نقش نخبگان در انتخابات؛ اين محور سخنان اخير مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري است. جايي كه حسام‌الدين آشنا از لزوم واكاوي «بي‌تدبيري‌هاي گذشته» توسط نخبگان سخن مي‌گويد. براي آنكه به زعم او «مجلسي بهتر» بعد از هفتم اسفند تشكيل شود؛ مجلسي خالي از آنچه كه آشنا آن را «كاسبان سياسي» معرفي مي‌كند. چندان بيراه نيست اگر بگوييم رييس مركز تحقيقات استراتژيك رياست‌جمهوري ديروز در نشست مشترك مديران اتاق‌هاي فكر استاني و معاونان فرهنگي دانشگاه‌ها به نمايندگي از دولت سخن گفته است. حالا اما مشاور فرهنگي رييس‌جمهور درباره انتخابات پيش رو مي‌گويد كه «فرصت اشتباه كردن نداريم» تا اين سوال را مطرح كند كه «امروز توسعه كشور و مشكلاتي كه پيش‌رو قرار دارد، با رويه‌هاي مجلس و عملكرد آن، چه نسبتي دارد؟» بلافاصله بعد از اين سوال، پرسش ديگري هم مطرح مي‌شود؛ «در اين سال‌ها مردم همواره بالاترين ميزان مشاركت را داشته‌اند، اما سخن بر سر اين است كه در مقابل اين مشاركت گسترده، انتظارات‌شان از مجالس برآورده شده است؟» مساله اصلي مورد اشاره حسام الدين آشنا در سخنان ديروز او مساله «مشاركت عمومي» است. مساله‌اي كه تا همين ١٥- ١٠ سال پيش چندان هم در فهرست اولويت‌هاي سياسيون برخاسته از جريان اصولگرا جاي پر رنگي نداشت. حالا اما گويي يك «ضرورت» آنها را هم به نتيجه‌اي ديگر رسانده است. نتيجه‌اي كه پيشترها جريان «چپ» از آن سخن مي‌گفت؛ ضرورتي كه امروز در سياست‌هاي جريان «اعتدال» هم نقشي محوري پيدا كرده است، آنقدر كه مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري به عنوان يكي از استراتژيست‌هاي دولتش سخن از «ائتلاف» اجتماعي مي‌گويد؛ ائتلافي براي يك «اصلاحات پايدار». فراتر از اين حتي آشنا اين ائتلاف اجتماعي را يك «انديشه راهبردي» معرفي مي‌كند كه حوزه قدرت را به كف جامعه مي‌آورد. جايي كه بايد تصميم‌گير نهايي براي مسائل باشد. همان‌طور كه به زعم او مساله آب بايد توسط كشاورزان و شهروندان شركت‌هاي پيمانكاري و در نهايت قدرتمندان حل شود. يا مساله فرهنگ كه معتقد است بدون مشاركت فعال سياستگذاران، هنرمندان، مردم عادي، ناشران و غيره سامان نمي‌يابد. حرف او يك چيز است؛ قدرت متمركز نمي‌تواند حلال مشكلات امروز جامعه ايراني باشد. اينها هر چند نقل قول‌هايي از يك چهره سياسي است اما همين چهره سياسي امروز در مقام يكي از استراتژيست‌هاي دولت قرار دارد و به اعتبار همين جايگاه، بيراه نيست كه آن را برآورد قسمت قابل توجه و تاثيرگذاري از دولت يازدهم درباره راه‌حل‌هاي پيش روي كشور بدانيم.

