات تجاری خود با ایران را به حداقل رساندند.

اکنون فرانسوی ها می توانند از این موقعیت بهره برده و تجارت با ایران را رونق دهند. در 10 سال گذشته و پس از تحریم های تحمیلی به اقتصاد ایران، سطح روابط اقتصادی ایران و فرانسه کاهش یافت. این کشور که در سال 2004، 4 میلیارد یورو با ایران مبادله تجاری داشت، پس از تحریم ها و در سال 4014 حجم تجارتش به 514 میلیون یورو کاهش یافت. در واقع سهم فرانسه در بازار ایران پس از تحریم ها از 7 درصد به یک درصد رسید.

حال که مسئله هسته ای ایران به سرانجام رسیده، از سرگیری مبادلات تجاری ایران و فرانسه آشکار شده است. طی 9 ماه اول سال 2015 صادرات فرانسه به ایران 28 درصدو واردات از ایران 11 درصد افزایش را نشان می دهد. فرانسه در تلاش است تا سال 2017 حجم صادرات خود را به ایران به یک میلیارد و 300 میلیون بشکه برساند.

با همین هدف، تا کنون 130 شرکت فرانسوی از کشاورزی تا گردشگری برای تجارت با ایران اعلام آمادگی کرده اند که در بین آنها نام شرکت هایی نظیر توتال، ایرباس و پژو به چشم می خورد که با ایران قرارداد نیز به امضا رسانده اند.

دستاورد این سفر امضای 20 سند بین دولت های ایران و فرانسه به ارزش 30 میلیارد یورو و 10 سند نیز با بخش خصوصی این کشورها بوده است.

در این نوشتار سعی داریم تا به مهمترین قراردادهای این سفرها اشاره ای داشته باشیم.

آسمان ایران میزبان بزرگترین هواپیمای ایرباس

طی سفر روحانی به فرانسه، قرارداد خرید 118 فروند هواپیمای ایرباس که تا پیش از این زمزمه های آن شنیده می شد، به ارزش 25 میلیارد دلار نهایی گردید.

ایران به منظور نوسازی ناوگان هوایی فرسوده خود، قرارداد خرید 118 هواپیمای مسافربری ایرباس را با این شرکت فرانسوی به امضا رساند. ایرباس «ای 380،» بزرگترین هواپیمای مسافربری جهان، در لیست خرید ایران به چشم می‌خورد.

در مجموع قرارداد مذکور، 73 هواپیمای پهن‌پیکر و 45 هواپیمای تک‌راهرو را شامل می‌شود. بنابر اعلام ایران، این کشور به 500 هواپیمای جدید برای نوسازی ناوگان هوایی خود نیاز دارد. شرکت هواپیماسازی بوئینگ نیز در حال بررسی شرایط معامله با ایران است.

اهمیت این قرارداد آنقدر زیاد بود که عباس آخوندی،وزیر راه و شهرسازی ایران، پس از اعلام امضای قرارداد مذکور در پاریس، آن را بزرگترین قرارداد خارجی ایران در تاریخ جمهوری اسلامی خواند.

از این 118 فروند هواپیما؛ 45 فروند از خانواده ایرباس 320 برای پروازهای داخلی و منطقه ای، 45 فروند ایرباس 330 برای پروازهای میان برد و میان برد نزدیک به دور برد، 16 فروند هواپیمای مدرن 350 و 12 فروند هواپیما پهن پیکر دوربرد و قاره پیما هستند.

تعدادی از این نوع هواپیماها در حال حاضر در ناوگان شرکت هواپیمایی هما عملیاتی هستند و حق انتخاب با ایران است که چه تعداد از این 45 فروند 320 و چه تعداد ایرباس 321 باشد و تعیین آن با نظر تخصصی کارشناسان شرکت هواپیمایی هما و نیاز بازار تعیین خواهد شد.

از آنجا که تحویل فوری هواپیماهای نو سخت است و کمپانی های سازنده از گذشته برای فروش هواپیما سفارشاتی دریافت کرده اند و در نوبت تحویل خود قرار می دهند بنابراین بر اساس وعده شرکت ایرباس قرار است بین 5 تا 8 فروند از این 118 فروند هواپیما در سال 2016 میلادی (11 ماه مانده تا پایان سال میلادی) به ایران تحویل شود.

نفت و گاز ایران در راه اروپای غربی

یکی از مهمترین مباحث تجارت بین ایران و اروپا، انرژی است. تا پپیش از تحریم ها، پالایشگاه های ایتالیا، اسپانیا و یونان روزانه 800 هزار بشکه نفت از ایران خریداری می کردند اما نبود امکان تسویه دلاری و یا جایگزین ارزی دیگر برای آن باعث شد تا روند خرید نفت از ایران با کندی پیش برود.

