سیاسیون چسبیده به صندلی دبیرکلی
روز نو :احزاب سیاسی ایران به کدام سمت و سو می‌روند؟ در ادبیات سیاسی تعریف حزب به روایت صادق زیباکلام چنین است: «بسیاری از متفکران لازمه تبدیل مشارکت توده‌ای به مشارکت فعال و سازمان یافته را در تأسیس احزاب به معنای واقعی کلمه می‌دانند و آن را مرحله تکمیلی از مراحل انقلاب اسلامی به شمار می‌آورند که چنین امری در جهت تضمین تداوم و تعادل نظام ضروری است. شاخصه اصلی توسعه سیاسی به مشارکت سیاسی می‌باشد. مشارکتی که خود برخورد از ابزارهای کارآمد و سازمان‌های نهادمند باشد.» اما آیا گروه‌های سیاسی که به نام حزب در ایران فعالیت می‌کنند، توانسته‌اند تاثیر مثبتی در تحولات سیاسی داشته باشند؟ زیباکلام در این باره معتقد است:« احزاب به معنای حقیقی کلمه شکل نگرفته‌اند بلکه گروه‌های سیاسی به نام حزب در ایام انتخابات به‌طور موقت فعالیت کرده و بعد از آن هیچ رابطه دقیق و تعریف شده‌ای میان نمایندگان حزبی و خود حزب وجود ندارد بنابراین اگر آسیب‌ها و موانع تحزب برطرف شده و حزب به معنی صحیح کلمه شکل بگیرد تأثیر بسزائی در کاهش خطاهای انتخاباتی داشته و مسیر توسعه سیاسی را هموارتر خواهد نمود.» فارغ از کارنامه موفق یا ناموفق حزبی باید به معضل دیگری در احزاب پرداخته شود که همان سهم خواهی یا به عبارتی حس قیومیت است به این معنا که با مرور پرونده احزاب اصلاح طلب و اصولگرا این واقعیت نمایان می‌شود که دبیرکل احزاب تمایلی به سپردن کرسی خود به دیگر اعضا ندارند که همین موضوع سبب کرختی و عدم پویایی احزاب می‌شود. این اشتباه درباره هر دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا صدق می‌کند که در ادامه به مرور این عمر دبیرکلی در احزاب مختلف پرداخته می‌شود.
قهر آقای دبیرکل
غلامحسین کرباسچی به دبیرکلی در حزب کارگزاران بود. او 25 سال در این جایگاه حضور داشت و به رغم حضور افراد مطرح در این حزب مانند حسین مرعشی، محسن هاشمی، محمد عطریانفر و... همواره کرسی دبیرکلی به نام کرباسچی بود. حضور یک نگاه متفاوت در بالاترین رکن یک حزب و اتخاذ تصمیماتی که بعضا سایر اعضا با آن موافق نبودند مانند نحوه مواجهه با انتخابات مجلس یا ریاست جمهوری 1400 باعث شد تا رودربایستی‌ها کنار گذاشته شود و با رای اعضای شورای مرکزی این حزب حسین مرعشی بر کرسی دبیرکلی حزب کارگزاران تکیه بزند. نکته قابل تامل نحوه مواجهه کرباسچی با این تغییر بود. بخش اعظم هزینه انتشار روزنامه سازندگی که ارگان رسانه‌ای کارگزاران بود از سوی کرباسچی تامین می‌شد که پس از تغییر در کرسی دبیرکلی، او اجازه تداوم انتشار روزنامه را نداد و به گفته آگاهان قهر کرد! برخی این سوال را از کرباسچی دارند که اگر حزب کارگزاران و ارتقای آن اهمیت دارد، چرا با قهر و برخی اقدامات سبب توقف فعالیت‌های حزب در بعضی از موضوعات شد و آیا کارگزاران زمانی برای کرباسچی مهم است که بر کرسی دبیرکلی باشد؟ یکی از ضررهای جلوس طولانی مدت بر کرسی دبیرکلی همین اتفاقی بود که پس از تغییر کرباسچی در حزب کارگزاران رخ داد.
