رونمایی از اضلاع چندگانه «دولت سایه» | صف‌آرایی بزرگانِ مقابل دولت رئیسی
روزنو :جمع شدن سیاسیون کهنه‌کار اصول‌گرا و اصلاح‌طلب زیر یک سقف این سؤال را ایجاد کرده که آیا هدف از چنین دیدارهایی تشکیل دولت سایه است؟
دیدار حسن روحانی، رئیس جمهور سابق، علی‌اکبر ناطق‌نوری، رئیس چند دوره مجلس، سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات و سیدحسن خمینی طی هفته‌های گذشته واکنش‌های متفاوتی را به دنبال داشته است. برخی خبرها نیز خبر از دیدار روحانی با لاریجانی و محمدرضا باهنر داده‌اند.
برخی از منابع خبری نزدیک به سیاسیون این دیدار‌ها را تنها دید و بازدید معمولی عنوان کرده و تأکید دارند که این دیدار‌ها تشکیلاتی و ادامه‌دار نیست؛ ازجمله یکی از نزدیکان حسن روحانی درباره این دیدار گفت: این دیدار برای موضوعی خاص برگزار نشده؛ بلکه یک دید و بازدید معمولی بوده است. افراد سیاسی با هم جمع می‌شوند و مسائل را تحلیل می‌کنند. آقای روحانی بعد از پایان مأموریت خود در دولت دیدارهای زیادی داشته است. بعضی اوقات این دوستانی که شما از آنها نام بردید به دیدار آقای روحانی آمدند و جلسه اخیر هم پاسخ آقای روحانی به دیدار این دوستان بوده است.
سیدحسن خمینی میدان‌دار شد
جواد امام، مدیرعامل بنیاد باران، نیز درباره این دیدار گفته است: این دیدار‌ها یک بازدید معمولی است که شاید هرچند وقت یک بار انجام شود. او گفته این دیدار‌ها مربوط به هفته‌های اخیر هم نبوده؛ دیدار منظمی نیست که بخواهیم بگوییم ادامه‌دار هست یا نه. حتی این دیدار‌ها تشکیلاتی هم نیست که ادامه‌دار باشد.
گفته می‌شود این جلسات به دعوت و میزبانی حسن روحانی برگزار شده که این خبر تکذیب شد و در این میان عده‌ای می‌گویند این جلسات با دعوت سیدحسن خمینی برگزار شده است؛ ازجمله کامبیز مهدی‌زاده، داماد حسن روحانی در خصوص دیدار اخیری که بین آقایان ناطق‌نوری، سیدمحمد خاتمی، سیدحسن خمینی و حسن روحانی برگزار شد به دیده‌بان ایران گفت: این دیدار به دعوت سیدحسن خمینی صورت گرفته و از قبل برنامه‌ریزی‌شده نبود؛ زیرا این‌گونه دیدار‌ها بین این افراد روتین و عادی است.
دیدار سیاسی معمولی یا برنامه‌ریزی برای آرایش سیاسی جدید؟
اما برخلاف این اظهارات برخی از منابع هدف از این دیدار‌ها را ترسیم آرایش سیاسی قدرت در کشور می‌دانند.
این گروه براین‌باورند که مذاکره با ۱+۴ و قرارداد‌های ایران با روسیه و چین ازجمله مواردی است که در مورد آنها در این جلسه بحث و بررسی شده و براین‌اساس خاتمی قصد دارد در روز‌های آینده نامه‌ای سرگشاده در مورد شرایط کشور منتشر کند.
این گروه تأکید دارند بدون شک نمی‌توان دیدار این سه نفر که از سران جناح‌های مختلف هستند را یک دیدار معمولی تلقی کرد و این دیدار‌ها اولین کنش‌های جدی جبهه اصلاحات است.
عده‌ای نیز این دیدار‌ها را انتخاباتی توصیف کرده و براین‌باورند که با توجه به شرایط موجود کشور می‌توان تحولات سیاسی را مدّنظر داشت؛ اما جواد امام، مدیرعامل بنیاد باران در این‌باره گفت: هیچ جلسه تشکیلاتی که بخواهند راجع به انتخابات باشد، مطلقاً صحت ندارد.
احیای جمهوریت با کمک دولت سایه؟
ازسوی‌دیگر برخی هدف از دیدار اخیر روحانی با ناطق‌نوری، خاتمی، باهنر و لاریجانی را جلسات احیای جمهوریت نظام عنوان می‌کنند.
«محمود علیزاده طباطبایی»، عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در رابطه با جلسات اخیر حسن روحانی، رئیس دولت تدبیر و امید، اظهار کرد: روحانی در روز‌های اخیر با آقایان ناطق‌نوری، خاتمی، باهنر و لاریجانی جلساتی داشته است. سران اصلاحات می‌خواهند جمهوریت نظام را احیا کنند. اسحاق جهانگیری هم در جلسات روحانی با سران اصلاحات حضور دارد و هم‌فکری می‌کند. همتی و اسحاق جهانگیری با کارگزاران در ارتباط هستند و موضوعاتی را در زمینه‌های مختلف مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند.
وی افزود: محسن هاشمی اخیراً با روحانی و لاریجانی دیدار کرده و به‌زودی آقای مرعشی هم جلسه‌ای را با آقای روحانی خواهد داشت.