نخبگان مانع راهكارهاي ساده‌انگارانه كاسبان سياسي شوند

حسام‌الدين آشنا روز يكشنبه در نشست مشترك مديران اتاق‌هاي فكر استاني و معاونان فرهنگي دانشگاه‌ها افزود: نخبگان مي‌توانند مسائل سياسي و اولويت‌دار هر استان را واكاوي و به مردم معرفي كنند. وي تاكيد كرد: نخبگان بايد پيچيدگي‌هاي هر مساله را تحليل كرده و مانع از آن شوند كه ساده انگاران و كاسبان سياسي با ارايه وعده‌هاي ساده انگارانه مردم را از واقعيت پيچيده و راهكارهاي دشوار دستيابي به توسعه بي‌خبر بگذارند و بر پيچيدگي‌هاي مسائل كشور بيفزايند. آشنا افزود: نخبگان بايد دستور كار جديدي پيش نهند؛ دستور كاري كه بر مسائل واقعي توسعه كشور در همه عرصه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي و ارزشي اتكا داشته باشد، دستور كاري كه از وعده‌هاي توخالي تهي باشد و چشم‌اندازي واقع‌بينانه پيش روي مردم باز كند. مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري اضافه كرد: نخبگان بايد نقش نظارتي خويش را از ايام قبل از انتخابات آغاز كنند؛ نظارت بر سخناني كه گفته مي‌شود، دستور كارهايي كه پيش‌روي مردم قرار داده مي‌شوند و مسائلي كه در اولويت قرار مي‌گيرند. آشنا ادامه داد: نخبگان بايد نمايندگان امين مردم در صورت بندي دقيق مسائل واقعي هر استان باشند؛ ملت ايران سال‌ها هزينه تحصيل، تحقيق و سرشناس شدن نخبگان را داده‌اند تا امروز نقش، ماموريت و مسووليت اجتماعي خود را به خوبي ايفا كنند. آشنا افزود: نخبگان بايد به درستي نشان دهند كه ديگر فرصت اشتباه كردن نداريم، ديگر نمي‌توانيم در قبال مسائلي نظير آب، محيط زيست، بيكاري، امنيت، توسعه علمي، آسيب‌هاي اجتماعي، سياست فرهنگي، سياست قومي، سياست بهداشت و سلامت، راه‌هاي آزمون و خطا برويم و بر عقل‌هاي تك‌گو و پوپوليست اتكا كنيم. وي افزود: اين انتخابات فقط آزموني براي كانديداها و نهادهاي برگزاري انتخابات نيست، بلكه آزموني است براي نخبگان، مردم، دلسوزان و همه كساني كه سوداي سعادت، سربلندي، توسعه و زندگي اخلاقي و ديني مردمان اين سرزمين كهن و تمدن ديرپاي و نظام جمهوري اسلامي ايران را در سر دارند. آشنا گفت: اين انتخابات نشان خواهد داد كه نخبگان ما تا چه اندازه مسووليت‌پذير هستند و به بلوغ مسووليت‌پذيري اجتماعي رسيده‌اند.

نمي‌توان نمايندگان مجلس را به سبب ايفاي وظايف نمايندگي تعقيب يا توقيف كرد

مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري همچنين در خصوص اهميت مجلس اظهار كرد: اصل هفتاد و يكم قانون اساسي تصريح مي‌كند كه مجلس شوراي اسلامي در عموم مسائل در حدود مقرر قانون اساسي مي‌تواند قانون وضع كند. آشنا ادامه داد: اصل ٧٦ نيز حق تحقيق و تفحص در تمام امور كشور را به مجلس مي‌دهد و اصل ٨٦ نيز تصريح مي‌كند كه نمايندگان در اظهارنظر و راي خود كاملا آزاد هستند و نمي‌توان آنها را به سبب ايفاي وظايف نمايندگي تعقيب يا توقيف كرد. وي افزود: همين اصول، اهميت مجلس شوراي اسلامي را نشان مي‌دهند؛ به اين اعتبار، مردم براي انتخاب كساني آماده مي‌شوند كه قانون اساسي تا اين اندازه براي ايشان جايگاه، مصونيت و اختيارات قايل شده است و به اين اعتبار، كيفيت عملكرد دولت‌ها، قوه قضاييه و ساير اركان حاكميت نيز تحت تاثير عملكرد مجلس است. آشنا ادامه داد: امروز بايد در جايگاه داوري درباره عملكرد گذشته اين نهاد بنشينيم و بپرسيم وضعيت امروز توسعه كشور و مشكلاتي كه پيش رو قرار دارد، با رويه‌هاي مجلس و عملكرد آن چه نسبتي دارد؟ در اين سال‌ها مردم همواره بالاترين ميزان مشاركت را داشته‌اند، اما سخن بر سر اين است كه در مقابل اين مشاركت گسترده، انتظارات‌شان از مجالس برآورده شده است؟ وي افزود: امروز پس از تجربه كردن ٩ مجلس كه عمدتا بر محور مناقشات سياسي و منازعه براي قدرت شكل گرفتند، بايد تلاش كنيم مجلسي تشكيل شود كه قدرت براي حل مسائل سياستي اولويت‌دار كشور به كار گرفته شود. آشنا افزود: مجلسي كه پاسخگويي و مسووليت‌پذيري منتخبين در قبال وعده‌هايي كه مي‌دهند تضمين شده‌تر از گذشته باشد، مجلسي كه منتخبين آن قادر باشند مسائل پيچيده و بدخيم جامعه كنوني ايران را درك كنند. وي ادامه داد: مجلسي كه در آن بحث بر سر ارزش‌هاي غايي نباشد بلكه مسائل واقعي و حياتي براي مردم بررسي شود، مجلسي كه در آن گروه‌ها يكديگر را به چوب انگ‌هاي سياسي نرانند و بر محور عقلانيت، بستر همكاري را فراهم كنند. رييس مركز بررسي‌هاي استراتژيك رياست‌جمهوري اضافه كرد: مجلسي كه عقلا از آن حذف نشده باشند و جوهره فضائل ملت در آن تجلي يافته باشد، مجلسي كه اراده اكثريت ملت، بر محور حل مهم‌ترين مسائل كشور، آن را تشكيل داده باشد. آشنا اظهار داشت: مجلسي كه عقلا و حكماي ملت اذعان كنند رويه گزينش آن، منتخبان آن، مسائلي كه در دستور كار قرار مي‌دهد، فرايندي كه براي بررسي مسائل در پيش مي‌گيرد و نتايجي كه حاصل مي‌كند، عقلاني و در طراز شأن و جايگاه تاريخي ملت ايران است.

