افزایش تعرفه‌های خدمات روانشناسی در سال ۱۴۰۴
هفت صبح_ لیلا مهداد: خدمات روانشناسی تحت پوشش همه بیمه‌ها نیست و این موضوع چالش بزرگ مراجعان شده است.
«مشاوره؟ واسه از ما بهترونه.» نزدیک به دوسال برای درمان تروماهای کودکی‌اش تا پاسداران برای مشاوره می‌رفته اما در نهایت مجبور شده، جلسات مشاوره را رها کند: «دکترم خوب بود. همه‌چیز خوب پیش می‌رفت اما جیبم یاری نکرد.» آخرین جلسات مشاوره برای «الهه» 900هزار تومان آب می‌خورده، البته هزینه اسنپ رفت و برگشت به مطب هم به آن اضافه می‌شده:«من بهار 1403 این مبلغ را پرداخت می‌کردم.» اولین جلسه پزشکش گفته بود باید هر هفته بیاید، بعد از مدتی، شد یک هفته درمیان و بعد ماهی دوبار:«دوره‌ای که مشاوره می‌رفتم حتی یک جفت جوراب هم برای خودم نمی‌خریدم تا بتوانم هزینه‌های جلسات را بدهم اما وقتی شد جلسه‌ای 900هزار تومان دیگر نتوانستم ادامه بدهم.»
«لیلی» هم یک سال و نیم به مطب یکی از روانشناسان تهران رفت‌وآمد می‌کرده:«افسردگی زندگی‌ام را مختل کرده بود. لبخند زدن را فراموش کرده بودم. به توصیه یکی از دوستانم رفتم مشاوره. اما با پول کارمندی که نمی‌شود از این قرتی‌بازی‌ها داشت.» دوره درمان برایش موثر بوده اما چون طول درمان را تمام نکرده، دوباره افسردگی شدیدتر از قبل به سراغش آمده: «به دلیل مسئله مالی مجبور شدم وام بگیرم، بنابراین برای پرداخت اقساط به اجبار، جلسات مشاوره را قطع کردم.»
«محمود» هم به خاطر پسرش بعد از مدت‌ها پرس‌وجو، پزشکی را برای مشاوره گرفتن، انتخاب می‌کند: «پسرم سر ناسازگاری گذاشته بود. زندگی‌مان تحت‌تاثیر این مسئله بود و در نهایت تصمیم گرفتم از مشاوره بهره ببرم.» پزشک معالج برای ریشه‌یابی مسئله، جلساتی را هم برای محمود و همسرش در نظر گرفته بود: «فکر کنید برای هر جلسه مشاوره مجبور بودم 3تا ویزیت بدهم چون پزشک با هر سه ما جداگانه صحبت می‌کرد.»
اهمیت مسئله تا جایی بود که برخی از خریدهای خانه حذف شدند تا پول مشاوره تامین شود: «هر چند ماه، یک‌بار، ویزیت بالاتر می‌رفت تا جایی که آخرین‌بار به یک‌میلیون رسیده بود و از توان من خارج بود چون گاهی اوقات مجبور بودم 3تا یک‌میلیون بدهم چون طی مشاوره پزشک تشخیص داده بود من و همسرم هم، مشکلاتی داریم که باید در این جلسات ریشه‌یابی و رفع شوند.»
تعرفه‌های لازم‌الاجرا؛ از ۵۰۰ تا۶۰۰هزار تومان
تعرفه خدمات روانشناسی و مشاوره در سال‌جاری در مقطع کارشناسی ارشد 5میلیون و 35هزار ریال و در مقطع دکتری 6میلیون و 200هزار ریال تعیین شده است. نکته قابل تامل اینکه براساس سوابق حرفه‌ای از زمان دریافت پروانه تخصصی برای افراد با سابقه بالای 15سال به مبلغ پایه اضافه می‌شود.
البته ضریب ریالی جزء حرفه‌ای در بخش دولتی معادل چهارصد و 10هزار ریال و در بخش‌های عمومی غیردولتی، خیریه، موقوفه و خصوصی معادل هفتصد و هفتاد هزار ریال محاسبه می‌شود. همچنین ضریب ریالی جزء فنی در بخش دولتی معادل ششصد و هفتادهزار ریال و در بخش عمومی غیردولتی معادل یک‌میلیون و پنجاه هزار ریال و در بخش خصوصی معادل دومیلیون و ششصدهزار ریال محاسبه می‌شود. این تصویب‌نامه از اول فروردین لازم‌الاجرا بوده است.
