سیاست تحريم و تهديد

شوراي آتلانتيك: دستيابي به يك توافق حداقل درمورد اوكراين مي‌تواند اقدام ديپلماتيك موثري باشد؟

ترامپ در غزه با چالش متفاوتي روبه‌‌رو است

 ايالات‌متحده اخيرا تهديدهايش عليه حماس را  افزايش داده است

 دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده طي هفته‌اي كه گذشت نشان داد مصمم است دشمنان و متحدانش را تحت هر شرايطي به پشت ميز مذاكره بكشاند، حال چه با تحت فشار قرار دادن اوكراين از طريق قطع كمك‌هاي تسليحاتي، چه با گفت‌وگوهاي مستقيم با حماس. اكنون سوال اصلي اين است كه آيا اشتياق رييس‌جمهوري امريكا براي نمايش تمايلش به مذاكره و همزمان وادار كردن طرف‌هاي مختلف براي پذيرش رويكرد ديپلماتيك پر سر و صدايش واقعا به نتيجه مي‌‌رسد يا نه. 

نشريه وال استريت ژورنال با انتشار يادداشتي در باب استراتژي مشخص دونالد ترامپ در دولت دومش و روش‌هاي اجراي آن نوشته است: واقعيت اين است كه ترامپ با دو چالش فوري و همزمان مواجه است كه مي‌تواند هر رييس‌جمهوري را به دردسر بيندازد: اول پايان دادن به جنگ در اوكراين درحالي‌كه درصدد است از حملات گسترده‌تر روسيه جلوگيري كند و دوم بازگرداندن اسراي اسراييلي از غزه آن‌هم بدون آغاز دور جديدي از درگيري‌ها بين اسراييل و حماس. حال به نظر مي‌رسد ترامپ به ‌سرعت در هر دو مورد توان ديپلماتيك خود را آزمايش كرده و با تركيبي از اهرم‌هاي فشار و امتياز، طرف‌‌ها را در باب ضرورت مذاكرات متقاعد كرده است، به گونه‌اي كه طي يكي، دو روز آينده مقامات ارشد امريكايي با همتايان اوكرايني خود در رياض ديدار خواهند كرد؛ آن‌هم تنها چند روز پس از آنكه ترامپ كمك نظامي به كي‌‌يف را متوقف كرده و از ولوديمير زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين خواست به‌ خاطر ديدار پرتنشي كه در دفتر بيضي ‌شكل كاخ سفيد انجام شده عذرخواهي كند. از سويي ديگر نيز حماس بايد تصميم بگيرد كه آيا پس از تهديدات ترامپ به اقدام نظامي، همه اسراي تل‌آويو را آزاد خواهد كرد يا نه؛ آن‌هم در شرايطي كه مذاكرات پراكنده ميان اسراييل و حماس مراحل بعدي انتقال اسرا را در هاله‌اي از ابهام قرار داده است.

در همين راستا برايان هيوز، سخنگوي شوراي امنيت ملي طي گفت‌وگويي با وال استريت ژورنال به گونه‌اي وانمود مي‌كند كه سوابق گذشته ترامپ در كاخ سفيد نيز به ‌خوبي بيانگر عملكرد او است. هيوز در گفت‌وگويش به مواردي از جمله توافق‌نامه‌هاي موسوم به ابراهيم، شكست داعش و كمپين ادعايي فشار حداكثري عليه ايران (كه البته به شكست منجر شد) اشاره مي‌كند. به ادعاي هيوز مشخصا درباره غزه ترامپ حتي پيش از مراسم تحليف و ورود رسمي‌اش به كاخ سفيد به دولت بايدن كمك كرد تا آتش‌‌بس بين اسراييل و حماس را برقرار كند. 

سخنگوي شوراي امنيت ملي كاخ سفيد در ادامه در بخش‌هاي ديگري از اظهاراتش نيز در رابطه با مسكو مدعي شد روسيه هم در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ به هيچ يك از همسايگان خود حمله نكرد؛ هر چند كه به ادعاي ناظران جنگ روسيه در شرق اوكراين كه از سال ۲۰۱۴ آغاز شد تا دولت اول ترامپ نيز ادامه داشت... حال نيز گروهي از تحليلگران بر اين باورند كه ترامپ در همان زمان يعني در دولت اولش همچنان با برخي چالش‌هايي در حوزه ديپلماسي عمومي مواجه بود. 

گفتني است در اين راستا هشدارهاي او درباره هولوكاست هسته‌اي قريب‌‌الوقوع برجسته بود كه درنهايت منجر به انجام سه ملاقات با كيم جونگ اون، رهبر كره‌شمالي شد؛ هر چند كه ترامپ در زمينه برچيدن برنامه تسليحات پيونگ‌‌يانگ به نتيجه‌اي نرسيد. در موردي ديگر نيز ترامپ در طول دولت اولش با طالبان به توافقي رسيد تا به مداخلات ايالات‌متحده در جنگ افغانستان پايان دهد، اما درنهايت نحوه خروج نيروهاي امريكايي و پس از آن فروپاشي دولت تحت حمايت غرب در كابل را به جانشين خود يعني جو بايدن، رييس‌جمهور وقت واگذار كرد!

همزمان گروهي از ناظران با اشاره به برخي از فعل و انفعال‌هاي پرهزينه دولت نخست ترامپ براين باورند كه رييس‌جمهوري وقت امريكا چهار سال گذشته از توافق هسته‌اي با ايران خارج شد؛ توافقي كه در قابش قرار برآن شد ايران در ازاي محدوديت‌هاي تعريف شده بر برنامه هسته‌اي‌اش، از تحريم‌ها رها شود. باراك اوباما به واسطه اين توافق تلاش كرد تا با توسل به اهرم ديپلماسي پيشرفت برنامه هسته‌اي را متوقف كند، اما ترامپ اين توافق را پاره كرد و به ‌جاي آن سياست فشار حداكثري را در پيش گرفت و درنهايت به اعتراف مقامات ايالات‌متحده سياست فشار حداكثري‌اش شكست خورد. همين گروه اذعان دارند كه حتي برجسته‌ترين و در عين حال دشوارترين توافق ترامپ يعني پروژه عادي‌سازي نيز محدوديت‌هاي خود را داشت. توافق‌نامه‌هاي موسوم به ابراهيم كه پس از سال‌ها دشمني، روابط اسراييل و كشورهاي عربي را در مسير عادي‌سازي قرار داد، مقوله مناقشه اسراييل و فلسطين را به صورت كلي كنار گذاشت، به گونه‌اي كه بعد از عمليات 7 اكتبر 2023 تلاش‌ها براي متقاعد كردن عربستان جهت پيوستن به اين پروژه و برقراري روابط رسمي با تل‌آويو، به ‌دليل ادامه درگيري‌هاي غزه متوقف شده است. با اين حال به نظر مي‌رسد ترامپ همچنان به تلاش‌‌هاي خود براي معامله‌گري در خاورميانه ادامه مي‌دهد، طوري كه او روز جمعه مدعي شد نامه‌اي خطاب به مقام معظم رهبري نوشته و طي آن درخواست ازسرگيري مذاكرات هسته‌اي با ايران را مطرح نموده، نامه‌اي كه با واكنش قاطع تهران روبه‌رو شد. در همين راستا عباس عراقچي وزير امور خارجه كشورمان اعلام كرد كه ايران تا زماني كه ترامپ كمپين تحريم‌ها عليه جمهوري اسلامي را معكوس نكند، در مذاكرات هسته‌اي با ايالات‌متحده شركت نخواهد كرد.

گروهي از تحليلگران به ‌طور مشخص در رابطه با استراتژي رييس‌جمهور امريكا در قبال مسكو و جنگ اوكراين براين باورند كه تلاش‌‌هاي ترامپ براي نزديك شدن به پوتين و همزمان تحت فشار قرار دادن ولوديمير زلنسكي براي كشاندن طرفين درگيري به پشت ميز مذاكره نيز تاكنون نتيجه عكس داده است، به گونه‌اي كه روسيه با استفاده از فرصت به دست آمده ناشي از توقف حمايت‌هاي نظامي ايالات‌متحده از كي‌يف، زيرساخت‌‌هاي انرژي اوكراين را هدف حملات گسترده‌اي قرار داد. اين درحالي است كه ترامپ در شبكه‌هاي اجتماعي اعلام كرد كه تا زمان برقراري آتش‌‌بس و رسيدن توافق نهايي صلح، تعرفه‌ها و تحريم‌هايي را عليه روسيه اعمال خواهد كرد! اين درحالي است ترامپ به فاصله‌اي كوتاهي بعد از اعلام اعمال تحريم‌هايي بر مسكو، مدعي شد كه همچنان معتقد است روسيه به‌ دنبال توافق است و مانع اصلي صلح كي‌‌يف است! ترامپ همچنين گفت: «كار كردن با اوكراين برايم دشوارتر شده است. نمي‌دانم آنها مي‌خواهند به توافق برسند يا نه.» با اين همه طي روزهاي آينده مذاكرات ايالات‌متحده و اوكراين در رياض برگزار خواهد شد؛ هر چند كه هيچ مسير مشخصي براي محافظت از كي ‌يف در برابر حملات احتمالي روسيه وجود ندارد. از طرفي ترامپ از حمايت از طرح اروپايي براي اعزام نيروهاي حافظ صلح به اوكراين تا پس از آتش‌‌بس امتناع كرده است، درحالي كه روسيه نيز در اقدامي مشابه به ‌طور مكرر چشم‌انداز حضور نيروهاي خارجي در اوكراين را رد كرده است. ازسويي ديگر زلنسكي نيز اصرار دارد كه مي‌خواهد توافق صلح امضا كند، اما مشروط به آنكه تحت فشار هيچ طرفي از جمله واشنگتن قرار نگيرد. اين گزاره كه ممكن است ترامپ بعد از ديدار دوجانبه نمايندگانش با مقامات اوكرايني در رياض برنامه‌اي براي حمايت از كي‌يف نداشته باشد، اروپايي‌ها را نگران كرده است، به گونه‌اي كه يكي از مقامات ارشد اروپايي گفت كه گفت‌وگوهاي پشت درهاي بسته در مورد آينده اوكراين احتمالا بيشتر با هدف اطمينان‌ دادن واشنگتن به متحدانشان است كه ترامپ مثلا يك معامله‌‌گر است، اما به نظر مي‌‌رسد هيچ برنامه‌‌ريزي جامعي در اين زمينه وجود ندارد.

ترامپ در غزه اما با چالش متفاوتي روبه‌‌رو است؛ همان جايي كه ايالات‌متحده اخيرا تهديدهايش عليه حماس را پس از اينكه تلاش‌‌ها براي برقراري ارتباط مستقيم با اين گروه به نتيجه نرسيد، افزايش داده است. گفتني است ترامپ آدام بوهلر، نماينده اسراي امريكايي را به منظور گفت‌وگوي مستقيم با حماس فرستاد، اقدامي كه به نظر مي‌رسد در ظاهر ميانجي‌هاي قطري و مصري را ناديده گرفت و ممكن است حماس را به اين نتيجه برساند كه مذاكرات آينده به صورت دوجانبه با واشنگتن ادامه پيدا كند. همچنين استيو ويتكاف، نماينده ويژه ترامپ در خاورميانه، روز پنجشنبه در جمع خبرنگاران مدعي شد: «فكر مي‌كنم اگر حماس از تحويل اسرا امتناع كند اقداماتي انجام خواهد شد و اين اقدام ممكن است به‌طور مشترك با اسراييلي‌‌ها انجام شود.» ترامپ در پاسخ به اين سوال كه آيا هدف ويتكاف اين است كه ايالات‌متحده در اقدامي نظامي با اسراييل مشاركت خواهد كرد، پاسخ داد: خواهيم ديد! 

گفتني است ويتكاف پس از شركت در نشست مشترك امريكا و اوكراين در عربستان، از رياض راهي دوحه خواهد شد. 
به ادعاي منابع امريكايي اما هنوز مشخص نيست كه نماينده ترامپ با نمايندگان حماس ديدار خواهد كرد يا صرفا با مذاكره‌‌كنندگان اسراييلي يا صرفا ميانجي‌ها رايزني خواهد داشت. اين گمانه‌زني‌ها در شرايطي مطرح است كه آتش‌‌بس موقت ميان اسراييل و حماس در پايان هفته گذشته منقضي شد و اين گزاره تلاش‌هاي ايالات‌متحده براي ميانجي‌گري در جهت دستيابي به صلح دايمي و آزادسازي باقي اسرا را پيچيده‌تر كرد. در عين حال اسراييل كمك‌هاي بشردوستانه به غزه را پس از آنكه حماس پيشنهاد تل‌آويو براي تمديد آتش‌‌بس آن‌هم بدون تعهد به پايان دادن به جنگ يا عقب‌نشيني كامل نيروهايش را رد كرد، مسدود نمود. با اين همه به ادعاي وال استريت ژورنال و ديگر نشريه‌هاي غربي، حاميان ترامپ بر اين باورند كه او ثابت كرده كه واداشتن بازيگران براي آمدن به پشت ميز مذاكرات مهارتي جدي دارد. 

متيو كرونيك، مدير مركز استراتژي و امنيت اسكوفكرفت در شوراي آتلانتيك، در اين رابطه به وال استريت ژورنال گفت: سبك مذاكره ترامپ اعمال تهديد و همزمان تلاش براي قبولاندن خواسته‌هاي افراطي است تا طرف مقابل را از تعادل خارج كرده و به پاي ميز مذاكره بكشاند تا درنهايت مشتاق به توافق شود. اين همان كتابچه راهنمايي است كه ترامپ سعي دارد بر اساس آن در اوكراين و غزه نيز عمل كند. اما سوالي كه در اين زمينه وجود دارد اين است كه آيا فقط آوردن طرف‌ها به ميز مذاكره و حتي دستيابي به يك توافق حداقل درمورد اوكراين مي‌تواند اقدام ديپلماتيك موثري باشد؟! 

مايكل سينگ، مقام ارشد شوراي امنيت ملي در دولت دوم بوش در اين راستا مي‌گويد كه ممكن است با تحت فشار قرار دادن بيشتر كي‌‌يف، احتمال توافق را بيشتر كرده باشيم، اما آيا آن توافق به واقع اهداف ايالات‌متحده را پيش خواهد برد؟ اين مساله‌اي است كه همچنان در هاله‌اي از ابهام است، اما بسيار حياتي است.