به اعتقاد شرکت انی ایتالیا، برداشته شدن تحریم های ایران کمک خواهد کرد تا اروپا منابع انرژی خود را متنوع کند هرچند که افزایش تولید انبوه نفت ایران به زمان زیادی نیاز دارد زیرا سرمایه گذاری های بزرگ برای توسعه زیر ساخت های ایران باید صورت پذیرد اما ایران می تواند یکی از منابع اصلی تامین انرژی اروپا در سال های آتی باشد.

بر همین اساس در سفر به فرانسه قراردادی با شرکت توتال به امضا رسید.غول نفتی توتال قرار است بر مبنای قراردادی که میان این شرکت با شرکت ملی نفت ایران به امضا رسید، روزانه 200 هزار بشکه نفت ایران را به ارزش 6.6 میلیون یورو (بر مبنای بهای کنونی نفت) خریداری کند.

همچنین یادداشت تفاهمی در حضور دکتر حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران و فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه به امضای رکن الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و یکی از مدیران ارشد شرکت فرانسوی توتال رسید که پاتریک پویان، مدیرعامل توتال و بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران نیز در این مراسم حاضر بودند.

در ایتالیا نیز یکی از مهمترین قراردادها مربوط به قرارداد با شرکت سایپم می باشد که در زمینه همکاری های نفت و گاز خواهد بود. انی ایتالیا، مالک 43 درصد از سایپم بوده و این شرکت خطوط لوله نفت و گاز بسیاری از کشورها را طراحی و ساخته است.

این قرارداد با شرکت توسعه نفت و گاز پارسیان و درباره نوسازی و ارتقای پالایشگاه های پارس شیراز و تبریز بسته شده است.

بازگشت پژوی فرانسه به خیابان های ایران

قرارداد از سرگیری همکاری های گروه صنعتی ایران خودرو و پژو که پس از مذاکراتی طولانی، نهایی شده بود با حضور رئیس جمهوری اسلامی ایران، نخست وزیر فرانسه، وزیر صنعت، معدن و تجارت و مدیران ارشد صنعتی دو کشور به امضای مدیران عامل دو خودروساز رسید.

این نخستین باراست که یکی از خودرو سازان برتر دنیا از طریق سرمایه گذاری مالی مستقیم در صنعت خودرو ایران حضور پیدا می کند.

براساس این گزارش، ایجاد شرکت مشترک ایرانی فرانسوی با سهامداری 50 درصدی هر یک از طرفین مهمترین بخش این قرارداد است که به انتقال فناوری روز دنیا، تولید محصولات جدید و همچنین استفاده از بازارهای صادراتی منجر می شود.

شرکت پژو در سال 2011 میلادی 450 هزار دستگاه خودرو معادل یک سوم تقاضای بازار به ایران فروخت. این شرکت با اعمال تحریم ها، ایران را در سال 2012 ترک کرد و همکاری 25 ساله اش را متوقف نمود.

همکاری تازه پژو با شرکت «ایران خودرو» در مورد مدل های 208، 2008 و 301 پژو از نیمه دوم سال 2017 میلادی خواهد بود.

همکاری بانکی و بیمه ای ایران و اروپا

از دیگر دستاوردهای این سفر می توان به امضای قرداد شرکت دولتی بیمه «کوفاس» فرانسه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد.

این توافقنامه راه را برای ازسرگیری و توسعه دادوستدهای تجاری بین دو کشور هموار می کند و گام مهمی در بازگشت به سطح عادی روابط و مبادلات تجاری محسوب می شود.شرکت بیمه کوفاس فرانسه طبق این توافقنامه قادر خواهد بود ضمانتنامه های بیمه ای لازم برای پروژه های میان مدت و بلندمدت را ارائه کند.

همچنین رئیس کل بانک مرکزی ایران و همتای ایتالیاییش با اشاره به بستر سازی مناسب روابط کارگزاری بانکی بین دو کشور، از تفاهم نامه افزایش سقف اعتبار بیمه ساچه تا بیش از 6 میلیارد یورو و افتتاح حساب به نام بانک مرکزی ایران در دفاتر بانک مرکزی ایتالیا خبر دادند.

روسای کل بانک مرکزی ایران و ایتالیا همچنین به "ارائه خدمات آموزشی و فنی در حوزه های نظارتی و کنترلی به باک مرکزی ایران"، " حمایت از فعالیت مجدد شعبه بانک سپه مستقر در رم" و " ارائه خدمات بانکی به بانک مرکزی در حوزه های خزانه داری ارزی و مدیریت ذخایر ارزی" توافق کردند.

همچنین تقاضانامه ای خارج از ضمانتنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی ایران و صرفا با بانک های پارسیان، سامان و پاسارگاد از میان سایر بانک های ایرانی و به صورت جداگانه امضا شده بود.

رونق فولاد و آلومینیوم در ایران

ایران با شرکت دانیلی ایتالیا قراردادی به ارزش 2 میلیارد یورو  با هدف ایجاد شرکت مشترک " پرشین متالیکز" امضا کرد. همچنین موافقنامه ای با تعدادی از شرکت های ایرانی برای تامین و ایجاد کارخانه های تولید فولاد و آلومینیوم به ارزش حدود 3.7 میلیارد یورو امضا کرد.