علی‌محمد نمازی، فعال سیاسی و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی نیز می‌گوید؛ من خوشحال می‌شوم از شنیدن اینکه کسانی که یک زمانی جزء سران کشور بودند این روز‌ها با یکدیگر نشست و گفت‌وگو دارند، قطعاً نمی‌توان گفت این جلسات به‌طورکلی صرف صحبت و احوال‌پرسی شده است، بدون شک این افراد مسائل مختلف کشور را هم مورد بررسی قرار می‌دهند و این حرکت خوبی است چه‌بسا که شاید به جمع‌بندی هم برسند و نقطه‌نظرات خود را در اختیار مسئولین امر قرار دادند.
تشکیل دولت سایه از سوی اصلاح‌طلبان صحت دارد؟
دراین‌میان برخی تشکیل این جلسات را مرتبط با تشکیل دولت سایه در میان احزاب اصلاح‌طلب می‌دانند و براین‌باورند که احزاب اصلاح‌طلب در حال برنامه‌ریزی هستند تا دولت را از دست گروهی که بر مسند کار هستند، بگیرند.
علیزاده طباطبایی در این‌باره گفت: احزاب همگی دولت در سایه هستند، جلسات مشترکی را در خصوص تشکیل دولت در سایه داشته‌ایم و صحبت‌هایی شده است.
برخی اصلاح‌طلبان چند ماه پیش پیشنهاد مبنی‌بر تشکیل اتاق فکری با حضور همین شخصیت‌ها البته به‌علاوه لاریجانی ارائه می‌دادند. کارشناسان سیاسی تأکید دارند که تشکیل دولت در سایه‌ای که محور بحث شخصیت‌های مذکور باشد، احزاب اصلاح‌طلب با آن همراهی می‌کنند و بی‌تردید این جدی‌ترین دولت در سایه در چهار دهه اخیر خواهد بود.
افرادی چون محسن رهامی از شخصیت‌های اصلاح‌طلب ضمن عادی دانستن جلسات اخیر، از ائتلافی خبر داده و در این‌باره می‌گوید؛ نوعی ائتلاف نانوشته بین این آقایان از مدت‌ها قبل وجود داشته و خصوصاً در انتخابات سال ۹۲ این ائتلاف و هماهنگی با مدیریت مرحوم هاشمی، حمایت و همراهی دیگر نیرو‌های سیاسی اصلاحات و اعتدال، منجر به پیروزی آقای روحانی شد.
روحانی و اصول‌گرایان دولت سایه تشکیل می‌دهند؟
اما تشکیل دولت سایه تنها به اصلاح‌طلبان نسبت داده نشده؛ بلکه برخی تلاش کردند دیدارهای روحانی با لاریجانی و باهنر را نیز تلاش برای تشکیل دولت سایه تفسیر و تحلیل کنند. باوجوداین، قائم‌مقام دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین خبر دیدار روحانی و باهنر را تأیید و اعلام کرد این دیدار برای تشکیل دولت سایه نبوده است.
علیرضا خجسته‌پور درباره دیدار روحانی، ناطق‌نوری، باهنر، خاتمی و جهانگیری گفت: روحانی با باهنر به صورت دونفره دیدار کردند اما خبر به شکلی منتشر شده که این دیدار‌ها جمعی بوده اما به این صورت نیست. البته باهنر با جناب ناطق‌نوری تحت عنوان هیئت‌رئیسه مجلس پنجم، به صورت یک تا دو ماه یک بار جلساتی دارند. همچنین که باهنر دیداری با خاتمی نداشتند اما چند ماه پیش با لاریجانی نیز دیدار داشتند.
وی درباره جزئیات دیدار روحانی و باهنر گفت: به‌هرصورت فردی هشت سال رئیس‌جمهور و فرد دیگری هم هشت سال نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی بودند و دو فرد سیاسی کشور، ممکن است حرف و سخنی از هر دری زده باشند؛ اما بر روی محور خاصی صحبت نکردند.
خروج بزرگان سیاسی از کنج عزلت
کارشناسان سیاسی براین‌باورند که این دیدار‌ها چندین نکته قابل‌توجه دارد؛ نخست آنکه علی‌اکبر ناطق‌نوری از کنج عزلت بیرون آمده و شاید بنای حضور جدی در سیاست دارد. دومین موضوع آن است که دیدار‌ها و نشست‌های اخیر، حکایت از نوعی همگرایی میان اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان کهنه‌کارِ میانه‌رو دارد.
سومین مسئله، هماهنگی ضمنی احزاب اصلاح‌طلب با جلسات اخیر است که احتمال می‌رود نتیجه جلسات در روند فعالیت احزاب بی‌تأثیر نباشد. دراین‌میان عده‌ای تأکید دارند دولت در سایه با روح وضعیت فعلی کشور همخوانی ندارد و بیشتر یک مشغولیت داخلی است تا کاری که بتواند تأثیر خود را بگذارد.
باید دید دولت در سایه اصلاح‌طلبان با چه شیوه‌ای و در چه سطحی و با حضور رسمی چه شخصیت‌هایی شکل خواهد گرفت و احیانا اگر چنین سازوکاری به‌وجود آید، مرز انتقاد و پرسشگری را تا چه میزانی پیش می‌برد؟