آرای باطله، اعلام اعتراض بود
در انتخابات ریاست جمهوری روز جمعه اتفاق کم‌سابقه‌ای رخ داد. هم مشارکت مردم کمتر از نصف بود و هم این که تعداد قابل توجهی از کسانی که در این انتخابات شرکت کرده بودند رأی باطل به صندوق‌ها انداختند. همین باعث شد تعداد آرای باطله بعد از آرای رئیسی در جایگاه دوم قرار بگیرد. برخی بر این باورند که این آرا یک پیام مهم سیاسی به حاکمیت دارد. دیروز محمد عطریانفر از اعضای حزب کارگزاران سازندگی نیز به خبرآنلاین گفت:« این عدد و رقم‌های آرای باطله را در برابر حجم انبوهی از مشارکت کنندگان قرار دهیم نسبت اندکی است و معمولا در حدود نیم یا یک درصد پذیرفته شده است. تجربه سیاسی ما در انتخابات پیشین نیز همین را نشان می‌دهد که حجم آراء باطله بسیار اندک است، اما وقتی آرای باطله به لحاظ کمیت، افزون و گسترده می‌شود و مورد توجه قرار می‌گیرد به گونه‌ای که این آرا از حجم آرای ۶۰درصد،۷۰درصد یا ۷۵درصد نامزدهای انتخاباتی که آرایشان شمرده شده، بیشتر می‌شود می‌تواند یک پیام سیاسی نگران‌کننده‌ای را با خود به همراه داشته باشد.» حمیدرضا ترقی فعال سیاسی اصول‌گرا در مصاحبه با خبرنگار سیاسی همدلی درباره تفسیر معنی آرای باطله صحبت کرده است. او می‌گوید: «آرای باطله به طور کل نماد نارضایتی از وضع موجود است. این نارضایتی در قشرهای مختلف به شکل‌های گوناگونی بروز و ظهور کرد.» در ادامه مشروح گفت وگوی همدلی با او را می‌خوانید:
به گزارش روز نو :تحلیل شما از آرای به دست آمده برای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری چیست؟ فکر می‌کنید آرایی که هر کدام از نامزدها به دست آوردند می‌تواند چه معنا و مفهومی داشته باشد؟
ترقی: آرای به دست آمده اولا در سخت‌ترین شرایط اقتصادی محقق شد. در کنار آن ما شاهد بودیم که موانع متعدد فراوان برای حضور و مشارکت مردم اعم از کرونا، اختلال در صندوق‌های الکترونیکی و نحوه رأی‌گیری وجود داشت. در همین حال هم بسیاری از جریانات ضد انقلاب و اپوزیسیون چه داخلی و چه خارجی تبلیغ کردند و تلاش کردند که موضوع عدم شرکت در انتخابات را به مردم القا کنند. در چنین شرایطی مردم روز جمعه در انتخابات شرکت کردند و به نامزدها رأی دادند. با این حال به نظرم رأی ریاست جمهوری در روز جمعه تقریبا مثل بسیاری از انتخابات‌های دیگر روسای جمهور در دوره اول بود. بسیاری از روسای جمهور قبلی هم در دوره اول خود تقریبا همین تعداد رأی را به دست آوردند. از نظر من رأی بسیار خوبی بود. علی‌رغم این که میانگین میزان مشارکت در سطح کشور پایین بود. در همین حال رأی سایر نامزدها هم نشان دهنده سرمایه اجتماعی‌شان بود. این که آنان در طی این مدت در مناظرات و قبل و بعد از آن برای خود تلاش کردند که سرمایه اجتماعی به دست بیاورند ولی به هرحال نتیجه تلاش‌های آنان در آرای به دست آمده خود را نشان داد. در مجموع یک تنوع خوبی از نظر نوع نامزدها را داشتیم و مردم هم تقریبا با رأیی که به آقای همتی دادند اعلام کردند که خواستار تداوم وضع موجود نیستند و می‌خواهند که بالاخره شرایط تغییر کند. رأی آنان مخالفت با وضع موجود بود.
