دریاچه ارومیه این طور احیا نمی‌شود
مهسا بهادری: تقریبا سه روز پیش بود که علی بهادری جهرمی، سخنگو و دبیر هیئت دولت، با انتشار توییتی در توییتر خود اعلام کرد: «دریاچه ارومیه جان تازه‌ای می‌گیرد، آب‌رسانی به دریاچه ارومیه با مرحله اول سامانه انتقال آب به ظرفیت ۳۰۰ میلیون مترمکعب، یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های زیست‌محیطی و سرآغاز اجرای اقدامات جدیدی برای احیای دریاچه ارومیه است.»
علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، روز جمعه در آیین افتتاح سامانه انتقال آب به دریاچه ارومیه که با حضور رئیس جمهور برگزار شد، گفت: البته این روند احیا با اجرای ۲۶ طرح تمهید شده و می‌تواند به سرانجام برسد و در این راستا نیازمند بارش‌های خوب در منطقه و مشارکت مردم هستیم که البته امسال بارش‌ها ۳۷ درصد کم‌تر از سال گذشته است.
وی با بیان اینکه توجه به محیط زیست از آموزه‌های اسلامی است، اظهار کرد: در همین راستا توجه به بهبود وضعیت دریاچه ارومیه در دستور کار قرار گرفته و سعی داریم این چالش بسیار جدی را رفع کنیم.
محرابیان با اشاره به دیگر برنامه‌های احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: انتقال پساب بهداشتی از شهرهای منطقه از جمله تبریز و ارومیه از دیگر اقدامات در این بخش است که امیدواریم حداکثر تا خرداد آینده به بهره برداری برسد.
به بهانه اجرای طرح احیای دریاچه ارومیه با ۳۰۰ میلیون متر مکعب، به گفتوگو با عباس محمدی، فعال محیط‌زیست پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
عباس محمدی درباره اجرای این طرح می‌گوید: «دقیقا چیزی که باعث شده دریاچه ارومیه از بین برود هممین ماجرای سدسازی است. چند برابر تعداد رودخانه‌های موجود اطراف دریاچه ارومیه سد وجود داد؛ یعنی رقمی حدود ۴۰ تا ۵۰ سد ساخته شده است و حدود ۳۰ سد هم در دست ساخت است. صنعتی که در ایران کارش از بین بردن تالاب‌ها است حالا مدعی شده که می‌خواهد تالاب‌ها را احیا کند. پروژه سدسازی در ایران، یک پروژه‌ای است که با اختلاس و فساد اداری، فساد مالی و دروغگویی همراه است.»
او درباره سال‌های ابتدایی راه‌اندازه ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: «سال ۱۳۹۲ بود که ستاد احیای دریاچه ارومیه راه افتاد. همان زمان صحبت از این بود که حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه زاب(رود زاب رودی است که در ناحیه کردستان جاری است. سرچشمه رود زاب از کوه داروجان است و جلگه زاب را مشروب کرده، کوه آهنگران و کوه بزنیان را قطع می‌کند و وارد رود دیاله می‌شود) وارد دریاچه شود. همان زمان من، آقای آخانی و چند نفر دیگر، کمیته‌ای به نام احیای اکولوژیک راه‌اندازی کردیم و خلاصه حرف‌مان این بود که این دریاچه با کار ساخت و ساز احیا نخواهد شد و باید به طبیعت فرصت دهیم تا خودش این کار را انجام دهد.»
او درپاسخ به این سوال که آیا از یافته‌های آن کمیته برای احیای دریاچه استفاده شد یا خیر می‌گوید: «همان زمان اطلاعات مفصلی به مسئولین ارائه شد اما در هیچ یک از پی‌گیری‌های بعدی از آن داده‌ها استفاده نکردند. همان زمان صحبت از این بود که ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شود اما الان ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد کردند، تا همین‌جای ماجرا اندازه آن نصف شد. دریاچه‌ای که سالانه ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد، امکان ندارد که ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب، کوچک‌ترین اثری در احیای آن داشته باشد.»
این فعال محیط زیست در پاسخ به این سوال که آیا این احیای نادرست رودخانه زاب را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر؟ توضیح داد: «بله، اولین اثر منفی این ماجرا این است که رودخانه زاب هم دست‌خوش تغییرات جدی و خطرناک می‌شود. وقتی در نظام رودخانه تغییراتی ایجاد می‌شود، کل اکوسیستم منطقه دست‌خوش تغییراتی می‌شود که قابل پیش‌بینی و پیش‌گیری نیستند.»
او درباره زیان‌های این اتفاق ادامه می‌دهد: «علاوه بر جنبه‌های زیست محیطی، این اقدام روی روابط ما با کشور عراق هم تاثیر می‌گذارد. به هر حال این روزها نه تنها کشورهای پیشرفته و بزرگ، بلکه کشورهای همسایه و حتی عراق هم ارتباط دوستانه سالق خود را با ما ندارد و در مواردی به یکی از مخالفان سیاست های ما نیز تبدیل شده‌‌است و مردم عراق هم بابت سدسازی‌هایی که روی رودخانه‌های مشترک انجام می‌شود، ناراضی هستند. این برای کشور ما بسیار خطرناک است. به طور مثال اگر ما رابطه خوبی با عراق داشتیم، می‌توانستیم بگوییم شما از آب استفاده کنید، در عوض محولات کشاورزی را با مطلوب‌ترین قیمت به ما بفروشید. آیا این بهتر بود یا اینکه خودمان را با کشور همسایه وارد چالش کنیم.»
محمدی ادامه می‌دهد: «امیدوارم که این‌گونه نشود، اما چندسال آینده خواهیم دید که این کار هم هیچ اثری در احیای دریاچه ندارد، این ماجرا یک دلیل ساده دارد و آن هم این است که سالانه باید سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد این دریاچه شود. پیش از این چنین اتفاقی رخ می‌داده و اتفاقا حجم آب هم خیلی بیش‌تر بوده است؛ اما حالا با ۳۰۰ یا ۶۰۰ میلیون آب، این دریاچه به جایی نخواهد رسید.»
محمدی درباره دلیل ناکارآمدی این ماجرا توضیح می‌دهد: «وقتی آبی با این حجم وارد دریاچه می‌شود، با شرایطی که دریاچه ارومیه دارد، به سرعت تبخیر می‌شود. اگر در یک زمین خشک شوره‌زار آب وارد شود، نهایتا سه ماه دوام می‌آورد و بعد از آن آب تبخیر می‌شود. اگر این وضعیت مداوم باشد و ماهی ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه شود، قطعا ارومیه اهدا می‌شود ولی این رقم برای یک سال هیچ فایده‌ای ندارد.»