دبیرکل ماندگار موتلفه
حزب موتلفه هم از احزابی است که به‌رغم سابقه طولانی فعالیتش تنها چند چهره را به عنوان دبیرکل داشت. مرحوم حبیب‌ا... عسگر اولادی از سال 66 دبیرکل حزب موتلفه بود که این حضور تا سال 83 ادامه داشت. حزب‌موتلفه بارها سعی کرد تا جوان‌گرایی داشته باشد اما جریان سنتی و قدیمی این حزب نتوانستند به جوانان اعتماد کنند و ارکان مهم این حزب بویژه دبیرکلی از جوانان حزب بسیار دور بود. درسال 83 کرسی دبیرکلی موتلفه به مرحوم نبی حبیبی سپرده شد که عمر دبیرکلی او هم تا زمان فوتش ادامه داشت یعنی تا سال 97 دبیرکل این حزب بود که شاید اگر فوت نمیکرد، دبیرکلی حبیبی ادامه داشت. پس از درگذشت حبیبی دبیرکلی موتلفه به اسدا... بادامچیان سپرده شد که احتمالا دوره دبیرکلی او هم مانند دبیران کل گذشته طولانی باشد. اگرچه موتلفه از احزاب قدیمی است که بسیاری از شخصیت‌های مطرح در آن عضویت دارند اما تصمیم‌گیری با نگاه سنتی سبب شده تا نتواند نقش آفرینی مورد انتظار را داشته باشد.
تغییر دبیرکل به اجبار
حزب اتحاد ملت هم مانند احزاب دیگر چندان علاقه‌ای به تغییر دبیرکل ندارد و سال‌هاست علی شکوری راد در قامت دبیرکل این حزب فعالیت می‌کند. در دوره‌ای به دلایلی شکوری راد توانایی ایفای نقش دبیرکلی را نداشت بنابراین آذر منصوری به عنوان قائم مقام حزب به ایفای نقش پرداخت. در روزهای آینده دبیرکل این حزب تغییر خواهد کرد. حزب اعتمادملی هم از احزابی است که نسبتی با تغییر دبیرکل نداشت. این حزب در سال 84 از سوی مهدی کروبی راه اندازی که خودش هم از سوی اعضا به عنوان دبیرکل معرفی شد. این حزب برخلاف موتلفه دچار یکصدایی نبود و همراستا با احزاب دیگر اصلاح‌طلب حرکت کرد اما اعضا به خودشان اجازه نمی‌دادند عضو دیگری را در زمانی که دبیرکل در حصر است به عنوان جایگزین کروبی کنند اما در نهایت به خواست نخستین دبیرکل بود که الیاس حضرتی عنوان دومین دبیرکل حزب اعتمادملی را کسب کرد به عبارتی در سال ۱۳۹۹، به دنبال استعفای کروبی، الیاس حضرتی به دبیرکلی حزب اعتماد ملی انتخاب شد.
باهنر همیشه دبیرکل است!
جامعه اسلامی مهندسین نیز از جمله احزابی است که اعتقادی به تغییر دبیرکل ندارد چنانکه محمدرضا باهنر از سال 79 تاکنون در این جایگاه حضور دارد. این حزب هم مانند موتلفه تنها در سخن برای جوانانش ارزش قائل است اما درعمل اعتقادی به سپردن جایگاه‌های تاثیرگذار حزبی به آنها ندارد. جالب اینجاست حسن غفوری فرد که پیش از باهنر دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین بود از سال 67 در این جایگاه بود که 79 قبول کرد باهنر جایگزین شود.
آنانی که عشق دبیرکلی دارند
نکته قابل تامل این است که غفوری فرد در سال 75 یعنی همان زمان که دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین بود، در قامت دبیرکل جامعه اسلامی ورزشکاران هم فعالیت می‌کرد و در سال 82 هم دبیرکل جمعیت وفاداران انقلاب اسلامی شد که نمایانگر علاقه او به دبیرکلی است! پیش از غفوری فرد هم حبیب ا... بوربور عضو ارشد موتلفه بود که پس از آنکه در سال 84 که غفوری فرد از دبیرکلی جمعیت وفداران انقلاب اسلامی شد کنار رفت به‌جای او دبیر کل این حزب شد.