انتخاب درست به جاي مشاركت مناسكي بنشيند

مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري گفت: نخبگان جامعه ايراني موظفند به گونه‌اي سخن بگويند و عمل كنند كه عقلانيت ملي به جاي محلي‌گرايي‌هاي فرساينده انرژي ملي بنشيند، آن نوع سياستگذاري باشد كه به كار مديريت كشوري بزرگ با مسائلي پيچيده در دنياي پرتلاطم قرن ٢١ بيايد در دستور كار قرار گيرد. آشنا با تاكيد بر اينكه نخبگان جامعه ايراني موظفند به گونه‌اي سخن بگويند و عمل كنند كه سواد و مسووليت‌پذيري و انتخاب درست به جاي مشاركت  مناسكي بنشيند، افزود: اولويت‌هاي سياستي كشور چنان مشخص و آشكار شود كه بي‌صلاحيت‌ها و مسووليت‌ناپذيرها فرصت نيابند انرژي كشور را مصروف مسائل دست‌چندم و حاشيه‌اي كنند. وي ادامه داد: نخبگان جامعه ايراني موظفند به گونه‌اي سخن بگويند و عمل كنند كه شكاف بر سر مسائل حاشيه‌اي و بي اهميت براي مردم و سرنوشت تاريخي اين كشور، باعث ناكارآمدي و ناكامي نشود و گفت‌وگو درباره جدي‌ترين مسائل كشور، تعيين‌كننده مسيرهاي آينده و عزم ملي توسعه شود. رييس مركز بررسي‌هاي استراتژيك اضافه كرد: نخبگان تلاش كنند كساني انتخاب شوند كه بلندمدت نگرند و حاضرند منافع مقطعي و كوتاه‌مدت را قرباني توسعه بلندمدت سازند و به لوازم همدلي و همزباني دولت و ملت ملتزمند.

