دولت اعتدال در مختصات حماسه 18 سال پیش

روز نو: آقاي حجاريان دوشنبه گذشته محورهايي را به‌عنوان مختصات دوم خرداد مطرح كرد كه اگر بخواهيم آنان را تحليل كنيم، مي‌توانيم به اين پرسش پاسخ دهيم كه آيا دوم خرداد مجددا تكرار خواهد شد يا نه. باور مي‌رود خرداد سال 76 داراي ساختار و فرآيند و محتواست. خرداد 76 داراي يك ساختار و يك فرآيند و محتواست. ساختار خرداد 76 جرياني از نيروهاي چپ سياسي است كه در دوران امام(ره) در قدرت بود و پس از رحلت امام(ره) به گوشه‌نشيني و خروج از قدرت به‌سر برد. اما اگر بخواهيم به صورت تمام‌عيار دوم خرداد را درك كنيم بايد بيش از آنكه ساختار دوم خرداد را بررسي كنيم، توجه خود را به هويت حقيقي و سياسي خرداد 76 معطوف كرده تا بتوان رهيافتي به دست داد. بنابراين در مقام تبيين فرآيند و محتوا مي‌توان به نكات و محورهايي اشاره كرد كه هويت دوم خرداد را تشكيل مي‌دهد. 

1- از منظر فرآيند و محتوا همانطور كه اشاره شده است بايد اذعان داشت كه مردم دست به انتخابي زدند كه برخلاف تصور و نظريه غالب سیاستمدارن بود. به اين معنا كه تلقي كساني كه دستي در عرصه سیاست داشتند اين بود كه پدیده‌ای غیر از نتیجه خرداد در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 76 به قدرت خواهد رسيد. لذا مردم کار شگرفی انجام داده و با وجود اینکه همگان بر صلاحیت حرفه‌ای و سیاسی رقیب کاندیدای اصلاح‌طلبان صحه مي‌گذاشتند، دست به انتخابی زدند که متفاوت از پیش‌بینی بسیاری بود. فی‌الواقع این نظریه غالب، نظریه‌ای است که مردم صاحبان آن هستند.

2- نکته دیگري جزو مختصات محتوايي و فرآيندي دوم خرداد وجود دارد و بايد بر آن تاكيد كرد، حضور صميمانه مردم در انتخابات و مشاركت ملي است. 

3- انتخابات 76 بر بستری از سلامت رفتاری نامزدهای انتخاباتی، طرفداران آنها و احزاب و گروه‌های همسوی آنها رخ داد. این موارد که از سوی کاندیداها و مردم رعایت شد، موضوعی بود که همگان را در برابر خود تسلیم کرد و حتی رقیب شکست خورده به سلامت و صحت آن مهر تائید زد. در این رابطه باید اقدام جوانمردانه و شرافتمندانه آقای ناطق‌نوری را ستود، چراکه او در اولین فرصتی که آثار پیروزی رقیب خود در صندوق‌ها را مشاهده کرد به وی پیام فرستاد و یک حس برابری و همدلی را براي رقیب پیروز ايجاد كرد. 

4- شخصیت پیروز و جریان پیروز دوم خرداد جریانی بود که طبقه متوسط شهری را به‌خوبی نمایندگی می‌کرد. به این معنا که طبقه متوسط شهری با آگاهی هرچه تمام‌تر در عرصه انتخابات حضور پیدا كرد و جریان‌ساز شد. این نکته اساسا روندی است که در کشورهای مردم‌سالار و دموکراتیک دنبال می‌شود و ما را متوجه این نکته می‌کند که طبقه متوسط شهری حضورشان جریان‌ساز بوده و در پیروزی‌ها نقش بسیار کلیدی دارند. از این حیث انتخابات خرداد 76 هم دلالت روشن و آشکاری بود که طبقه متوسط شهری و طبقه میانی که خط توسعه از درون آنها شکل می‌گیرد نقش موثر و تعیین‌کننده خود را ایفا کردند.

5- محور دیگر توجه به توسعه متوازن و همه‌جانبه‌ای بود که دولت اصلاحات در دوره تبلیغات خودش و همچنین پس از استقرار به آن تاکید کرد و این حس را به‌وجود آورد که اگر بخواهیم به یک نقطه منطقی و درستی دست پیدا کنیم باید در امر توسعه و پیشرفت در همه زمینه‌ها به صورت متوازن و پابه­پای هم، محورهای خط تولید را تعقیب کنیم که تحت‌عنوان توسعه متوازن و همه‌جانبه از سمت ریاست دولت مطرح شد.