هر دو روی سکه را ببینیم
مهرداد امیری، روانشناس بالینی و عضو هیات‌‌علمی دانشگاه تربیت معلم فرهنگیان معتقد است جامعه با دو معضل روبه‌روست؛ یکی اینکه بیشتر سازمان‌های بیمه‌ای خدمات روانشناسی و مشاوره را تحت‌پوشش قرار نداده‌اند و دیگری اینکه اغلب کسانی که از اختلالات و مشکلات روانی رنج می‌برند جزو طبقات پایین جامعه هستند. امیری به «هفت‌صبح» می‌گوید:«جامعه از نظر روحی ناتوان شده و به صراحت می‌توان گفت با جامعه‌ای که دچار فرسودگی است، روبه‌رو هستیم.»
این روانشناس بالینی اظهار می‌کند: «اگر نگاه منطقی داشته باشیم، ویزیت 45دقیقه مشاوره حداقل باید 2میلیون تومان باشد؛ با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و تورم موجود. درواقع با تعرفه‌های اعلامی، زندگی روانشناس و مشاور تامین نمی‌شود و این واقعیتی است که کمتر به آن پرداخته شده است.» این عضو هیات‌‌علمی دانشگاه تربیت معلم فرهنگیان بیان می‌کند: «البته در مقابل هم باید بر این مسئله تاکید داشت که شرایط اقتصادی به‌گونه‌ای است که شهروندان قادر به پرداخت همین ویزیت‌های تعرفه‌ای هم نیستند.» او تاکید می‌کند:« بحث مشاوره و اهمیت آن در زندگی شهروندان و تعرفه‌های اعلامی و مسائل مربوط به شغل مشاوره و روانشناسی دو روی یک سکه‌اند و باید هر دو را با هم در نظر گرفت.»
فضا برای روانشناس‌نماها و رویافروش‌ها باز شده!
بنابر گفته‌های امیری در روانشناسی 5اصل وجود دارد؛ قضاوت نمی‌کنیم، فرد را بی‌قید و شرط می‌پذیریم، روانشناس تعیین‌تکلیف نمی‌کند و تنها چشم فرد را به آینده باز می‌کند و اینکه مراجع حرف می‌زند و روانشناس بر اساس صحبت‌های او وضعیت را تحلیل می‌کند.
این روانشناس با اشاره به اینکه در شرایط فعلی برخی از روانشناسان توان پرداخت هزینه‌ها را ندارند، بنابراین مجبور به تعطیلی مطب‌شان شده‌اند، می‌گوید: «برخی از روانشناسان هم با پزشکان دیگر یک مطب اجاره کرده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «عده‌ای هم به دنبال فروش بسته‌های آموزشی و برپایی کارگاه‌های مختلف هستند که این رویه هیچ دردی از شهروندان دوا نمی‌کند و تنها منبع درآمد این گروه است و بس.» این عضو هیات‌‌علمی دانشگاه تربیت معلم فرهنگیان معتقد است شرایط فعلی فضا را برای روانشناس‌نماها باز کرده تا به مردم رویافروشی کنند و برای خودشان کسب ثروت کنند.
نیازمند تقویت شبکه‌های درمان روانشناسی هستیم
به گفته امیری طبق آخرین آمارها حدود 12 و نیم میلیون نفر ممکن است دچار یکی از اختلالات روانی باشند؛ یعنی یک‌هشتم جمعیت که رقم کوچکی نیست. این آمارها از داده‌های سازمان بهزیستی، نهادهای مرتبط، سازمان اورژانس اجتماعی و... به دست آمده، با این وجود باید گفت آمار دقیقی در این زمینه هنوز وجود ندارد.
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه مشاهدات کلینیک‌ها و خود جامعه، نشان می‌دهند که حال جامعه خوب نیست و در این میان مشکلات اقتصادی و کمرنگ شدن تفریح و شادی دخیل هستند، عنوان می‌کند: «راهکار برون‌رفت از این وضعیت این است که دولت‌ها در این زمینه هزینه کنند. درواقع باید شرایط به‌گونه‌ای باشد که با تقویت شبکه‌های درمان روانشناسی به شکل حضوری و مجازی، دسترسی به روانشناس و مشاوره برای همه اقشار جامعه راحت‌تر شود.»
این عضو هیات‌‌علمی دانشگاه تربیت معلم فرهنگیان بیان می‌کند: «می‌شود مشاوره در مدارس را پررنگ‌تر کرد. نیروی انتظامی می‌تواند برای خیلی از خدماتش، روانشناس استخدام کند، بی‌شک تاثیرگذارتر از روش‌های دیگر است. در کنار این راهکارها شرایط اقتصادی هم باید سروسامان بگیرد.»