آشنا نخبگان كشور و فعالان سياسي را دعوت كرد تا به يك انديشه راهبردي براي حل مسائل ملتزم شوند و افزود: اين انديشه راهبردي ائتلاف اجتماعي است. چرا بايد ائتلاف كرد و چرا پيش از آنكه اين ائتلاف سياسي باشد، بايد اجتماعي باشد؟ وي اظهار كرد: مسائلي كه امروز با آن مواجه هستيم، بسيار بدخيم و پيچيده‌اند؛ مسائلي از جنس بيكاري و تورم مزمن، فقر، عدم تعادل در نظام پولي و بانكي، كسري صندوق‌هاي بازنشستگي، سوءمصرف ذخاير آبي كشور، فرونشست زمين در سراسر كشور، بحران‌هاي محيط زيست، افزايش آسيب‌هاي اجتماعي، مسائل جمعيتي و سياستگذاري فرهنگي و اجتماعي، مسائلي بسيار پيچيده‌اند. مشاور رييس‌جمهوري افزود: پيچيدگي اين مسائل به اين معناست كه هر يك از اين مسائل متضمن ذي‌نفعان بسيار و انبوه كساني است كه در تعيين سرنوشت اين مسائل دخيلند؛ هيچ قدرت واحد يا حزبي به تنهايي قادر به جلب هماهنگي و واداشتن ايشان به انجام راهكاري كه از طريق گفت‌وگو و مشاركت به دست نيامده باشد، نيست. آشنا تصريح كرد: حل اين مسائل فقط به كمك منابع مالي، قدرت سياسي يا كيفيت راهكارهايي كه براي آنها تدوين مي‌شود بستگي ندارد، بلكه همه كساني كه بر پيدايش و حل اين مسائل تاثير دارند، بايد در ايجاد راه‌حل‌ها و كاربست آنها سهيم باشند. وي ادامه داد: مساله آب بدون مشاركت كشاورزان، شهروندان، نمايندگان مجلس، شركت‌هاي پيمانكاري و مانند آنها حل نخواهد شد، مساله فرهنگ بدون مشاركت فعال سياستگذاران، هنرمندان، مردم عادي، ناشران و غيره سامان نمي‌يابد و به همين ترتيب هيچ مساله ديگري نيست كه با قدرت متمركز و بدون مشاركت و هماهنگي عمومي قابل حل باشد.

مساله، مشخص كردن مقصرها نيست

بلكه فرآيندهاي قاصر بايد شناسايي شود

رييس مركز بررسي‌هاي استراتژيك رياست‌جمهوري اضافه كرد: حل اين مسائل نيازمند ثبات است؛ اجماع كردن بر سر راه‌حل‌ها و تضمين آنكه با تغييرات سياسي، روند حل مسائل تغيير نمي‌كند، يك نيازمندي اساسي است؛ اين تعهد به ثبات بايد در سطح اجتماعي ايجاد شود. آشنا گفت: حل مسائل نيازمند آگاهي عمومي گسترده بر سر علل و منشأ پيدايش آنهاست؛ مساله ابدا مشخص كردن مقصرها نيست، بلكه فرآيندهاي قاصر و منجر به كاستي‌ها بايد شناسايي شده و ائتلاف اجتماعي براي دنبال كردن اصلاحات تقويت شود.

ائتلاف اجتماعي براي اصلاحات پايدار

ضروري است

وي افزود: ائتلاف اجتماعي براي آن لازم است كه جامعه هزينه‌هاي لازم براي اصلاحات پايدار را بشناسد، بر سر ميزان هزينه‌هايي كه بايد پرداخته شود، اجماع كند و بداند كه هيچ اصلاحي بدون هزينه امكان‌پذير نيست. آشنا تاكيد كرد: مهم‌تر آن است كه بعد از مشخص شدن هزينه‌هاي اصلاحات واقعي، فرآيند پرداخت هزينه‌هاي آن مشخص شود؛ ضعيف‌ترين بخش‌هاي جامعه بايد كمترين هزينه را بر دوش بكشند و هزينه‌ها متناسب مسووليت‌ها تقسيم شود. وي افزود: ائتلاف اجتماعي تضمين كننده بلندمدت‌نگري است؛ بايد جامعه بر محور گفت‌وگوي عقلاني، براي تضمين ثبات در سياست‌ها، متحد شود و ائتلاف اجتماعي بايد پشتوانه اراده حاكميت سياسي براي اصلاح امور باشد و همچنين از اراده حاكميت براي اصلاحات برخوردار باشد. مشاور فرهنگي رييس‌جمهوري اضافه كرد: ائتلاف اجتماعي بر محور گفت‌وگوي عقلاني است كه همدلي و همزباني ملت و دولت را تضمين مي‌كند؛ به اين اعتبار، ائتلاف اجتماعي بر محور گفت‌وگوي عقلاني، موجد واقع‌بيني، بستر غلبه بر شكاف دولت و ملت، تضمين اقتدار حاكميت، تجلي همدلي و همزباني و ايجاد تعهد به عقلانيت و ثبات در اداره كشور است.