صلح مسلح چه دورانی است؟ ایران و اسراییل در این دوران به سر میبرند؟
وضعیت منطقه خاورمیانه نشان میدهد که ایران و اسرائیل بعد از جنگ ۱۲ روزه وارد مرحله «صلح مسلح» شدهاند. پیش از تبیین این موضوع، ابتدا باید بدانیم که «صلح مسلح» چیست و بر چه دورانی اطلاق میشود.
دوران صلح مسلح؛ عصری که اروپا آمادۀ جنگ بزرگ میشد
به گزارش روز نو دوران صلح مسلح (armed peace) عبارتی است که برای توصیف وضعیت اروپا از سال ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴ به کار میرود. در واقع، اروپا بعد از ایجاد کشور آلمان، قدرت نمایی برلین در عصر بیسمارک و شکست فرانسه از او، عزل ناپلئون سوم و اشغال آلزاس و لورن، به دو قسمت تقسیم شد. در یک سو، آلمان و متحدانش مانند اتریش قرار داشتند و در سوی دیگر، فرانسه و انگلستان و متحدانشان بودند. این دو اتحادیه از سال ۱۸۷۰ تا ۱۹۱۴ وارد هیچ مناقشۀ جدیای نشدند، اما شروع به مسلح کردن خود تا بن دندان کردند. ارتشهای آلمان، فرانسه، اتریش، انگلستان و حتی روسیه و اسپانیا شروع به ساخت یا خرید توپها و تفنگهای مجهز کردند، به وضعیت اطلاعاتی و امنیتی خود سر و سامان دادند، با کشورهای میانه و خاکستری برای ضربه زدن به ائتلاف مقابل، پیمان بستند و به طور کلی، خود را برای جنگی که معلوم نبود چه زمانی رخ خواهد داد، آماده کردند. جنگی که البته اجتناب ناپذیر بود و طول کشیدن دوران صلح مسلح فقط بر شدت تخریب آن میافزود.
بیسمارک، معمار آلمان نوین که خود یکی از پدران عصر صلح مسلح بود، به خوبی وضعیت شکنندۀ این عصر را درک کرده و بعد از عزل و کناره گیری از قدرت، در یک پیش بینی قابل تامل گفته بود: تنها یک اشتباه که احتمالا در بالکان رخ خواهد داد، اروپا را وارد جنگ بزرگ خواهد کرد. پیش بینی صدراعظم آهنین خیلی زود به وقوع پیوست. در سال ۱۹۱۴ و در پی ترور ولیعهد اتریش به دست یک صرب انقلابی، ائتلاف آلمان و اتریش – مجارستان به صربستان اعلام جنگ کردند و فرانسه و انگلستان و سپس روسیه هم از صربستان حمایت کرده و رسما جنگ خونین و بزرگ بین الملل اول با چند ده میلیون کشته و زخمی و ویرانیهای وسیع به وقوع پیوست.
ایران و اسرائیل هم وارد عصر «صلح مسلح» شدهاند؟
از همان روزی که میان ایران و اسرائیل آتش بس اعلام شد، همه میدانستند که این آتش بس موقتی است و هر لحظه ممکن است دو طرف وارد جنگی دیگر شوند. در تیرماه و مردادماه بسیاری انتظار داشتند که جنگ دوم ایران و اسرائیل به زودی آغاز شود، اما این اتفاق نیفتاد و با طول کشیدن صلح موقت، تحلیلها تغییر کرد.
با گذشت زمان، آرام شدن جو احساسی و رصد فعالیتهای نظامی دو طرف مشخص شد که احتمالا «صلح موقت» جای خود را «صلح مسلح» داده است. جنگ تحمیلی اول برای ایران و اسرائیل درسهای زیادی داشت. هر دو طرف متوجه شدند که در برخی زمینهها ضعف داشته و در برخی زمینهها قدرتمند هستند.
ایران متوجه شد که در زمینه نیروی هوایی و نبرد در آسمان، قدرت اطلاعاتی و امنیتی و پدافند مشکلاتی جدی دارد. از سوی دیگر، اسرائیل متوجه شد قدرت زیادی در دفع موشکهای ایران ندارد و این موشکها به راحتی میتوانند از سامانههای پدافندی اسرائیل بگریزند و در صورت افزایش تعداد موشکهای دوربرد، رژیم صهیونیستی با تخریب گستردۀ مناطق مختلفش روبه رو شد.
این فهم از نقاط قوت و ضعف باعث ورود دو طرف به مرحله صلح مسلح شد. در این مرحله هم ایران و هم اسرائیل تلاش دارند نقاط ضعف نظامی خود را بهبود ببخشند تا اگر دور دوم درگیریها آغاز شد، مجددا از همان شکاف ضربه نخورند. ایران به شدت در حال تغییر ساختار دفاعی و پدافندی خود است و استراتژی دفاعی خود را تغییر داده است (اینجا بخوانید). همزمان، ایران به دنبال خرید جنگندههای روسی است تا بار دیگر در آسمان در دفع پرندههای اسرائیل و آمریکایی ناکام نباشد. از سوی دیگر، برخی خبرگزاریهای غربی مدعی شدهاند که ایران قصد تقویت نقطه قوت خود در جنگ اول تحمیلی را دارد و تلاش دارد تولیدات موشکی خود و به خصوص موشکهای بالستیک خود را چند برابر کند (اینجا بخوانید). در همین رابطه، رسانه انگلیسی میدلایستمانیتور در گزارشی نوشته: ایران، در حال آماده سازی برای استقرار موشکهای بالستیک سنگرشکن تولید داخل است که قادر به نفوذ به پناهگاههایی هستند که اسرائیلیها با اطمینان به آنها برای محافظت متکی بودهاند.
از سوی دیگر، اسرائیل نیز به دنبال پرکردن شکافهای امنیتی و نظامی خود است؛ شکافهایی که سبب شدند در جنگ اول آسیب زیادی ببیند. طبق گزارش ها، ارتش اسرائیل به طور رسمی پرتو آهنین لیزری دریافت کرده است. این سیستم که ادعا میشود با موفقیت راکتها، گلولههای خمپاره و پهپادها را در طول آزمایشهای گسترده رهگیری کرده است، توسط نیروی هوایی جذب شده و در کنار سیستمهای گنبد آهنین، فلاخن داوود و پیکان در آرایه دفاع هوایی چند لایه اسرائیل ادغام خواهد شد.
با این حال، هنوز مشخص نیست که دور دوم درگیریها چه زمانی آغاز خواهد شد و آیا اصلا آغاز خواهد شد یا نه. آنچه مشخص است این است که دو طرف خود را برای درگیری احتمالی آماده کرده و رسما وارد دوران صلح مسلح شدهاند.