راهکارهای افزایش تاب‌آوری کودکان در مواجهه با درد چیست؟
تعریف تاب‌آوری
پرورش کودکان تاب‌آور چگونه است؟ پیش از پاسخ به این سوال، ببینیم اصلاً تاب‌آوری چیست و چه ضرورتی دارد. لین لیونز، مددکار اجتماعی و روان درمانگر می‌گوید: وقتی کودکان تاب آور قدم به موقعیتی جدید می‌گذارند، احساس می‌کنند میتوانند نیاز خود را بفهمند و با اعتماد به نفس مشکل را مدیریت می‌کنند. او می‌گوید این بدین معنا نیست که کودکان باید به تنهایی از پس همه کارها بر بیایند. در عوض، آن‌ها می‌دانند که چطور درخواست کمک کنند و در گام های بعدی، قادر به حل مسایل خود خواهند بود. تاب‌آوری به معنای توانایی سازگاری موفقیت آمیز با چالش‌ها و مشکلات زندگی است.
علت کم بودن تحمل سختی در برخی کودکان
در ادامه مقاله راهکارهای افزایش تاب‌آوری کودک می‌خوانیم، برخی کودکان به دلایلی تاب‌آوری خیلی کمی دارند و نمی‌توانند چالش‌های زندگی را تحمل کنند. این علل عبارتند از:
· مهارت های حل مسیله‌ی محدود
· انتظارات غیر واقع بینانه (از سوی اطرافیان یا خودشان)
· حساسیت بالا
· تغییرات زندگی یا تجربیات آسیب زا
· فقدان کنترل بر مدیریت درماندگی آموخته شده
· تفاوت هایی مانند مشکلات یادگیری که باعث می‌شود کودک مجبور به تلاش بیشتری شود زیرا محیط با نیازهای او سازگاری ندارد
فواید تاب آوری
از مهمترین فواید تاب آوری بالا در افراد این است که، در صورت داشتن مشکلاتی در زندگی خود، کیفیت زندگی را حفظ کرده و شرایط مطلوب تری را برای خود ایجاد خواهند کرد . یک مطالعه طولی نشان داد، عواملی مانند انسجام خانواده، ارزیابی مثبت از خود و روابط بین فردی مناسب، منجر به افزایش تاب آوری نوجوانان در معرض اختلال افسردگی، در بزرگسالی شده است. فواید تاب آوری عبارت اند از:
· کنترل و کاهش استرس در زندگی
· پایین آمدن احتمال ابتلا به اختلالات روانی
· کاهش مشکلات تحصیلی
· افزایش کارایی و پیشرفت شغلی بهتر
· تحمل بالا در برابر شکست و توانایی تلاش مجدد
· عزت نفس بالاتر
· سلامت جسمانی بهتر
· استفاده مناسب‌تر از شرایط زندگی
· کاهش مشکلات خانوادگی
· کمتر شدن مشکلات بین فردی و اجتماعی
راهکارهایی برای پرورش تاب‌آوری
تاب‌آوری یک مهارت است که می‌توان آن را آموخت و تقویت کرد. در ادامه به برخی از راهکارهای موثر برای پرورش تاب‌آوری اشاره می‌کنیم:
1. آموزش مفهوم درد به زبان ساده
به کودکان یاد بدهید درد، سیستم هشدار بدن است و برای اینکه به ما خطر را گوشزد کند، به‌وجود می‌آید. درضمن خودتان باید توجه کنید که صدمه و درد همیشه در یک راستا نیستند و معمولاً احساس درونی‌ما می‌تواند روی مقدار دردی که حس می‌کنیم، اثرگذار باشد.
اگر کودک شما گرسنه، خسته یا وحشت‌زده باشد، ممکن است درد را بیش از آنچه که هست احساس کند. این موضوع را به کودک خود با زبانی که می‌تواند درک کند آموزش دهید. مثلاً به او بگویید: «به دلیل ترس تو از زخم یا جراحت، درد را بیشتر از آنچه که وجود دارد حس می‌کنی.»
2. تایید احساسات و ایجاد امنیت عاطفی
آموزش به کودکان درباره شناسایی و ابراز احساسات خود یکی دیگر از گام‌های کلیدی است. کودکان باید یاد بگیرند که احساسات منفی مانند خشم یا ناامیدی را شناسایی کرده و به شیوه‌ای سالم بیان کنند. این مهارت به آن‌ها کمک میکند تا در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات، بهتر عمل کنند و احساسات خود را کنترل کنند.
آموزش کودکان به بیان احساسات خود به شیوه‌ای سالم و مناسب، به آن‌ها کمک میکند تا در مواجهه با چالش‌ها بهتر عمل کنند. این شامل یادگیری نحوه ابراز شادی، غم، خشم و اضطراب به صورت کلامی است. والدین میتوانند با ایجاد فضایی امن برای گفتگو، به کودکان کمک کنند تا احساسات خود را بیان کنند و درک بهتری از آن‌ها پیدا کنند.