6- نکته دیگری که بحث هویت دوم خرداد را تشکیل می‌دهد بحث تنش‌زدایی جریان پیروز با دنیای خارج بود؛ دنیایی که تبعا دوران جنگ سرد را پشت‌سر گذرانده بود و به‌خصوص در مناطق خاورمیانه نگرانی‌هایی را در ذهن خودش تصور می‌کرد که آیا مي‌توان کانون‌های ناآرام را در این نقاط به ساحل آرام رساند. پیامی که از طرف دولت و ملت ایران در سال 76 به دنیای خارج ارسال شد این بود که دولتی در جهت همدلی، هم‌افقی و همگرایی با دنیای پیرامون بر سر کار آمده است. 

7- عزت پایدار مردم در نتیجه انتخابات يكي ديگر از محورهايي است كه هويت دوم خرداد را تشكيل مي‌دهد. فی‌الواقع مردم وقتی دست به انتخابی می‌زنند و شخصیتی را برمی‌گزینند اگر آن شخصیت را در تراز و شأن و منزلت ملی احساس کنند، احساس غرور و عزت می‌کنند. این نكته هم در بیان ابعاد دوم خرداد باید مورد تاکید قرار بگیرد. 

8- مخالفت یکپارچه تندروها در برابر دوم خرداد از محورهايي است كه نمي‌توان از آن غافل بود. دوم خرداد مسیری را طي مي‌كرد که بين تندروی و عقلانیت و اعتدال تفكيك ايجاد مي‌كرد. هر عنصر تندرو و جریانی که کمتر از منطق رفتاری درست برخوردار بود، در برابر دوم خرداد ایستادگی کرد و مخالفت خودش را تا روزهای آخر اظهار کرد. در این رابطه رئیس دولت اصلاحات گفته بود كه دولتش هر 9 روز یک مشکل را پشت سر گذاشته است. این مشکلات محصول رفتارهای تندروها بود. 

9- دولت پیروز دوم خرداد بر مردم‌سالاري ديني تاكيد داشت كه در ادبيات رئيس دولت تحت‌عنوان جامعه مبتني بر مدينه‌النبي مطرح شد. رئيس دولت معتقد بود مردم‌سالاري ديني ريشه در مدينه‌النبي دارد. دولت تا روزهای آخر خود بر این نوع از مردم‌سالاری ممارست کرد. 

10- محور دیگری که در مقوله دوم خرداد می‌توان اشاره کرد، حضور شایسته نخبگانی است که برای همراهی، همدلی،کمک به مردم و تامین منافع آنان به صحنه آمدند. اعتمادي كه نخبگان و روشنفكران جامعه به دولت داشتند را در کمتر دوره‌ای شاهد بوده‌ایم.

11- نكته ديگري هم بود بحث قدرت خرد و قدرت کلان است. به این معنا که قدرت‌های خرد و قطعاتی از خرده قدرت‌های موجود در جامعه که در واقع از درون مردم می‌جوشد و باید متکی بر نهادهای مردم‌سالار قدرت خود را به نمایش بگذارد، در یک پیوستگی و اتصال نیرومند در کلان قدرت سياسي مشارکت كردند و توان قدرت نظام را افزایش دهند. 

  نتیجه‌گیری برای یک تکرار

اگر این مختصات را تحت‌عنوان هویت خرداد 76 تعریف کنیم مي‌توانيم به ضرس قاطع بگوییم دوم خرداد مجددا مي‌تواند ظاهر شود. البته ضمن اینکه لازم نیست آن را به آینده دور تعلیق کنیم چرا كه آنچه در 24 خرداد سال 92 رخ داد و نتیجه‌اش به قدرت رسیدن آقای روحانی بود، از بسیاری محورهایی که در خصوص دوم خرداد برشمردیم، برخوردار بود. به این معنا که مردم نظریه غالبی را به قدرت رساندند که برخلاف توقع برخی سیاستمداران بود، طبقه متوسط شهری را نمایندگی می‌کرد، به توسعه توجه همه‌جانبه دارد، بحث تنش‌زدایی با خارج را در دست خودش دارد، مردم احساس عزت مي‌كنند، تندروها مخالفت خودشان را آشکارا ابراز می‌کنند، شایستگان در قدرت حضور دارند و جامعه به دولت مستقر اعتماد دارد. لذا می‌توان تصور کرد مختصاتی که در تبیین دوم خرداد اشاره کردیم در دولت عقلانیت و اعتدال همچنان شکل گرفته است. فی‌الواقع مي‌توان اشاره كرد به اينكه عقلانیت و اعتدالی که جانمایه دوم خرداد سال 76 بود در 24 خرداد 92 به مفهوم تعمیق یافته‌تری شکل گرفته است. باور کلی ما این است که آینده ایران در دوره‌های انتخاباتی همواره حلقه‌های مشابه دوم خرداد را بازتولید می‌کند و مردم می‌توانند کاملا به آینده خودشان امیدوار و معتمد باشند و  مسئولان هم در همه سطوح از چنین روندی استقبال خواهد کرد.