این طرح ها از سوی بخش کارخانه سازی گروه دانیلی به اجرا در خواهد آمد و به محض آماده شدن بسته های تامین مالی مرتبط با این فعالیت ها از سوی ساچه ایتالیا و دیگر بانک های بزرگ ایتالیایی و اروپایی در مدت زمان 4.5 سال به اجرا در می آید.

همچنین در سفر به فرانسه، بر اساس سندی که بین رییس هیات عامل ایمیدرو و مدیرعامل گروه فیوْز به امضا رسید، این غول صنایع بزرگ آماده اجرای طرح تولید آند به صورت «مهندسی، تامین، اجرا و تامین مالی» شده است.

بر اساس این تفاهم مشترک؛ طرح آندسازی از ظرفیت تولید 450 هزار تن در سال برخوردار خواهد شد و بزرگترین گام ایمیدرو برای تامین نیاز برنامه توسعه صنعت آلومینیوم محسوب می شود.

طبق برنامه چشم انداز توسعه نیز قرار است ظرفیت تولید شمش آلومینیوم در ایران به یک میلیون و 200 هزار تن برسد در حالی که هم اکنون ظرفیت سالانه تولید شمش این فلز، حدود450هزار تن در سال است.

اینترنت ایران جان می گیرد

از دیگر مباحث اقتصادی مطرح در سفر اروپایی روحانی، مقوله آی تی بود.

واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در دیدار با ماکرون وزیر اقتصاد و صنعت و دیجیتال فرانسه؛ توجه به توسعه بخش ICT در آینده با وجود تجربه های گذشته و حضور شرکتهای فرانسوی در بازار ایران؛ خواستار فعالیت های مشترک و سرمایه گذاری در این بخش و انتقال تکنولوژی به بازار بزرگ ایران شد.

وزیر اقتصاد و صنعت و دیجیتال فرانسه نیز در این دیدار؛ توسعه روابط اقتصادی با ایران را حائز اهمیت دانست و گفت: متعهد می شویم هر آنچه در سفر رئیس جمهوری ایران به فرانسه تفاهم شود، به مرحله اجرایی برسانیم.

ماکرون، با تاکید بر لزوم همکاری های رنو و START UP اظهار داشت: برای بررسی و ارزیابی پیشرفتها و روابط به ایران سفر خواهم کرد ضمن اینکه اجرای سند جامع در بخش فناوری بین دو کشور که در سفر هیات ایرانی به پاریس احصاء می شود را نیز پیگیری کنم.

در همین سفر، در حضور دکتر محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور فرانسه در حوزه ارتباطات، شرکت عصر دانش با شرکت تکتیس فرانسه تفاهم نامه همکاری امضا کردند.

همچنین سفر ایتالیا نیز دستاوردهایی در زمینه ارتباطات برای ایران داشت. طی این سفر قراردادی با شرکت اسپارکل که یکی از نامداران عرصه آی تی در جهان به شمار می رود منعقد شد که نوید بخش بهبود و.ضعیت ترافیک اینترنت ایران خواهد بود.

در پایان باید گفت، کشورهای اروپایی علاقه فراوانی دارند تا هرچه سریعتر مناسبات تجاری خود را با ایران گسترش دهند. ایران نیز به دنبال آن است تا با رونق سرمایه گذاری های خارجی در کشورش، از رکود اقتصادی خارج شود و همچنین با افزایش مبادلات تجاری، مناسبات سیاسی خود را نیز با کشورهای اروپا افزایش دهد.

اما به رغم این اهداف و انعقاد قراردادهای مذکور و تمایل شرکت‌های خارجی برای برقراری رابطه تجاری با ایران، تبادلات مالی همچنان یکی از مشکلات اساسی در این راه به شمار می‌رود. تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران لغو شده‌اند؛ اما سایر تحریم‌های این کشور همچنان پابرجا هستند و همین مسئله بانک‌های بزرگ اروپایی را برای انجام تبادلات مالی با ایران با مشکل مواجه می کند.

بانک‌های اروپایی بزرگ که مبادلات زیادی با آمریکا دارند، تمایلی چندانی به انجام مسائل مالی ایران ندارند. بانک‌های کوچکتر یا آن‌هایی که بازار آمریکا برایشان اهمیت ندارد، به احتمال زیاد نخستین بانک‌هایی خواهند بود که مبادلات مالی ایران را برعهده می‌گیرند و در صورت موفقیت این بانک ها باید به تدریج منتظر حضور بانک های بزرگ اروپا در اقتصاد ایران باشیم . وجود موانع را نمی‌توان انکار کرد اما این موانع غیر قابل رفع نیستند. به علاوه این که بازار ایران ظرفیت بسیار بالا و جذابیت فراوانی برای شرکای اروپایی خود دارد.