مقدمه چینی برای آغاز مذاکرات؟
بیانیه آژانس را بررسی کرد؛
آرمان امروز-سرویس دیپلماسی: ایران در واکنش به بیانیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد برنامه هستهای خود عنوان کرد که در این بیانیه نکته تازه‌ای مطرح نشده است.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز چهارشنبه اظهار کرد: «ما کار جدیدی نداشتیم و همان فعالیت جاری ما هست که طبق چارچوب و ضوابط در حال انجام شدن است.»
وی در ادامه گفت: «حرفی که طرف مقابل مطرح کرده صحبت تازه ای نیست و بیشتر یک جنجال رسانه‌ای است، با توجه به شرایط سیاسی و وضعیتی که در غزه برای طرف مقابل پیش آمده آنها تلاش می کنند تا فضای دیگری را ایجاد کنند و افکار عمومی را از سمت غزه به سمت ایران متوجه کنند.»
بنا به اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تهران طی هفته‌های گذشته تولید اورانیوم غنی سازی‌شده را افزایش داده است. این در حالی است که به گفته این نهاد وابسته به سازمان ملل، ایران از اواسط سال ۲۰۲۳ غنی سازی اورانیوم با خلوص بالا را کاهش داده بود.
با این وجود، محمد اسلامی گفت: ما همان غنای ۶۰ درصد را تولید می کردیم، نه کاری را تغییر دادیم و نه ظرفیت جدیدی ایجاد کردیم.
سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران بنا به توافق سال ۲۰۱۵ بین تهران و قدرت‌های جهانی به ۳.۶۷ درصد محدود شده بود. این در حالی است که سطح غنی سازی اورانیوم در ایران به ادعای یک بازرس روسی، به آستانه ۹۰ درصد که برای تولید سلاح هستهای مورد نیاز است رسیده بود. ایران ضمن رد هرگونه تلاش برای دستیابی به سلاح هستهای بر جنبه صلح‌آمیز برنامه هستهای خود تاکید می‌کند.
تلاش‌ها برای احیای توافق سال ۲۰۱۵ که با شروع دوره ریاست جمهوری جو بایدن آغاز شد از تابستان سال ۲۰۲۲ تاکنون بی نتیجه رها شده است. تنش ها بین ایران و آمریکا طی دو ماه گذشته همزمان با آغاز جنگ بین اسرائیل و حماس افزایش یافته است.
آژانس در گزارش محرمانه خود به کشور‌های عضو، همچنین گفته است که ایران نیز سانتریفیوژ‌های خود را دوباره به گونه‌ای وصل کرده است که به این کشور امکان می‌دهد حتی سریع‌تر تولید مواد با درجه غنای بالا را آغاز کند.
پس از یک سری گفت و گو‌های غیرمستقیم در عمان در بهار، جایی که میزبانان برای مقامات ارشد ایالات متحده و ایران نقش میانجی داشتند، تهران و واشنگتن اقداماتی را انجام دادند که کاخ سفید امیدوار بود بتواند تنش‌ها را کاهش دهد و از بحران پیش از انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر جلوگیری کند.
این ابتکار به دلیل شکست مذاکرات در تابستان ۲۰۲۲ در مورد احیای توافق هستهای ۲۰۱۵ رخ داد.
مقامات آمریکایی چندین گام را ترسیم کردند که امیدوار بودند ایران انجام دهد که شامل مبادله زندانیان در ماه سپتامبر، توقف حملات نیرو‌های نیابتی ایران به نیرو‌های ایالات متحده در منطقه و محدود کردن برنامه هستهای ایران، به ویژه کاهش شدید یا توقف تولید اورانیوم بسیار غنی شده توسط تهران بود.
در ازای آن، ایالات متحده آمریکا آماده بود تا میلیارد‌ها دلاری که تحت تحریم‌های ایالات متحده بلوکه شده بود، در اختیار ایران بگذارد. واشنگتن همچنین سیگنال‌هایی ارسال کرد که براساس آن، اجرای تحریم‌های نفتی خود علیه ایران را تشدید نخواهد کرد و آماده از سرگیری مذاکرات درباره برنامه هستهای تهران است.
قرار بود مذاکرات غیرمستقیم بیشتری در اواسط اکتبر در عمان انجام شود اما پس از حمله حماس در ۷ اکتبر، ایالات متحده آن ها را لغو کرد.
علی اصغر زرگر، تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل در این رابطه می گوید: آژانس با چنین بیانیه هایی در حال تحریک آن طرف میز مذاکره است که پای میز مذاکره بنشینند و مساله هستهای تهران را حل کنند.
وی افزود: در مجموع بعید است که مساله آن قدر پیچیده شود که آژانس قطعنامه ای را علیه ایران در جلسه بعدی شورای حکام صادر کند که مساله هستهای ایران را به شورای امنیت احاله دهند و یا اینکه یکی از اعضای برجام مساله کلی تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را مطرح کنند و بخواهند تحرکاتی در این زمینه علیه ایران انجام دهند.
زرگر ادامه داد: از این منظر بعید است که اروپایی ها بخواهند شرایط سختی را بیش از این علیه تهران به وجود آورند بلکه نظر آنها این است که با مستمسک قرار دادن گزارش آژانس نوعی فشار بر ایران وارد کرده و با دستی پر پای میز مذاکره روند.
این تحلیلگر مسائل بین الملل توضیح داد: تهران هم مدام اعلام می کند که اگر بر اقدام علیه ایران بیفزایند، تهران هم دست به مقابله به مثل خواهد زد و ایران نیز در صدد تحریک غرب است که زمان آن رسیده است که غربی‌ها به میز مذاکرات بازگشته و به مذاکره با ایران ادامه دهند.
وی افزود: به نظر می رسد طرفین به گونه‌ای با تمسک به ابزار‌هایی مجددا قصد دارند مذاکرات را به صورت غیرمستقیم و بعدا مستقیم آغاز کنند.
گواه بر موضوعیت این مطلب نیز این است که با توجه به زمینه های متعدد ایجاد تنش میان طرفین درخاورمیانه اما هیچ یک از طرفین اقدام به مقابله سخت با دیگری نمی کنند.