آقای رئیسی در دوره قبلی تقریبا 16 میلیون رأی کسب کردند ولی از آقای روحانی شکست خوردند. در این دوره هم تقریبا 17 میلیون رأی داشتند. بر این اساس برخی می‌گویند که آقای رئیسی پیروزی خاصی به دست نیاورده است. نظر شما در این باره چیست؟
ترقی: در انتخابات قبلی چنین استراتژی از سوی گروه‌های مختلف برای تحریم انتخابات وجود نداشت، برعکس بلکه بسیاری تلاش می‌کردند تا در انتخابات شرکت کنند. بنای همه شرکت در انتخابات بود. به همین خاطر هم آن زمان یک دو قطبی در سطح کشور پدید آمد که طبیعتا باعث شد هم برای آقای روحانی و هم برای آقای رئیسی آن رأی به دست بیاید. نکته مهم این بود که در طی این چهار سال خاستگاه اجتماعی و قشری که آن زمان به آقای رئیسی رأی دادند، ناراضی‌ترین قشر شدند. علت اصلی نارضایتی آنان هم تصمیمات و اعمال سیاست‌های غلط اقتصادی از سوی دولت بود. همین باعث شد که بخش مهمی از جامعه و قشر ضعیف به‌شدت ناراضی شوند و تصمیم بگیرند که در انتخابات شرکت نکنند. همانطوری که رهبری هم گفتند قشر ضعیف جامعه با صندوق رأی فاصله گرفتند. بسیاری از کسانی که در آن مقطع رأی دادند در این دوره با صندوق‌های رأی قهر کردند و مشارکت نکردند. این میزان ریزش ناشی از فشار اقتصادی طبیعی به نظر می‌رسد؛ منتها نکته این جاست که خاستگاه اصلی رأی آقای رئیسی از همین قشر است و در این دوره باید گفت که ریزش رأی و کاهش مشارکت بر سبد آرای آقای رئیسی هم تأثیر زیادی گذاشت. ولی با وجود این ریزش‌ها همچنان ایشان آرای بالایی به دست آورد. باید توجه کرد که اگر این کاهش مشارکت نبود ایشان آرایی به مراتب بالاتر از آرای امروز داشتند.
در این دوره شاهد اتفاق متفاوتی بودیم. تعداد آرای باطله به شکل قابل توجهی افزایش یافت. به نظر شما پیام این مردمی که آرای باطله به صندوق‌های رأی انداختند چیست؟
ترقی: آرای باطله به طور کل نماد نارضایتی از وضع موجود است. این نارضایتی در قشرهای مختلف به شکل‌های گوناگونی بروز و ظهور کرد. برخی کلا در انتخابات شرکت نکردند. برخی هم شرکت کردند، ولی رأی سفید دادند و برخی هم در آن برگ رأی چیزهایی نوشتند که رأی محسوب نشود. در واقع آرای باطله خودش بروز و ظهور اعتراض کلی و اعلام نارضایتی به وضع موجود است. هرچند این نارضایتی‌ها بیشتر اقتصادی است، ولی شامل مسائل سیاسی هم می‌شود. ولی در مجموع این‌ها افرادی بودند که آمدند مشارکت کرده باشند و در عین حال هم اعتراض خود را به وضع موجود نشان دهند.
همدلی: به نظر شما حاکمیت چگونه می‌تواند به این اعتراض رسیدگی کند؟
ترقی: این نارضایتی‌ها و اعتراض‌ها وظیفه دولت آینده را سخت و دشوار می‌کند. طبیعتا دولت آینده باید بنشیند و برای جلب رضایتمندی عام مردم در ابعاد سیاسی و اقتصادی برنامه‌ریزی کند و این نارضایتی را به حداقل برساند و بقیه اقشاری را که با صندوق رأی فاصله گرفتند جذب کند.
نارضایتی‌ها همانطور که اشاره کردید تنها اقتصادی نبوده و نیست. مسائل سیاسی و آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی هم شامل می‌شود. به نظر شما دولت برنامه‌ای برای رسیدگی به این اعتراض‌ها دارد؟
ترقی: در نظرسنجی‌هایی که صورت گرفته است، این طور موارد را نمی‌توانیم مشاهده کنیم که مردم اولویتشان آزادی‌های سیاسی و فرهنگی باشد و گفته باشند که این مسائل به عنوان علت نارضایتی‌شان است. چرا که اولا شرایط سیاسی در کشور به نفع آن جریانات بوده است و به ضررشان نبوده است. در بعد آزادی اجتماعی هم ولنگاری که الان هست که مانع فعالیت آن‌ها نبوده است و هرکاری دلشان خواسته انجام داده‌اند. بیشتر انگیزه‌ها اقتصادی و معیشتی و عدم تحقق وعده‌های دولت خصوصا در زمینه برجام است. خیلی این‌ها امید داشتند و سرمایه‌گذاری گسترده‌ای روی این موضوع کردند. انواع امیدها را به سیاست خارجی بسته بودند ولی هیچ کدام محقق نشد.
به نظر شما آقای رئیسی برجام را حفظ می‌کند؟
ترقی: ایشان قطعا برجام را حفظ می‌کند. آقای رئیسی به نظر من سیاستش این است که با حفظ اقتدار و عزت این مذاکرات را به نتیجه برساند و نه از موضع ضعف و انفعال. ایشان قطعا برجام را حفظ می‌کنند و به نتیجه خواهند رساند ولی روش را تغییر می‌دهد.