3. مدیریت استرس
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس به کودکان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در مواقع فشار و استرس، بهتر عمل کنند. این شامل تکنیک‌های تنفس عمیق، مدیتیشن و تمرینات آرامش بخش است که می‌تواند به کاهش اضطراب و افزایش تاب‌آوری کمک کند. آموزش مهارت‌های خودمراقبتی اولیه به کودکان هم می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا زمان بیشتری را برای غذا خوردن مناسب، ورزش و خواب کافی داشته باشند. اطمینان حاصل کنید که فرزندتان برای سرگرمی وقت دارد و در فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برد شرکت میکند. مراقبت از خود و حتی تفریح به کودکان کمک میکند تا تعادل خود را حفظ کنند و بهتر با مواقع استرس‌زا کنار بیایند.
4. ایجاد روابط اجتماعی مثبت
تشویق کودکان به برقراری روابط مثبت با دوستان و خانواده یکی از مهمترین عوامل در افزایش تاب‌آوری است. این روابط به کودکان احساس تعلق و حمایت می‌دهد و آن‌ها را در مواجهه با چالش‌ها یاری میکند. والدین باید فرصت‌هایی برای تعاملات اجتماعی فراهم کنند و به کودکان بیاموزند که چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند.
5. ایجاد محیط امنیتی
ایجاد یک محیط امن و حمایت کننده برای کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. این محیط باید به گونه‌ای باشد که کودک احساس امنیت و آرامش کند. پیشگیری از بروز تروما و مشکلاتی مانند کودک آزاری، اولین گام در این راستا است. والدین باید به احساسات و نیازهای عاطفی فرزندان خود توجه کنند و از هرگونه رفتار آسیب زننده خودداری کنند. ایجاد یک محیط امن و پشتیبان کننده برای کودکان بسیار مهم است. این شامل ایجاد قوانین و مرزهای واضح، ارائه حمایت و تشویق و همچنین تقویت شبکه اجتماعی کودکان با همسالان آن‌ها است.
6. اجازه تجربه و یادگیری
تلاش والدین به‌منظور یافتن راهکاری برای مشکل فرزند خود طبیعی است اما اگر والدین در کوچک‌ترین مسائل نیز ورود کرده و اجازه مشارکت به فرزندان خود ندهند فرصت یادگیری مهارت‌های مدیریت استرس را از آنان سلب می‌کنند. در مسائل جزئی اجازه دهید که کودک یا نوجوان خود مسائل را برطرف کند. این کار در افزایش اعتمادبه‌نفس و مدیریت بهتر استرس مؤثر است. کودکان را متناسب با سن‌شان تشویق کنید تا در مورد درد‌ها و جراحت‌هایشان تصمیم‌گیری کرده و به این وضعیت واکنش مناسبی نشان دهند. مثلاً، به او یاد بدهید که چگونه زخم‌های سطحی‌شان را تمیز کرده و چسب زخم بزنند یا با پارچه خیس محل زخم‌شان را بمالند. این کار نه‌تنها حواس آن‌ها را از درد تا حد زیادی منحرف میکند، بلکه به آن‌ها یاد می‌دهد در برابر جراحت‌های سطحی و درد‌های ناشی از آن‌ها چه واکنشی از خود نشان دهند.
7. غلبه بر افکار منفی
افکار و صحبت‌های منفی نظیر «در ریاضی بسیار ضعیف هستم» و یا «از موی سرم متنفرم» بر اعتمادبه‌نفس کودکان و نوجوانان تأثیر مخرب دارد. با شنیدن این جملات از کودکان بهتر است با آن‌ها صحبت کرده و بخواهید که در مورد حرف خود بیشتر فکر کنند و یا زمانی را به خاطر آورند که با تلاش خود به موفقیت رسیده‌اند. تمرین دیدگاه مثبت در کودکان سبب افزایش تاب‌آوری آن‌ها در برابر استرس می‌شود.
- جلوی همه خطرات را نگیرید
به طور طبیعی والدین مایل‌اند کودکان خود را ایمن نگه دارند. اما حذف تمام خطرات می‌تواند فرصت یادگیری تاب‌آوری را از کودکان ما دریغ کند. در بعضی خانواده‌ها کودکان در غیاب والدین خود اجازه ندارند چیزی بخورند، زیرا این خطر وجود دارد که هنگام غذا خوردن خفه شوند. این در حالی است که وقتی کودکان به سنی رسیده‌اند که میتوانند در خانه تنها بمانند، پس توان غذا خوردن را نیز دارند. اصل اینجاست که با آموزش مهارت‌های ضروری به فرزندتان، اجازه خطرات مناسب را صادر کنید. «وقتی آن‌ها کوچک‌تر هستند، شروع کنید. فرزند نوجوانتان که می‌خواهد برای گرفتن گواهینامه رانندگی‌اش اقدام کند، باید در 5 سالگی نحوه راندن دوچرخه، نگاه به چپ و راست هنگام عبور از خیابان، آرام راندن و احتیاط کردن را یاد گرفته باشد.» دادن آزادی متناسب با سن به کودکان به آن‌ها کمک میکند تا محدودیت‌ها را یاد بگیرند.
جمع‌بندی
تاب‌آوری در درد تنها به معنای تحمل رنج نیست، بلکه شامل درک، مدیریت و رشد از طریق چالش‌ها است. ترکیبی از حمایت عاطفی، آموزش مهارت‌های عملی و فرصت‌های یادگیری مستقل، کودکان را به افرادی مقاوم تبدیل میکند که میتوانند با اعتماد به نفس از پس مشکلات برآیند. در مواردی که درد یا استرس مزمن زندگی کودک را مختل میکند، مشورت با روانشناس کودک ضروری است.