روانشناسی بالینی و روانشناسی اجتماعی را جدی بگیریم
امیری بر این باور است بی‌توجهی به روانشناسی بالینی و روانشناسی اجتماعی در آینده، جامعه را دچار معضلات اساسی خواهد کرد و این احتمال وجود دارد که در آینده نه‌چندان دور شاهد افزایش قتل‌های خیابانی، اختلالاتی همچون اسکیزوفرنی، وسواس و اضطراب فراگیر و ... باشیم.
این روانشناس بیان می‌کند: «بیشتر بیماری‌های جسمی، ریشه روحی و روانی دارند. درواقع بسیاری از بیماری‌های جسمی ناشی از استرس و اضطراب هستند و این بدان معناست که بی‌توجهی به مسائل و مشکلات روانی جامعه یعنی در آینده دست و پنجه نرم کردن با بیماری‌های قلبی و ام‌اس بیشتر.» او ادامه می‌دهد: «نکته قابل تامل اینکه هزینه پیشگیری از این بیماری‌های خیلی کمتر از هزینه‌های درمان آنهاست که به خانواده‌ها و سیستم بهداشت جامعه تحمیل می‌شود.»
عدم‌دسترسی به مشاوره مساوی است با آسیب‌های فردی و اجتماعی
مصطفی آب‌روشن، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی معتقد است زندگی در دنیای مدرن امروزی با چالش‌های متعددی همراه است. درواقع استرس‌های روزمره، فشارهای اقتصادی، روابط اجتماعی پیچیده و بحران‌های هویتی، همگی بر سلامت روان شهروندان تأثیر می‌گذارند. آب‌روشن به «هفت‌صبح» می‌گوید: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که بسیاری از افراد با آن مواجه‌اند، عدم‌دسترسی به خدمات مشاوره و روانشناسی است. بالا بودن هزینه‌های ویزیت مشاوران، بسیاری از شهروندان را از دریافت کمک‌های لازم باز می‌دارد و این مسئله می‌تواند آسیب‌های جدی فردی و اجتماعی به همراه داشته باشد.»
خدمات روانشناسی سدی در مقابل رفتارهای پرخطر و حتی خودکشی هستند
بنابرنظر این جامعه‌شناس از جنبه فردی، عدم‌دسترسی به خدمات مشاوره‌ای می‌تواند منجر به تشدید مشکلات روانی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات رفتاری شود. او اظهار می‌کند: «افرادی که نمی‌توانند به موقع مشاوره دریافت کنند، ممکن است در مواجهه با چالش‌ها و بحران‌ها دچار احساس تنهایی و ناامیدی شوند. این وضعیت نه تنها کیفیت زندگی آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به بروز رفتارهای پرخطر، اعتیاد و حتی خودکشی منجر شود.»
این پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی بیان می‌کند:«از جنبه اجتماعی نیز، عدم امکان دسترسی به خدمات مشاوره‌ای به ایجاد تنش‌های اجتماعی دامن خواهد زد. افرادی که در مدیریت احساسات و روابط خود ناتوان هستند، ممکن است در تعاملات اجتماعی دچار مشکل شوند و این مسئله می‌تواند به افزایش خشونت، جرم و ناهنجاری‌های اجتماعی منجر شود.» به بیان او از سوی دیگر، عدم‌توانایی در حل مشکلات شخصی و خانوادگی می‌تواند به فروپاشی خانواده‌ها و افزایش آمار طلاق کمک کند.
ورود دولت و نهادهای مربوطه به کاهش بحران کمک می‌کند
آب‌روشن می‌گوید:«ضروری است که دولت و نهادهای مربوطه به این مسئله توجه ویژه‌ای داشته باشند. ارائه خدمات مشاوره‌ای با قیمت مناسب و ایجاد مراکز مشاوره رایگان یا با هزینه کم می‌تواند به کاهش این بحران کمک کند.» این جامعه‌شناس عنوان می‌کند:«آموزش مهارت‌های زندگی و مدیریت استرس در مدارس و دانشگاه‌ها نیز می‌تواند به تقویت سلامت روان شهروندان کمک کند.» این پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی بر این باور است سلامت روان یکی از ارکان اصلی جامعه سالم است. اگر ما به عنوان یک جامعه بتوانیم به این نیاز اساسی توجه کنیم، می‌توانیم به ساختن آینده‌ای روشن‌تر و سالم‌تر برای همه شهروندان امیدوار باشیم.
تعرفه‌های خدمات روانشناسی را در سال ۱۴۰۴ مشاهده کنید: