سختی سفر و گردش برای طبقه متوسط
رها معیری: با افزایش هزینه‌های خانوار و تورم اقتصادی در کشور، یکی از ارکانی که مانند بسیاری از خوراکی‌ها و اقدمات فرهنگی، از سفره و زندگی اقشار متوسط، مانند قشر ضعیف هر سال کمرنگ‌تر می‌شود، سفر «ارزان» است. اما ایرانیان، مردمی هستند که اگر پول سفر را هم نداشته باشند، بازهم به دلیل فشار‌های روحی و روانی و موضوعاتی همچون عرف جامعه بازهم سفر می‌روند. اما این سفر‌ها تا چه اندازه به معنای واقعی شادی‌آور و با توجه به میانگین‌های جهانی، کیفی است. زمانی که هزینه‌های سفر و گردش هرسال گران‌تر و از دسترس قشر متوسط جامعه دورتر می‌شود، می‌توان مستندات آن را در قالب چادرهای مسافرتی، ماشین خوابی و عدم استقبال از هتل‌های درجه ۲، ۳ و حتی ۴ در شهر‌های شمالی و زیارتی مشاهده کرد. به عنوان مثال امسال مسئولان با افتخار اعلام می‌کردند که استقبال نوروزی از شهر‌های جنوبی و مرکزی ایران افزایش چشمگیری داشته، اما کمتر کسی به این موضوع اشاره و توجه داشت که به دلیل سرمای هوا و بارندگی در شهر‌های شمالی، امکان گذران شب در چادرهای مسافرتی در شهری جنوبی و گرم راحت‌تر است. کمتر مسئولی به این اصل اشاره کرد که چند میلیون نفر با خودروی شخصی و اتوبوس سفر کرد، در حالی که میلیون‌ها نفر حتی یک بلیت قطار نداشتند یا خرید بلیت‌های هواپیما برای خود و خانواده‌شان هزاران فرسنگ دورتر از توان مالی‌شان بود. یا اینکه در ۱۹ شهریور، اعلام شد که در تابستان امسال ۲۱ میلیون نفر به استان مازندران و ۹ میلیون نفر به استان گیلان کردند، در حالی که راستی آزمایی این آمار جای سؤال دارد، اما به این اصل اشاره نشد که این آمار تا چه اندازه سفر کیفی از لحاظ استاندار‌های سفر و ملزومات ابتدایی سفر راحت برخوردار بوده‌اند و بیشتر «کمی» و آماری آن مورد بررسی قرار گرفت.
سفر هم «طبقاتی» شد!
در یک مرور کلی و فلش‌بک به چندسال اخیر در مقایسه با سال‌های گذشته اسکان مسافران در چادرهای مسافرتی و پارک‌ها بیشتر شده است. در آن سمت ماجرا نیز آمارهای غیررسمی می‌گویند اسکان مسافران در هتل‌ها تقریبا دو دسته است؛ دسته اول همچنان در هتل‌های چندستاره شهرها اقامت می‌کنند و دسته دوم اقبال‌شان به میهمانسراها، زائرسراها و حتی موکب‌ها بیشتر است. با توجه به مخارج سفر برای هر خانواده، سفر نیز به یک امر طبقاتی در جامعه تبدیل شده و قشر متوسط برای اینکه همچنان در روزمره خود سفر را جا بدهد، از کیفیت سفرش کاسته است. در این رابطه علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به «آرمان امروز» می گوید: در بسیاری از کشور‌های دنیا، دولت‌ها در تلاش هستند که اجازه ندهند موضوعات اقتصادی باعث شود که سفر راحت و بدون دغدغه از سفره خانوار حذف شود. وزیر سابق میراث فرهنگی و گردشگری خودشان اشاره کردند که هتل‌های ۴ و ۵ ستاره مورد توجه قشر غنی جامعه است، در حالی که هتل‌هایی با درجه پایین‌تر و قیمت ارزان‌تر، کمتر مشتری دارد و نشان می‌دهد که قشر متوسط و ضعیف جامعه، توانی برای هتل رفتن در سفر ندارد و بیشتر مواقع ترجیح می‌دهد که شب را در چادر، اقامتگاه‌های غیر رسمی و حتی در خودرو، بگذراند. زمانی که وزیر محترم و بنده به این موضوع اشاره داریم نشان می‌دهد که دغدغه این موضوع وجود داشته و دارد. طرحی با عنوان «تحریک تقاضا» در جهت توانمندسازی اقشار برای تقاضای سفر آماده شده بود، که بودجه آزمایشی هم سازمان برنامه و بودجه برای آن گذاشت، اما تأمین اعتبار صورت نگرفت. باید برای تأمین بودجه و توانمند کردن برخی از اقشار برای سفر، مورد پیگیری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار بگیرد. این به معنای توانایی وزارت میراث فرهنگی برای اجرایی کردن آن در صورت موافقت و تأمین اعتبار آن توسط نهاد‌های مسئول نیست. وی در ادامه گفته هایش با تاکید بر اینکه امسال برای اولین بار در «آیین‌نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه‌بندی و نرخ‌گذاری تأسیسات گردشگری» که در خرداد ماه به تصویب دولت رسید، مراکز اقامتی قانونی ارزان قیمت، به عنوان یک فعالیت مورد توجه قرار گرفت، پیشنهاد و تصویب شد، می افزاید: شما به این موضوع اشاره دارید که یک فاصله طبقاتی و قشر متوسط به دلیل مشکلات اقتصادی، سفر از دسترس آن‌ها خارج می‌شود، اما در این زمینه وزارت میراث فرهنگی مانند رسانه‌ها دغدغه‌مند است و غفلتی صورت نگرفته است. ما باید برای توانمندسازی قشر ضعیف و متوسط برای سفر راحت، اقداماتی انجام داده‌ایم، اما نیازمند این موضوع هستیم که رسانه‌ها کمک کنند تا سایر دستگاه‌های مربوطه وارد گود شوند و بودجه برای این موضوع در نظر گرفته شود.
توانمند سازی خانوار با ۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار
وی با تأیید اظهارات خبرنگاران حاضر در این نشست درباره فاصله طبقاتی ایجاد شده در سفر و حذف سفر از سبد قشر متوسط، اظهار کرد: ما طرحی با عنوان «یارانه سفر خانوار» که لازمه اجرایی شدن آن تخصیص ۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار است را پیشنهاد کرده‌ایم، چون سفر به نیاز خانوار ایرانی تبدیل شده است. به هر حال تأمین سریع بودجه مورد نیاز برای طرح یارانه سفر اقشار مختلف جامعه باید مورد پیگیری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باشد، اما اجرایی شدن آن در حوزه اختیار این وزارتخانه نیست. سفر به عنوان یک نیاز خانوار ایرانی تبدیل شده، به همین دلیل است که خانواده ایرانی تصنعی سفر نمی‌کند، در قالب آن‌هایی که کارمند هستن یا در قالب این کمک‌های رفاهی در سفر مورد توجه قرار بگیرد و مکانیسم آن تعیین شده است. در پایان اشاره کنم که موضوع سفر‌های داخلی، برای قشر متوسط و پایین جامعه تحت تأثیر متغیر‌های کلان خانوار مثل درآمد، درآمد سرانه و وضعیت هزینه‌های آنهاست، باید یک برنامه توانمندسازی در حوزه سفر هم وجود داشته باشد. ما از خبرنگاران می‌خواهیم که به صورت جدی این موضوع را پیگیری و مطالبه کنند، چون فصل بودجه ۱۴۰۴ هم نزدیک است.